A Silent Voice là phim hoạt hình dựa trên bộ truyện tranh cùng tên của tác giả Yoshitoki Ōima, do Naoko Yamada đạo diễn. Ở tiểu học, cậu bé Shoya Ishida cùng các bạn bắt nạt nữ sinh khiếm thính Shoko Nishimiya bằng nhiều trò tai quái. Sau khi cô bé phải chuyển trường, mọi người đổ hết tội lỗi cho Ishida dù chính họ cũng có phần trách nhiệm. Cậu bé bị cô lập, không có bạn và thậm chí còn có ý định tự tử.
Ở trung học, Ishida gặp lại Nishimiya - lúc này vẫn còn cô đơn vì sự nhút nhát của mình. Cậu quyết định chuộc lỗi bằng cách giúp cô kết nối với những người bạn cũ. Giữa hai người dần nảy sinh tình cảm tuổi học trò.
* Chuyện tình học trò trong "A Silent Voice"
Tác phẩm có thời lượng lên đến 129 phút, chuyển thể bảy phần của bộ truyện với 62 chương. So với Your Name - phim hoạt hình Nhật gây sốt năm ngoái, A Silent Voice có cách dẫn chuyện truyền thống hơn. Trừ vài cảnh hồi tưởng, phần lớn nội dung phim diễn ra theo tuyến tính ở hai mốc thời gian tiểu học và trung học.
Thay vì theo mô-típ một chiều quen thuộc về nạn bắt nạt học đường, A Silent Voice chọn cách tiếp cận độc đáo khi chính người bắt nạt lại trở thành kẻ bị bắt nạt. Lúc đầu, khán giả ác cảm với cậu bé Ishida bởi những trò đùa nghịch như ném tai nghe, tập vở của Nishimiya - được mô tả cụ thể trong nhiều trích đoạn dài. Tuy nhiên, sau một cảnh bất ngờ với dụng ý đảo chiều câu chuyện, người xem dần nhận ra chính cậu bé cũng là nạn nhân.
* Hai nhân vật nhảy xuống nước trong một cảnh quay
Ishida bị bạn bè xa lánh, luôn cúi đầu và không dám nhìn thẳng vào mắt những người bạn. Nửa sau phim tập trung vào hành trình “chuộc lỗi” của cậu. Khi đó, nhân vật từ vai phản diện trở thành trung tâm của câu chuyện và thậm chí nổi bật hơn cô gái khiếm thính Nishimiya.
Từ điểm nhìn của Ishida, những người bạn xung quanh mang một dấu X che kín khuôn mặt, biểu thị cho sự xa cách. Thủ pháp hình ảnh biểu trưng sự lạc lõng của cậu học trò, đồng thời tạo ra một sự đối xứng với Nishimiya. Nishimiya có thể nhìn, nhưng không thể nghe người khác, còn Ishida có thể nghe, nhưng không dám nhìn mặt bạn bè.
Trong nỗi cô độc, tình cảm giữa hai tâm hồn thiếu thốn tình cảm bắt đầu chớm nở. Chỉ khi học ngôn ngữ ký hiệu, thâm nhập được vào thế giới của cô gái khiếm thính, Ishida mới tìm được sự liên lạc với bạn bè xung quanh. Cứ mỗi lần cậu không còn e ngại một người bạn, một dấu X sẽ rơi xuống đất. Tác phẩm không chọn cách giải quyết thông thường trong mô-típ tình yêu nam nữ. Khác với Your Name, tình cảm giữa đôi bạn không phải là trung tâm câu chuyện mà chỉ là chất xúc tác để họ thay đổi nhận thức và tái hòa nhập với tập thể.
Những dấu X thể hiện sự xa cách.
Nhịp phim được giữ chậm rãi, khắc họa thế giới học đường với nhiều cá tính khác nhau. Có cậu học trò nhiệt tình, cũng có người ích kỷ, kẻ nhiều chuyện. Nhà làm phim thể hiện tâm lý phức tạp của tuổi học trò với những phản ứng cơ bản như sợ hãi, vui mừng, ham muốn - đôi khi với lý do rất ngây ngô. Trên hết, tác phẩm phản ánh sự hoang mang, muốn tìm hiểu bản thân của những người ở mốc lưng chừng giữa trẻ con và người lớn.
Tuy nhiên, nhìn chung so với bản gốc, vai trò của các nhân vật phụ đã bị thu hẹp. Đây cũng là điều khó tránh khỏi khi phim cố gắng chuyển thể một bộ truyện tranh dài.
Về kỹ thuật hoạt hình, Yamada chọn trường phái hiện thực để thể hiện môi trường xung quanh, thỉnh thoảng sử dụng ánh sáng lốm đốm, ảnh mờ. Hậu cảnh thành phố Ogaki - bối cảnh phim - được nữ đạo diễn chăm chút đến từng chi tiết nhỏ, rõ nhất trong cảnh các nhân vật trong công viên. Tạo hình các nhân vật gần giống bộ truyện gốc với nét vẽ mềm mại. Để khắc họa sự đứt gãy trong giao tiếp của Ishida, nhà làm phim quay nhiều cảnh bầu trời, bàn chân và bàn tay của cậu bé thay cho ánh nhìn trực diện.
Hoa anh đào được dùng nhiều trong hậu cảnh.
Sự cân bằng giữa những cảnh nặng nề và hài hước khiến tác phẩm dễ theo dõi, mà vẫn không thiếu chiều sâu. Phim gây ấn tượng với nhiều trích đoạn hoàn toàn im lặng, chỉ có ngôn ngữ ký hiệu. Trong khi đó, tiếng đàn piano và dàn nhạc hỗ trợ cảm xúc người xem ở những cảnh cao trào. Bài hát My Generation của nhóm The Who (Anh) vang lên ở đầu phim minh họa nỗi sợ hãi của Ishida. Đạo diễn lý giải trên trang Sakura Blog: “Khi còn nhỏ, Ishida có bạn bè và cảm thấy mình có thể kiểm soát mọi thứ. Nhưng bên trong, cậu ấy cảm thấy buồn chán và ca khúc phản ánh điều đó”.
Năm nay, tại Giải thưởng Viện Hàn lâm Nhật Bản lần thứ 40, A Silent Voice nhận đề cử Phim hoạt hình xuất sắc nhất, đồng thời chiến thắng tại Giải phê bình phim Nhật Bản lần thứ 26 hạng mục hoạt hình. Trên trang Twitter cá nhân, Makoto Shinkai - đạo diễn Your Name - ca ngợi đây là tác phẩm xuất sắc mà cả ông cũng không thể thực hiện được. Ở phòng vé, phim thu về 19,5 triệu USD toàn cầu.
A Silent Voice (Dáng hình thanh âm) khởi chiếu tại Việt Nam từ ngày 12/5.
Ân Nguyễn