Một ngày đầu tháng 3, khi đang đọc báo, Oliver Fiegel, nhiếp ảnh gia 47 tuổi sống tại Munich (Đức), nhận thấy bức ảnh minh họa trông kỳ lạ. Ảnh ghi lại một cậu bé đuổi theo quả bóng lăn trên sân, nhưng một số bông hoa dại trên thảm cỏ "trôi nổi" không có thân, còn bàn tay cậu bé bị biến dạng.
Những năm trước, khách hàng của Fiegel chủ yếu là báo và tạp chí. Tuy nhiên, gần đây ông không nhận được nhiều hợp đồng nữa. Hình ảnh ông vừa xem cho thấy lý do: các báo đang minh họa bằng ảnh AI.
Minh họa AI có thể khiến con người mất việc. Ảnh: Cryptopolitan
Fiegel cảm thấy thất vọng. Công việc ông đã dành nhiều năm học hỏi, tích lũy kinh nghiệm đang đứng trước nguy cơ bị phá hoại bởi sự ra đời của công cụ AI tạo ảnh vốn rẻ và nhanh hơn, dù mang lại kết quả tệ, ít nhất trong mắt nhiếp ảnh gia này.
"AI tác động theo hướng tàn phá nhất", Fiegel nói với Observer về cách các công cụ AI ngày càng thay đổi cuộc sống và công việc của nhiếp ảnh gia. "Điều đó đang diễn ra rất nhanh".
Tham gia 18 năm trong lĩnh vực nhiếp ảnh, Fiegel thừa nhận bản thân giờ đây khó kiếm sống ở lĩnh vực chụp ảnh báo chí. Ông phải đa dạng hóa nguồn thu nhập, trước mắt cân nhắc mở một quán rượu vang.
"Tôi biết chỉ còn một vài nhiếp ảnh gia vẫn có thể sống bằng nghề này", ông nói. "Không dễ dàng gì, dù tôi đã xác định mình là một người sáng tạo trong suốt cuộc đời".
Theo nghiên cứu của Quỹ Tiền tệ Quốc tế IMF năm ngoái, đối với các quốc gia có nền kinh tế tiên tiến như Anh, Đức, Mỹ, khoảng 60% việc làm ảnh hưởng bởi AI với một nửa trong đó theo hướng tiêu cực. Số liệu từ Viện Tony Blair cũng chỉ ra riêng tại Anh, AI có thể thay thế ba triệu việc làm trong khu vực tư nhân. "Mọi thứ có thể đặc biệt nghiêm trọng nếu các Tác nhân AI tự động có khả năng hoàn thành chuỗi nhiệm vụ dài hơn mà không cần sự giám sát của con người", theo báo cáo.
Jenny Turner, họa sĩ minh họa tự do 33 tuổi tại Anh, nhận thấy nhu cầu thị trường ở lĩnh vực mình hoạt động giảm đột ngột hai năm qua, trùng với sự phát triển của các công cụ tạo ảnh AI. Cô từng bán mỗi hình ảnh giá 100 USD trên Etsy, nhưng hiện ảnh tương tự do AI tạo ra chỉ có 10 USD.
"Tôi không thể cạnh tranh được nữa, vì nó được bán với mức giá mà tôi không bao giờ có thể giảm xuống", Tunner nói. "Nó thực sự ảnh hưởng đến tôi, khiến tôi cảm thấy trống rỗng, như thể bạn đã lãng phí mọi thứ. Thật khó chịu và tức giận. Có lẽ tôi cần cân nhắc chuyển qua nghề khác, dù tôi yêu thích và được học vẽ từ nhỏ".
Kể từ năm 1994 đến nay, Karl Kerner, 64 tuổi, vẫn làm biên dịch viên tiếng Anh, tiếng Đức và tiếng Na Uy, chủ yếu là các văn bản khoa học - lĩnh vực đòi hỏi tính cẩn thận, kiến thức chuyên môn cao, thuật ngữ chuyên ngành nhiều. "Nhưng hiện tại, về cơ bản tôi đã ngừng công việc này", ông nói với Guardian. "AI đã đến như một cơn sóng thần".
Theo Kerner, các công cụ dịch thuật ngày càng tối ưu khiến số lượng công việc mà ông nhận giảm dần gần đây. Chỉ sau một đêm, những thứ về văn hóa, ngôn ngữ mà ông tự hào trở nên vô giá trị. Ông ví điều này như "ai đó lấy mất tấm thảm dưới chân".
Nhưng Kerner không ác cảm hoàn toàn với AI. Ông thỉnh thoảng vẫn nhận hợp đồng dịch thuật và thay vì dịch từng từ, ông đưa văn bản vào phần mềm dịch, sau đó sử dụng kiến thức của mình để biên tập những điểm không chính xác hoặc dịch sai, giúp giảm đáng kể thời gian làm việc. "Tôi không sợ công nghệ. Tôi thấy nó hấp dẫn theo cách riêng", ông nói.
Nhiều người khác có trải nghiệm tích cực khi đưa AI vào công việc. Alexander Calvey, bác sĩ đa khoa tại Surrey, cho biết sử dụng AI để viết ghi chú đã giúp ông tiết kiệm thời gian và cải thiện chất lượng, qua đó "tập trung nhiều hơn vào bệnh nhân hơn".
ChatGPT cũng trở thành công cụ hữu ích cho nhà nghiên cứu toán học và triết học tên Paul tại trường đại học Stockholm, đặc biệt là khả năng tóm tắt tài liệu và đưa ra các câu hỏi nghiên cứu. "Nó biết về nhiều thứ, những thứ mà người khác đã làm nhưng tôi lại không hề biết, qua đó giúp tôi nghiên cứu những chủ đề đó sâu hơn", Paul nói.
Dù vậy, AI thay thế con người ở một số lĩnh vực là không thể tránh khỏi. Theo khảo sát công bố đầu năm của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) với hàng trăm doanh nghiệp lớn, trong 5 năm tới, nhiều việc làm có thể bị cắt giảm vì trí tuệ nhân tạo. Trong đó, từ nay đến 2030, 41% có kế hoạch giảm nhân sự khi AI đảm nhận một số việc, 77% cho biết có kế hoạch đào tạo lại và nâng cao kỹ năng cho lao động hiện tại trong giai đoạn 2025-2030 để làm việc cùng AI tốt hơn.
"Lần đầu tiên thiết kế đồ họa và thư ký pháp lý nằm trong nhóm công việc bị sụt giảm nhiều nhất. Điều này cho thấy AI tạo sinh ngày càng có khả năng làm các việc liên quan đến tri thức", báo cáo nhận định.
Ngược lại, gần 70% doanh nghiệp lên kế hoạch tuyển nhân sự có kỹ năng thiết kế công cụ AI. 62% dự định tăng tuyển nhân sự có thể làm việc cùng AI tốt hơn.
Trong tọa đàm cuối năm ngoái, "cha đỡ đầu AI" Yoshua Bengio và Chủ tịch FPT Trương Gia Bình cũng cho rằng trí tuệ nhân tạo sẽ thay thế nhiều công việc, nhưng không "cướp" việc. "Có thể dự đoán những công việc đơn giản sẽ được tự động hóa trước, trong khi với những công việc đòi hỏi chuyên môn cao, con người sẽ giữ vai trò chủ đạo", ông Bengio, nhà sáng lập Viện nghiên cứu Mila, nói.
Theo ông Trương Gia Bình, AI cần được coi là "đồng minh" chứ không phải mối đe dọa, giành việc của con người. Nhưng thay vì đứng yên, mỗi người cần học hỏi và thích nghi để duy trì tính cạnh tranh trên thị trường lao động, gồm những hiểu biết cơ bản về AI, học máy, khoa học dữ liệu, cũng như kỹ năng giải quyết vấn đề và phân tích để làm việc hiệu quả với các hệ thống AI.
Một số kết quả khảo sát cũng cho thấy AI không "cướp" việc như nhiều người lo ngại. Nghiên cứu của McKinsey chỉ ra AI có thể đóng góp tạo ra từ 20 triệu đến 50 triệu việc làm mới trên thế giới vào năm 2030.
Bảo Lâm tổng hợp
- Cơ quan ở Việt Nam rút ngắn thời gian tìm tài liệu nhờ AI
- AI Agent thay đổi cách tương tác trên Internet thế nào
- 200.000 việc làm ngân hàng có thể bị cắt giảm vì AI
- AI đang 'len lỏi' vào công việc thế nào
- 'Quái kiệt AI' Yoshua Bengio: 'AI không cướp việc của con người'