8/3 trong mắt người nước ngoài ở Việt Nam

"Tôi không biết hoa là thứ quan trọng thể hiện tình cảm trong ngày Quốc tế phụ nữ ở Việt Nam", kỹ sư người Hà Lan, 48 tuổi, nói.

Lần đó Johan có chút xấu hổ khi người bán hàng nói "Nếu anh yêu cô ấy thì anh không quan tâm giá bao nhiêu" nhưng sau đó anh nhận ra người Việt rất coi trọng 8/3, xem đây là dịp để cả xã hội tôn vinh phụ nữ.

Ở tỉnh Utrecht, quê hương anh, khái niệm Ngày Quốc tế phụ nữ rất mơ hồ và không mấy ai hưởng ứng. Anh bị sốc văn hóa khi đến nơi làm việc, một công ty xây dựng ở quận 1, TP HCM. Những cô gái mặc áo dài và đồng nghiệp nam chuẩn bị hoa cho họ. Johan được mời vào buổi chụp ảnh cùng. Ở vỉa hè, cận dịp 8/3, hè phố được "phủ kín" bởi hoa và quà.

"Đồng nghiệp thường thúc giục tôi làm gì đó cho người phụ nữ của mình", anh kể. Từ đó, Johan hiểu dịp lễ là cách phụ nữ được nhận quà, không cần phải nấu ăn và giặt giũ, vốn là công việc thường ngày.

Jesus Lopez Gomez, 36 tuổi, người Mexico, chỉ biết đến Ngày Quốc tế phụ nữ ở trường đại học và lần đầu chứng kiến khi đến Việt Nam 8 năm trước.

Chàng trai sinh ra và lớn lên ở Mỹ, nơi không tổ chức đón mừng ngày phụ nữ. Khi làm việc cho một trường THCS ở TP HCM, anh bất ngờ khi thấy giáo viên nam nấu bữa trưa tặng đồng nghiệp nữ. "Điều đó thật lạ lẫm nhưng ý nghĩa", anh kể. "Tôi thấy biết ơn vì có dịp bày tỏ sự trân trọng với phụ nữ".

Chàng trai học cách nhập gia tùy tục trong dịp 8/3. Anh đăng lời tri ân mẹ và chị gái trên Facebook như cách người Việt Nam thường làm. Dù bận, Jesus vẫn cố gắng nhớ đặt hoa quà và thu xếp ở cạnh họ.

Tuy nhiên, anh nhận ra sự chênh lệch giữa thông điệp nữ quyền và vai trò thực tế của phụ nữ Việt. Dù đi làm ở công ty như nam giới, về nhà họ vẫn đảm nhiệm gần như toàn bộ việc nội trợ, chăm con. Một lần, anh thắc mắc với người bạn vì sao quán xá cuối mỗi buổi chiều hầu như chỉ có đàn ông. Họ giải thích, phụ nữ ở nhà lo liệu mọi thứ khác.

Dần dần, anh cảm nhận ngày lễ chưa thực sự đồng điệu với thực tế xã hội. Jesus nghĩ Việt Nam cần cải thiện vị thế và quyền lợi của phụ nữ. Họ đôi lúc có thể được tôn sùng nhưng ngay sau đó cũng có thể bị gạt ra lề, bị thu nhỏ vai trò xã hội, đặc biệt là trong văn hóa Á Đông.

Dịp 8/3, nhiều ông chồng vẫn tặng quà theo kiểu nghĩa vụ hoặc làm giúp họ điều gì đó, mang tính công nhận hình thức. Họ cũng không thực sự quan tâm sâu sắc đến trải nghiệm của phụ nữ.

"Tôi nghĩ ngày lễ là cần thiết, nhưng để thấy họ xứng đáng được tôn vinh bởi những đóng góp của mình", anh nói.

Điều mà Jesus và Johan cảm nhận phần nào phản ánh khảo sát của tổ chức nghiên cứu và thúc đẩy bình đẳng giới trong doanh nghiệp (ECUE) ở 160 công ty Việt Nam.

Kết quả cho thấy nhiều nơi thiếu kiến thức về giới, đặc biệt trong môi trường làm việc. Điều này ảnh hưởng đến cách doanh nghiệp tổ chức các hoạt động tôn vinh phụ nữ, khiến ý nghĩa của ngày 8/3 đôi khi bị lu mờ hoặc thương mại hóa.

Báo cáo Tổng quan về bình đẳng giới ở Việt Nam năm 2021, tổ chức trao quyền cho phụ nữ (UN Women) nhận định rằng ở Việt Nam, cũng như nhiều quốc gia khác vẫn tồn tại quan niệm phụ nữ là người kiếm tiền phụ còn nam giới là trụ cột tài chính.

Noah Walker, 30 tuổi, nhận thấy sự khác biệt trong cách tôn vinh phụ nữ giữa Anh và Việt Nam. Ở quê anh, ngày này thường được nhắc đến, nhưng chủ yếu nâng cao nhận thức về bình đẳng giới, ít chú trọng quà tặng cá nhân. Do đó, anh rất ngạc nhiên trước quy mô của 8/3 khi trải nghiệm nó lần đầu cách đây 6 năm.

"Hoa tươi tràn ngập, những cử chỉ yêu thương và lời chúc mừng công khai, khác xa những gì anh tưởng tượng", Noah kể. Anh ngạc nhiên khi Việt Nam có hai ngày tôn vinh phụ nữ là 8/3 và 20/10.

Noah Walker thừa nhận bị áp lực khi thể hiện sự quan tâm đến phụ nữ xung quanh trong dịp 8/3. Dù bạn gái người Việt Nam không đòi hỏi, anh vẫn sẽ khiến cô buồn nếu không làm gì trong ngày này. "Việc tặng quà và kỳ vọng nhận được điều gì đó đặc biệt tạo ra sức ép", anh nói. "Và một lời chúc thì thường chưa đủ".

Chàng trai người Anh cũng lo lắng nếu không thể hiện đủ, hoặc món quà chưa chu đáo, người nhận sẽ thất vọng. Dịp 8/3, Noah cũng tham gia vào dòng người tìm son và nước hoa.

Nhưng Johan vẫn cho rằng 8/3 tạo ra tác động trực tiếp và nâng cao nhận thức về sự bình đẳng. Khi mới sang Việt Nam, anh từng gặp nhiều đàn ông phản đối nữ quản lý vì cho rằng họ thiếu năng lực. Nhưng hiện công ty anh có 4 trong số 5 quản lý là nữ, tất cả đều xuất sắc, đạo đức tốt, chăm chỉ và có tư duy lãnh đạo. Một ví dụ khác là 7 năm trước, khi anh lập câu lạc bộ chạy bộ, phần lớn thành viên là nam nhưng hiện tại, số lượng nữ tham gia ngày càng đông và rất tận tâm.

Người đàn ông Hà Lan nhận thấy truyền thống kết hôn và sinh con trước 30 tuổi, gác lại sự nghiệp vì gia đình của phụ nữ Việt đã gần như không còn.

"Phụ nữ Việt ngày nay chọn theo đuổi ước mơ, sống độc lập và không vội vàng lập gia đình. Đó là kết quả của những ngày 8/3", anh nói.

Ngọc Ngân