Alejandro Iñárritu - tên đầy đủ là Alejandro González Iñárritu, chào đời năm 1953 trong một gia đình trung lưu ở thành phố cảng Tampico, Mexico. "Tôi là cậu thiếu niên lãng mạn, thích lối sống hippie và nhạc Pink Floyd. Mẹ tôi không trông chờ gì vào tôi", Iñárritu kể. Năm 17 tuổi, ông và bạn gái ăn cắp xe hơi để bỏ nhà trốn đi theo cách nổi loạn của nhân vật trong phim Hair (đạo diễn Miloš Forman). Sau đó, ông bị đuổi học và bị cha người yêu cấm cửa.
"Khi đó, cha cho tôi 1000 USD và bảo tôi hãy dành một năm đi du lịch châu Âu và châu Phi". Với 1000 USD làm vốn, Iñárritu xin làm nhân viên phụ việc trên một tàu chở hàng đi dọc Mississippi, xuyên Đại Tây Dương rồi đi khắp châu Âu và châu Phi. Chuyến đi trong hai năm vừa học vừa du ngoạn giúp định hình tuổi trẻ cũng như kỹ năng sau này cho nhà làm phim.
Đạo diễn Alejandro Iñárritu.
Trưởng thành từ nghề DJ, làm video quảng cáo
Sau ba năm đi làm trên tàu, Iñárritu về Mexico học truyền thông. Năm 1984, ông làm dẫn chương trình kiêm DJ trên đài phát thanh Mexico cho một kênh nhạc Rock. Sau đó, ông trở thành nhà sản xuất cho công ty truyền thông nổi tiếng. Cũng thời gian này, ông sáng tác nhạc phim. Sau khi quen biết nhà văn đàn anh - Guillermo Arriaga, Iñárritu học viết kịch bản.
Đầu những năm 1990, González Iñárritu mở trường quay riêng mang tên Z Films và làm quảng cáo. "Tôi bắt đầu sự nghiệp bằng nghề này. Làm clip quảng cáo, bạn có rất nhiều tiền và được thử nhiều thứ. Đó là bài tập tốt cho việc làm phim. Tôi học viết kịch bản, đạo diễn, dựng phim và sản xuất phim là nhờ nó. Đến khi làm phim đầu tiên, tôi đã có nhiều giờ đứng trên trường quay hơn nhiều đạo diễn lớn ở đất nước tôi".
Để dịch chuyển sang làm truyền hình và điện ảnh, ông sang Mỹ và học đạo diễn ở Los Angeles. Năm 1995, González Iñárritu viết kịch bản phim truyền hình đầu tiên. Năm 2000, đạo diễn truyền hình và clip quảng cáo làm phim điện ảnh đầu tiên thuộc thể loại tâm lý giật gân - Amores perros.
Amores perros mở ra bộ ba phim về chủ đề cái chết. Hai phim còn lại là 21 Grams và Babel. Cả ba phim này đều kể ba câu chuyện bắt đầu từ một vụ tai nạn xe hơi ở thành phố Mexico. Những vụ tai nạn gây ra hiệu ứng cánh bướm và kéo theo những ảnh hưởng khó lường khác. Mỗi câu chuyện phim đều phản ánh sự tàn ác của con người với động vật và với nhau. Tác phẩm đưa ra những mặt trái của cuộc sống.
Cảnh trong phim đầu tay "Amores perros".
Trong khi phim đầu tiên giành giải ở Tuần lễ phê bình tại Liên hoan Cannes năm 2001, phim 21 Grams tranh giải Sư Tử Vàng ở Liên hoan Venice năm 2003 rồi mang về cho tài tử Sean Penn giải Volpi cho "Nam diễn viên chính xuất sắc". Phim thứ ba Babel tranh giải Cành Cọ Vàng ở Liên hoan Cannes và mang về cho tác giả giải "Đạo diễn xuất sắc".
"Cả ba phim này cùng Biutiful (2010) đều làm về những nơi chốn mà con tàu năm 17 tuổi đưa tôi đi qua. Bộ phim đầu tiên là ở Memphis, Tennessee, phim Babel làm về Morocco, phim Biutiful làm về Barcelona. Những trải nghiệm tuổi trẻ ảnh hưởng lớn tới sự nghiệp làm phim của tôi", Iñárritu nhận định.
Cũng từ khi làm phim điện ảnh, đạo diễn chuyển nhà từ Mexico sang Mỹ sống (năm 2001). Ông cùng vợ là một nhà thiết kế và các con chuyển đến Los Angeles sau một lần gia đình và bố mẹ bị cướp hung bạo tại quê nhà Mexico City. "Mẹ tôi bị tấn công và gãy răng còn bố tôi thì bị nhốt trong hòm sáu giờ. Trộm lấy cắp 5000 peso của nhà tôi, khoảng 50 USD. Những kinh nghiệm đó rất đáng sợ".
Cha đẻ hai phim liên tiếp gây sốt Oscar
Năm ngoái, Birdman gây sốt nhất mùa Oscar trước khi thu về bốn giải thưởng gồm "Phim xuất sắc", "Đạo diễn xuất sắc", "Kịch bản gốc xuất sắc" và "Quay phim xuất sắc". Câu chuyện giàu tính thị giác về một nghệ sĩ chiếm lĩnh vinh quang ở tuổi già tại Hollywood khiến người hâm mộ thế giới biết đến tên tuổi của nhà làm phim Mexico. Ngay khi vinh quang từ Birdman chưa kịp tan, Alejandro Iñárritu bắt tay vào dự án thử thách nhất sự nghiệp - The Revenant. Phim được khởi động từ năm 2001, chính thức bấm máy vào năm 2015.
Alejandro Iñárritu (phải) và Leonardo DiCaprio trên trường quay "The Revenant".
Quá trình ghi hình The Revenant được ví như leo núi đá mà không có dây thừng bảo hộ. Tác phẩm được ghi hình trong rừng núi hẻo lánh tại Canada. Chỉ riêng thời gian đi vào trường quay rồi đi ra, đoàn phim mất gần nửa ngày. Nhiều cảnh bay lượn, đánh nhau phải dùng dây cáp. Đạo diễn muốn tận dụng ánh sáng tự nhiên nhằm tăng "chất thơ" cho bối cảnh nghiệt ngã. Mỗi ngày, đoàn phim chỉ có 90 phút để bắt được ánh sáng đẹp nhất. Trong quá trình ghi hình, nhiều thành viên bỏ đoàn vì điều kiện quá khắc nghiệt. Kinh phí cho phim đội lên từ 60 triệu tới 150 triệu USD.
Tài tử Leonardo DiCaprio kể rằng anh cùng đoàn phim làm việc trong khu rừng nhiều ngày dưới cái rét -30 độ. Riêng anh phải diễn thật các cảnh bơi qua sông băng, ngủ trong đống xác động vật, đánh nhau với gấu thật. Đặc biệt, tài tử phải ăn gan bò rừng sống trên trường quay. Leo bày tỏ: "Tôi không bao giờ ăn thịt sống ngoài đời nhưng đạo diễn Alejandro yêu cầu tôi làm vậy để có phản ứng chân thực trên hình".
Bộ phim phiêu lưu cho người xem trải nghiệm chất chân thực đúng như những gì diễn viên chính nói. The Revenant là siêu phẩm của những khung hình điện ảnh "tươi sống" giữa kỷ nguyên công nghệ và kỹ xảo hình ảnh. Người xem gần như có thể cảm nhận được hơi thở của nhân vật thợ săn giữa thời tiết giá buốt hồi thế kỷ 19. Tác phẩm một lần nữa thống trị đề cử Oscar và khiến giới chuyên môn nể phục nhà làm phim 53 tuổi.
Một cảnh trong "The Revenant".
"Lớn lên ở Mexico, ngoài Hollywood, tôi được thừa hưởng vùng văn hóa dồi dào của âm nhạc bolero, của các vở kịch xà phòng (Soap Opera) và series truyền hình hàng trăm tập. Văn hóa, chính trị, tôn giáo ở Mexico rất sặc sỡ". Đạo diễn mang đậm chất hoang dã trong mình bày tỏ thêm: "Khi tôi nói về chuyện buồn, tôi nói những điều buồn thật. Khi tôi cho anh một đĩa Chilaquiles (món ăn phổ biến của người Mexico gồm gà xé, trứng sốt và khoai tây chiên), đó chắc chắn là một đĩa Chilaquiles đúng nghĩa".
Chỉ sau 15 năm làm phim, Alejandro Iñárritu là một trong ba đạo diễn Mexico có tiếng vang trong điện ảnh chính thống hiện nay. Hai người còn lại gồm Alfonso Cuarón (Gravity, Children of Men) và Guillermo del Toro (Pan’s Labyrinth, Crimson Peak). The Guardian nhận định: "15 năm qua, Alejandro G. Iñárritu trở thành một trong những đại sứ văn hóa sáng giá nhất Mexico". Từ cậu bé vượt đại dương thời trai trẻ, nhà làm phim ngũ tuần chinh phục hàng loạt đỉnh cao trong làng điện ảnh thế giới.
Vũ Văn Việt