Báo cáo Quốc hội, Chính phủ cho biết, trong 12 dự án thua lỗ ngành công thương, 5 dự án có tranh chấp, vướng mắc EPC. Đó là dự án nhà máy sản xuất phân bón DAP số 2 Lào Cai, dự án cải tạo, mở rộng Nhà máy phân đạm Hà Bắc, Nhà máy đạm Ninh Bình, Nhà máy công nghiệp tàu thủy Dung Quất và dự án mở rộng sản xuất giai đoạn 2 của Công ty cổ phần Gang thép Thái Nguyên.
Công nhân sản xuất trong phân xưởng Công ty Đạm Hà Bắc. Ảnh: Thu Nguyễn.
Tại các dự án này, chủ đầu tư và nhà thầu Trung Quốc chưa thống nhất trong xác định giá trị quyết toán do thay đổi thông số kỹ thuật, xuất xứ, số lượng thiết bị so với hợp đồng đã ký và khối lượng phát sinh ngoài hợp đồng. Ngoài ra, chủ đầu tư và nhà thầu chưa thống nhất thuế phải nộp, tiền phạt chậm nộp thuế của hợp đồng; tranh chấp quyết toán chi phí chạy thử. Giá trị quyết toán thực tế không phù hợp với hợp đồng EPC đã ký.
Vướng mắc còn xuất phát từ yêu cầu bồi thường chi phí dịch vụ kỹ thuật kéo dài, chi phí bảo dưỡng khắc phục hư hỏng thiết bị, chi phí chờ đợi hướng dẫn lắp đặt thiết bị, chi phí thay đổi thiết kế, sửa chữa công trình đã thi công...
Tại phiên họp thứ 9 của Ban chỉ đạo, Phó thủ tướng Trương Hòa Bình yêu cầu các tập đoàn, tổng công ty chủ động sử dụng tư vấn luật để hệ thống lại toàn bộ hợp đồng EPC từng dự án, rà soát kỹ các nội dung còn tranh chấp, vướng mắc, đánh giá khả năng hòa giải, xử lý khởi kiện hoặc chấm dứt hợp đồng để lựa chọn phương án xử lý dứt điểm tối ưu.
Chính phủ cho hay, các doanh nghiệp đã tích cực đàm phán theo chỉ đạo nhưng vẫn không thành công. Trước tình thế này, Chính phủ nêu hai phương án, đưa ra trọng tài/ toà án để phân xử; Hoặc chủ đầu tư tự quyết toán theo quy định Thông tư 64 với trường hợp nhà thầu không quyết toán hợp đồng theo quy định hoặc không thực hiện các công việc để hoàn thành quyết toán.
Với phương án phân xử thông qua trọng tài hoặc tòa án, các doanh nghiệp đã thuê tư vấn pháp lý. Tuy nhiên, sau khi nghiên cứu hồ sơ, tư vấn khuyến cáo việc khởi kiện để xử lý tranh chấp hợp đồng EPC sẽ không thuận lợi và khả năng thắng kiện thấp, chi phí theo đuổi vụ kiện lớn. Thậm chí, chi phí chi trả tiền cho các nhà thầu khi thua kiện, cộng với theo đuổi vụ kiện sẽ cao hơn tổng số tiền đang tranh chấp trong hợp đồng EPC.
Với phương án tự quyết toán, báo cáo Chính phủ nêu cũng không dễ thực hiện do còn tranh chấp nên hồ sơ thực tế không đầy đủ để lập quyết toán. Vì thế, Bộ Tài chính chủ trì cùng các cơ quan khác liên quan hướng dẫn chủ đầu tư tự quyết toán theo tình hình thực tế của các dự án hiện nay.
12 dự án thua lỗ ngành Công Thương có tổng mức đầu tư ban đầu gần 43.700 tỷ đồng, sau điều chỉnh lên hơn 63.610 tỷ đồng (tăng gần 46%). Trong đó, vốn chủ sở hữu trên 14.350 tỷ đồng (khoảng 23%), vốn vay hơn 47.451 tỷ đồng (75%), còn lại gần 2,9% từ các nguồn khác. Trong tổng số vốn vay, khoản từ ngân hàng trong nước hơn 41.801 tỷ đồng, còn lại là vay bảo lãnh của Chính phủ.
Sau 3 năm xử lý 12 dự án này, chỉ 2 dự án bắt đầu có lãi là Nhà máy sản xuất phân bón DAP số 1 Hải Phòng và Nhà máy thép Việt Trung. Năm 2018, DAP số 1 - Hải Phòng lãi 227,5 tỷ đồng, năm 2019 khoảng 6,3 tỷ; còn Nhà máy thép Việt - Trung lãi sau thuế năm 2018 là 397 tỷ đồng.
Hai đơn vị khác giảm lỗ, một dự án vận hành trở lại sau thời gian dừng hoạt động (dự án Nhà máy sản xuất Xơ sợi Đình Vũ), còn lại 7 dự án vẫn thua lỗ, đầu tư dở dang, dừng hoạt động.
Anh Minh