Bài viết của nhà tâm lý học An Ca (Trung Quốc).
Cách đây ít lâu, một video trên mạng xã hội Weibo (Trung Quốc) thu hút sự quan tâm của hơn 300 triệu người. Trong video, một cô gái họ Mã nói rằng bản thân đã vật lộn với bệnh trầm cảm bảy năm qua, nhiều lần muốn tự tử. Nhưng khi cô nói với mẹ, bà trả lời: "Con vẫn luôn như thế, đã bao năm rồi? Con vẫn tỏ ra mình khác biệt, bản thân không tự chịu còn bắt ai chịu thay". Mã kể chậm rãi, nói xong cười tuyệt vọng.
"Không thể tưởng tượng khi con cái bị trầm cảm mà cha mẹ lại chẳng biết gì, thậm chí còn trách chúng là giả vờ hay đạo đức giả", nhiều độc giả để lại bình luận dưới video của Mã.
Nguyên nhân gây bệnh trầm cảm ở trẻ em có thể xuất phát từ phía gia đình. Ảnh minh họa.
Vào năm 2012, một nhóm nghiên cứu đã tiến hành khảo sát về chứng trầm cảm của gần 3.000 thanh thiếu niên từ độ tuổi 10-25 tại Trung Quốc. Kết quả là cứ 5 trẻ thì 1 em bị trầm cảm. Về mặt tâm lý, trầm cảm bắt nguồn từ sự tấn công bên ngoài khiến trẻ luôn tự ti, thậm chí ghét bỏ bản thân. Cảm xúc và sự tức giận bị kìm nén này lại không được bộc lộ ra ngoài, trẻ tự chịu đựng, cô đơn trong chính nơi được gọi là mái ấm.
Có 3 kiểu gia đình dưới đây dễ khiến trẻ trầm cảm nhất.
Bố mẹ luôn phủ nhận cố gắng và đánh giá thấp về con
Một bác sĩ tâm lý ở Bắc Kinh kể chuyện: "Một cháu bị trầm cảm đi tái khám. Lúc chờ bác sĩ, cậu bé mở sách ra đọc, khi trở về bác sĩ khen: ‘Cháu chăm chỉ thật’. Không ngờ mẹ cậu bé đáp trả ngay: ‘Chăm chỉ gì, chỉ toàn giả vờ’".
Vị bác sĩ cho rằng, dù con có tâm lý không bình thường, bố mẹ cũng không thể sử dụng cách mỉa mai này để giao tiếp với trẻ. Bác sĩ rất nỗ lực hàn gắn tâm lý cho trẻ nhưng chỉ vì câu nói của người mẹ mà mọi công sức tiêu tan. "Nhiều cha mẹ thực sự không biết vì sao trẻ trầm cảm, cũng không hiểu tại sao có đứa đòi chết. Bố mẹ hết lòng yêu thương trẻ cũng có thể là người làm tổn thương trẻ nhiều nhất", vị bác sĩ nói.
Mới đây, trên mạng xã hội Trung Quốc một người kể câu chuyện của mình: "Khi còn nhỏ, trên đường đi học chẳng may bị xe đâm, tôi sẽ bị mắng là chậm chạp, không biết tai nạn mà tránh. Nếu bị bạn cùng lớp lấy mất tiền, bố mẹ sẽ quy cho tôi tội không trung thực, tiêu tiền bừa bãi còn nói dối. Bị bạn khác đánh, sưng đầu mẻ trán nhưng người bị mắng vẫn là tôi. Tại sao tôi không bắt nạt người khác mà bố mẹ lại cứ bắt nạt tôi?".
Với trẻ, sự đánh giá của cha mẹ chính là cách chúng nhận biết giá trị bản thân. Gặp trắc trở gì bố mẹ đều đổ lỗi cho trẻ, gặp thất bại gì trẻ cũng bị bố mẹ nhạo báng, lâu dần sự tự tin của chúng bị hao mòn, lòng tự trọng bị đánh gục và cuối cùng rơi vào bóng tối.
Bố mẹ thờ ơ với tình cảm của con
Phó hiệu trưởng trường trung học số 55 Bắc Kinh, Lý Mộng Lê từng kể câu chuyện xảy ra tại trường này. Một học sinh lớp 7 có học lực xuất sắc nhiều năm bỗng nhiên kết quả giảm sút không rõ lý do. Cậu bé nhiều lần nói với cô giáo: "Con không muốn sống nữa vì cuộc sống thật vô nghĩa". Mời phụ huynh lên phản ánh, nghe thấy điều này, người mẹ nói: "Thưa cô, không cần lo lắng. Đó chỉ là lý do không muốn đi học mà thôi". Nhưng sau khi cô giáo đưa đi viện, các bác sĩ nói rằng bệnh tâm lý của học sinh này đã rất nghiêm trọng.
"Nhiều cha mẹ cảm thấy khó khăn khi thừa nhận những cảm xúc tồi tệ mà đứa con phải chịu đựng. Đối diện với trẻ, họ thờ ơ, thậm chí cho rằng cảm xúc tiêu cực là do lỗi ở trẻ và không chấp nhận tình cảm thực sự của con cái", bà Lý nói.
"Tại sao phải khóc, nước mắt không giải quyết được vấn đề gì?"; "Việc gì phải sợ, hãy xem bạn bè đang làm những gì kia kìa" là câu những đứa trẻ trầm cảm hay phải nghe từ bố mẹ mình.
Trong mối quan hệ cha mẹ - con cái, việc bỏ mặc tình cảm còn tàn nhẫn hơn bạo lực. Lúc này, đứa trẻ giống như sống trên một hòn đảo biệt lập, không được coi trọng và không ai nhìn thấy chúng. Bỏ mặc tình cảm, so với đối xử bạo lực, không làm tổn thương cơ thể, nhưng trừng phạt trái tim một cách mạnh mẽ nhất.
Bố mẹ kỳ vọng quá cao làm trẻ đánh mất mình
Trong chương trình tạp kỹ của Đài truyền hình Bắc Kinh: "Teacher Please Answer" xuất hiện cô bé 6 tuổi Khả Hinh khiến nhiều người bất ngờ. Dù nhỏ tuổi nhưng dưới sự sắp đặt của mẹ, cô bé đã lên thời gian biểu trong ngày chi tiết đến từng giờ, thậm chí từng phút. Nghỉ ngơi, ăn uống, đọc truyện cũng được sắp xếp chuẩn từng giây. Đây chính là nguyên nhân khiến cuộc sống của Khả Hinh luôn chịu áp lực.
Cô bé 6 tuổi Khả Hinh tham gia chương trình "Teacher Please Answer" của đài truyền hình Bắc Kinh. Ảnh: btv
Mọi yêu cầu mẹ đưa ra, cô bé đều nghiêm túc làm theo, không cự cãi, cũng không tỏ thái độ khó chịu. Tuy nhiên trong chương trình, cô bé lại mờ nhạt ở mọi vấn đề xã hội khác. Cô bé không có bạn bè và khó hòa nhập với các bạn trong lớp. Cô bé quen với việc làm hài lòng người khác, ngay cả khi bản thân cảm thấy khó chịu. Điều xót xa hơn nữa là dù còn nhỏ tuổi, Khả Hinh nói rằng không cảm thấy hạnh phúc.
"Nếu kỳ vọng của cha mẹ quá cao, đứa trẻ chỉ có thể kìm nén bản thân để làm vui lòng người lớn. Tuy nhiên trẻ sẽ mất dần ý thức về cảm xúc thật của mình", người dẫn chương trình "Teacher Please Answer" chia sẻ khi tiếp xúc với Khả Hinh.
Chuyên gia tâm lý Trung Quốc Hồ Trấn Chi cho hay: "Trầm cảm thường bắt nguồn từ sự mất mát. Trẻ càng cư xử đúng mực, cha mẹ càng không nên tạo sự kỳ vọng không giới hạn. Trẻ càng nhạy cảm thì càng không nên hoàn hảo trong mọi việc". Ông Hồ cho biết, bởi trẻ sẽ ức chế nếu không biết từ chối. Quá nhiều kỳ vọng cuối cùng sẽ "bóp chết" đứa trẻ.
Vì vậy để chữa lành bệnh cho con, câu trả lời chỉ là "Sự yêu thương". Khi trẻ được cha mẹ chấp nhận một cách chân thành, nội lực của chúng rất dồi dào. Đừng truyền lo lắng, đừng ép trẻ phải hoàn hảo, hãy để trẻ vui vẻ và tự do là chính mình. Không được hạ thấp và chế giễu trẻ như một cách giao tiếp. Hãy tôn trọng trẻ và học cách nói những lời tốt đẹp.
Cha mẹ và con cái là một loại duyên phận sâu nặng. Mong rằng tất cả các cha mẹ không phải là nguyên nhân gây bệnh mà là liều thuốc ấm áp nhất dành cho con.
Vy Trang (Theo sohu)