Vinh Lê, sống tại TP HCM, vẫn chưa quên trải nghiệm làm tình nguyện viên cho chương trình bảo tồn rùa biển ở Côn Đảo kéo dài 12 ngày hồi tháng 7 năm ngoái. Đây là chương trình do Công viên Quốc gia Côn Đảo và Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Thế giới (IUCN) phối hợp tổ chức.
Các tình nguyện viên tham gia chương trình phải đăng ký qua hai đơn vị này, kết quả thường được thông báo một tháng trước ngày khởi hành. Chi phí đi lại, phòng khách sạn đêm thứ nhất tình nguyện viên tự trả. Chương trình bảo tồn chia thành nhiều đợt, trải dài trong mùa rùa đẻ ở Côn Đảo từ tháng 6 đến tháng 8. Vinh cho biết đã chi khoảng 6 triệu đồng cho chuyến đi, tự đánh giá khá rẻ vì anh xuất phát ở TP HCM.
"Vấn đề không phải là chi phí, đó là trải nghiệm vô giá", Vinh nói về chuyến đi. Trong hình là bãi Cát Lớn thuộc hòn Bảy Cạnh.
Vườn quốc gia Côn Đảo có 18 bãi biển rùa lên đẻ trứng, tổng diện tích lên đến hàng chục nghìn m2. Vùng biển này là nơi đẻ trứng của loài rùa xanh (vích).
Một số bãi lớn hay có rùa mẹ đẻ nhiều là Cát Lớn, bãi Dương ở hòn Bảy Cạnh, Cát Lớn ở hòn Cau, bãi Cát Lớn ở hòn Tre Lớn, bãi cát Hòn Tài. Cả 5 bãi đều được bố trí trạm kiểm lâm làm nhiệm vụ bảo vệ tài nguyên thiên nhiên và bảo tồn rùa biển.
Từ tháng 4 đến tháng 11, trên 600 rùa mẹ lên các bãi cát thuộc Vườn quốc gia Côn Đảo để làm tổ, đẻ trứng với trên 150.000 rùa con được cứu hộ và thả về biển, tỷ lệ trứng nở thành công đạt 87%. Vào mùa cao điểm, một số bãi biển ở hòn Bảy Cạnh, hòn Tre lớn ghi nhận 20 rùa mẹ lên làm tổ mỗi đêm.
"Dù được phân công ở đảo nào, bạn cũng gặp ít nhất một, hai rùa mẹ lên đẻ", Vinh nói và cho biết mình được phân ở hòn Bảy Cạnh nên gặp khá nhiều rùa mẹ.
Vinh nhận thấy rùa mẹ chỉ lên bờ đẻ trứng vào buổi tối, khi có con nước lớn. Ca làm của các tình nguyện viên phụ thuộc vào thủy triều lên, nếu lên muộn họ có thể bắt đầu từ khoảng 23h đến 1h.
Vào ca, được lệnh của cán bộ trạm kiểm lâm giao đi kiểm tra bãi biển sớm, Vinh và nhóm bạn nhẹ nhàng bước lên cát, dò theo dấu chân rùa để tìm xác định vị trí rùa mẹ. Sau đó quan sát xem rùa mẹ đang ở giai đoạn nào của quá trình đẻ.
Thông thường, rùa bò lên bờ tìm chỗ thích hợp, dùng chi để quạt cát xung quanh đến khi mai ngang với mặt cát. Tiếp đó, nó dùng hai chi sau đào lỗ sâu khoảng 50-70 cm, từ từ khép chi lại và rặn đẻ những quả trứng to cỡ quả bóng bàn. Mỗi lần, rùa mẹ đẻ được 70-200 trứng.
Một con mẹ có thể đẻ đến bốn ổ trứng, mỗi lần cách nhau hai tuần. Nếu phát hiện có vật cản bên dưới, nó sẽ bỏ ổ và làm ổ mới. Mỗi lần rùa đẻ trong khoảng 30 phút, một số con "khó tính" sẽ lâu hơn. Vinh và các tình nguyện viên canh rùa đẻ xong sẽ mang trứng về khu vực ấp để bảo vệ chúng khỏi những loài vật hoặc người cố tình đào lên đem bán.
Một tình nguyện viên đang lấy trứng từ ổ rùa mẹ vừa đẻ xong.
Một con rùa xuất hiện trên bãi biển trong mùa sinh sản.
Hố ấp trứng rùa biển được chia thành hai khu có hoặc không có mai che nhằm cân bằng tỷ lệ rùa đực, cái. Nhiệt độ xung quanh ổ quyết định giới tính rùa. Thông thường, nhiệt độ nóng hơn 29 độ C sẽ tăng tỷ lệ rùa cái.
"Có đêm, 40 con rùa mẹ lên bờ đẻ trứng. Kỷ lục của nhóm tôi là di chuyển 31 ổ trứng một đêm", Vinh kể.
Phút nghỉ ngơi của các tình nguyện viên trong thời gian chương trình. Vinh kể đó là quãng thời gian tận hưởng khi được nằm nghỉ đung đưa trên võng, nếu thích lại chạy ù ra biển.
Bên cạnh công việc theo dõi rùa mẹ và di chuyển trứng, nhóm tình nguyện viên cũng đảm nhiệm việc hướng dẫn khách đã đăng ký xem rùa đẻ.
Sau khoảng 45-60 ngày, trứng nở thành rùa con và được thả về biển.
Nhóm bảo tồn úp giỏ để bảo vệ trứng rùa khỏi bị tấn công. Khi chúng đủ lớn, họ mới bỏ giỏ để rùa được bơi về biển. Thời điểm thả rùa về biển thường diễn ra vào buổi sáng, khi mặt trời đã lên cao. Các tình nguyện viên được yêu cầu tuyệt đối không chạm vào rùa con, đặc biệt vùng bụng - nơi chứa nhiều chất dinh dưỡng cho ngày đầu ra biển.
Vinh chia sẻ "hơi xót" khi thấy rùa con về biển vì những sinh vật to lớn hơn đang chầu chực để biến chúng thành bữa sáng như cá nhám, chim biển.
"Chúng phải học cách sinh tồn khi về với thiên nhiên", anh nói.
Theo Ủy ban Bảo tồn Cá và Động vật hoang dã Florida, tỷ lệ rùa con sống đến khi trưởng thành là 1/100. Chúng thường chết vì mất nước nếu không bò ra biển đủ nhanh sau khi nở hoặc bị các loài săn mồi khác tấn công.
Năm nay, chương trình tình nguyện do IUCN và Vườn Quốc gia Côn Đảo thực hiện tiếp tục được tổ chức, chia làm 7 đợt, thời gian từ 13/6 đến 21/8, mỗi đợt kéo dài 12 ngày, tối đa 22 tình nguyện viên được chọn.
Tú Nguyễn
Ảnh: Vinh Gấu