 |
1. Quốc hội khóa mới thực quyền hơn
Cuộc bầu cử hồi tháng 5 lập ra Quốc hội khóa XI, gồm 498 đại biểu, trong đó số đại biểu chuyên trách được nâng lên 125 người, gấp 4 lần các khoá trước. Sự thay đổi về cơ cấu này nhằm nâng cao tính chuyên nghiệp của cơ quan quyền lực tối cao.
 |
|
Phiên họp của Quốc hội khoá XI. |
Quốc hội khoá XI đã bầu ra bộ máy Chính phủ mới với 2 bộ và một ủy ban ngang bộ được lập thêm. Sắp xếp này hướng tới giảm bớt sự chồng chéo trong quản lý giữa các ban ngành, tinh giản biên chế, thực hiện theo chủ trương cải cách hành chính của Chính phủ.
Lần đầu tiên Dự luật về hoạt động giám sát của Quốc hội được đưa ra thảo luận tại kỳ họp thứ hai, với mục đích sớm ban hành làm cơ sở cho cơ quan quyền lực cao nhất thực hiện chức năng giám sát tối cao của mình. Các đại biểu đã cho ý kiến và quyết định sửa đổi Nội quy kỳ họp và Quy chế hoạt động đại biểu, để thể chế hóa một số điểm trong Hiến pháp và Luật Tổ chức Quốc hội mới. Luật Ngân sách, Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật được thông qua với những điểm mới là trao quyền quyết định ngân sách trung ương cho Quốc hội, Quốc hội tham gia từ đầu và toàn bộ quá trình lập pháp...
2. Lộ diện những cán bộ cấp cao liên quan đường dây tội phạm Năm Cam
 |
|
Năm Cam trong trại giam. |
Trong một thời gian dài, băng nhóm tội phạm khét tiếng Năm Cam đã vươn chiếc vòi bạch tuộc suốt từ Nam ra Bắc với các hành vi giết người, cho vay nặng lãi, tổ chức đánh bạc, buôn bán ma tuý và hối lộ. Đằng sau những hoạt động đó là sự bao che, cấu kết của nhiều quan chức cao cấp và lực lượng thi hành pháp luật từ trung ương đến địa phương. Toàn xã hội bị "sốc" khi những điều đó được phanh phui.
Sau khi Trương Văn Cam bị bắt (tháng 12/2001), Bộ Chính trị đã chỉ đạo Ban chuyên án của Bộ Công an phải xử lý tận gốc và kiên quyết các chân rết của "ông trùm". Từ lời khai của Năm Cam và đồng bọn, lần lượt các ông Trần Mai Hạnh (ủy viên trung ương, tổng giám đốc Đài Tiếng nói Việt Nam), Bùi Quốc Huy (ủy viên trung ương, thứ trưởng Bộ Công an), và Phạm Sĩ Chiến (phó viện trưởng VKSND Tối cao) bị truy tố về các hành vi có liên quan đến băng nhóm xã hội đen này. Ngoài ra, Thủ tướng còn quyết định cách chức, hạ bậc thứ trưởng công an Hoàng Ngọc Nhất, do liên quan đến vụ án. Ở cấp thấp hơn, hai phó giám đốc Công an TP HCM là Thân Thành Huyện và Võ Văn Măng đã bị cách chức, nhiều sĩ quan công an và cán bộ ngành kiểm sát bị truy tố hoặc kỷ luật.
Vụ án Năm Cam và đồng bọn đã hoàn thành điều tra giai đoạn 1 với bản kết luận dày hơn 600 trang và 155 người đã bị truy tố. Các cơ quan chức năng đang tập trung nghiên cứu hồ sơ để có thể đưa vụ án ra xét xử sau Tết Nguyên đán.
3. Lần đầu tiên tuyển sinh đại học bằng giải pháp 3 chung
Giải pháp chung đề, chung kết quả, chung ngày thi, cộng với việc ứng dụng công nghệ thông tin trong tuyển sinh đã tạo một bước ngoặt lớn cho hệ thống giáo dục nước nhà. Đề thi được mã hoá; đáp án, hướng dẫn chấm điểm và kết quả thi được công khai trên Internet... đã giảm bớt những tiêu cực trong thi tuyển.
 |
|
Lộn xộn trong đăng ký xét tuyển nguyện vọng. |
Việc tổ chức tuyển sinh theo từng cụm đã giảm 800.000 lượt đăng ký dự thi và 600.000 lượt thí sinh dự thi, giải quyết triệt để tình trạng các thành phố lớn bị quá tải cũng như tiết kiệm được 500 tỷ đồng cho xã hội. Đề thi chung của Bộ GD&ĐT vừa đỡ gánh nặng cho các trường, vừa có một chuẩn chung cho chất lượng đầu vào. Nội dung đề yêu cầu thí sinh phải có kiến thức cơ bản vững vàng, khả năng tổng hợp cao và hạn chế tình trạng sử dụng tài liệu quay cóp, tạo sự công bằng cho học sinh giữa các vùng miền.
Tuy nhiên, phương thức tuyển sinh mới đã để xảy ra hiện tượng "thí sinh ảo", nên nhiều trường gặp khó khăn trong việc xác định số thí sinh thực thi. Một số trường không dùng chung phần mềm tuyển sinh, cũng như không tôn trọng quy định chung của Bộ, nên đã có chuyện sai lệch trong hồ sơ, điểm chuẩn và đăng ký nguyện vọng của thí sinh. Cách ra đề mới khiến cho cách học tủ, học bị động đã không còn chỗ đứng, nên kết quả thi có nhiều chênh lệch. Do đó, trong khi nhiều trường có điểm chuẩn cao ngất trời, thì một số trường phải xin Bộ GD&ĐT cho xét nguyện vọng bổ sung để tuyển đủ chỉ tiêu. Sự lúng túng trong xét tuyển nguyện vọng kéo dài cả tháng trời khiến không ít trường đại học phải khai giảng muộn và gây lo lắng cho các thí sinh.
4. Thoát khỏi giảm phát kéo dài từ 1999
Sau ba năm thực hiện chương trình “kích cầu đầu tư và tiêu dùng” để đẩy lùi lạm phát và giảm phát, 2002 là năm đầu tiên lạm phát tại Việt Nam đạt mức hợp lý đối với một quốc gia đang phát triển: 4%. Các tổ chức thế giới đều có chung nhận định, đây là một trong hai thành công lớn nhất của nền kinh tế Việt Nam - bên cạnh sự ổn định về chính trị.
Giá cả bắt đầu tăng rõ rệt từ giữa năm, trong đó tập trung vào lương thực, thực phẩm, nguyên vật liệu xây dựng... Đến thời điểm cuối năm, đồ uống, may mặc và vàng liên tục lên giá.
Lạm phát đạt mức kế hoạch mà Quốc hội đặt ra (3-4%) sẽ tạo điều kiện thúc đẩy các ngành nghề kinh tế phát triển khi lãi suất ngân hàng đang ở mức trung bình 8%/năm (tức lãi suất thực là 4%/năm). Không chỉ vậy, nó còn là cơ sở giúp Ngân hàng Nhà nước mạnh tay hơn trong chính sách tiền tệ năm tới: phát hành tiền xu, giảm tỷ lệ dự trữ bắt buộc với các ngân hàng thương mại để kích thích cho vay đầu tư.
5. Hoả hoạn thảm khốc tại toà nhà ITC TP HCM
 |
|
Toà nhà ITC chìm trong lửa và khói. |
Nằm ngay giữa trung tâm, cách UBND TP HCM và một đội cứu hoả không xa, nhưng phải sau hơn 4 tiếng đồng hồ ngọn lửa hung hãn tại toà nhà chỉ cao 6 tầng này mới được không chế. Dù vụ hoả hoạn xảy ra giữa ban ngày (13h30' ngày 29/10), và toàn bộ lực lượng cứu hỏa, cứu hộ của thành phố đã được huy động, nhưng hậu quả để lại thật thảm khốc: 60 người thiệt mạng, hơn 100 người khác bị thương và hàng trăm tỷ đồng hàng hoá bị đốt thành tro. Tòa nhà ITC đã phải dỡ bỏ hoàn toàn.
Nguyên nhân ban đầu của vụ cháy được xác định là do 3 thợ hàn sửa chữa cửa vũ trường Blue bất cẩn làm bén lửa vào các vật liệu dễ cháy xung quanh. Tuy nhiên, điều này không thể bao biện cho một thực tế là toà nhà đã quá cũ và thiếu các phương tiện cứu hoả tại chỗ, không đủ an toàn trong phòng cháy đối với một trung tâm thương mại sầm uất. Chính vì thế mà khi xảy ra hoả hoạn, các nạn nhân đã phải chen nhau trên chiếc cầu thang nhỏ hẹp, thậm chí phải nhảy từ tầng cao xuống đất với hy vọng thoát hiểm. Những chiếc vòi rồng cứu hoả trở nên vô tác dụng trước tấm la phông kiên cố bao quanh bề mặt toà nhà...
Lãnh đạo thành phố và các cơ quan chức năng đều phải thừa nhận sự bất lực trước thảm họa này. Những thiệt hại nặng nề cho thấy công tác kiểm tra, tập huấn phòng và chữa cháy ở các cơ quan, đơn vị, đặc biệt ở các vũ trường chỉ là hình thức. Thiết bị cứu hỏa của thành phố lớn nhất Việt Nam đã không được đầu tư đúng mức, còn quá nghèo nàn, lạc hậu.
6. Lửa thiêu huỷ 5.000 ha rừng tràm nguyên sinh U Minh
Chỉ sau khi có quyết định thành lập Vườn quốc gia 2 ngày (24/3), rừng tràm nguyên sinh U Minh Thượng (Kiên Giang) đã bốc cháy dữ dội. Thời tiết khô hanh, gió liên tục đổi hướng, địa hình phức tạp cùng với phương tiện cứu chữa thiếu trầm trọng như tiếp sức cho giặc hỏa hoành hành. Lửa lan nhanh khiến con người phải dùng đến hạ sách là đưa nước mặn vào dập lửa, bất chấp những ảnh hưởng tiêu cực tới môi sinh và việc cải tạo đất sau này.
 |
|
Con người bất lực khi lửa lan ra trên diện rộng. |
Trong khi các lực lượng còn đang lúng túng tìm kế sách cứu U Minh Thượng thì U Minh Hạ (Cà Mau) lại xảy ra cháy lớn. Gần 2 tháng trời, hàng nghìn con người (bao gồm các lực lượng kiểm lâm, dân quân, công an, bộ đội) quay cuồng với việc cứu U Minh Thượng và U Minh Hạ, song cũng không ngăn nổi giặc lửa thiêu rụi 5.000 ha rừng, trong đó có 2.500 ha rừng nguyên sinh U Minh Thượng.
Cùng với môi trường sinh thái bị phá huỷ là hàng trăm loài động thực vật quý hiếm, nhiều loài chỉ còn duy nhất tại VN như: tê tê, rái cá lông mượt, mèo cá, mèo ri, khỉ đuôi dài, cầy vòi đóm, già đãi, bồ nông... bị thiêu cháy. Đây là vụ cháy rừng lớn nhất, gây thiệt hại nhiều nhất trong suốt 20 năm qua ở VN và phải cần ít nhất 15 năm nữa khu rừng đa dạng sinh học vào bậc nhất Đông Nam Á này mới xanh trở lại.
Sau vụ cháy, một cơ quan cấp quốc gia chuyên trách về phòng chống cháy rừng đã được thành lập. Nhưng các biện pháp cũng như phương tiện dành cho hoạt động vẫn đang còn nằm trong các đề án.
7. Hàng loạt giải pháp tình thế cho vấn đề giao thông đô thị
 |
|
Giá các loại xe đều tăng. |
Số người chết vì tai nạn giao thông không ngừng tăng đã buộc Uỷ ban An toàn giao thông phải liên tục tổ chức các phiên họp bất thường để tìm cách giải quyết. Ý tưởng hạn chế ngay xe máy ở hai thành phố Hà Nội và TP HCM được nêu ra. Bộ Giao thông Vận tải sốt sắng đưa ra phương án: ngừng đăng ký xe máy từ 20/11. Hà Nội thì gợi ý cách làm giảm ngay 50% lưu lượng: chỉ cho xe biển số chẵn đi ngày chẵn, số lẻ đi ngày lẻ. TP HCM đề xuất ngưng đăng ký xe máy không phải tạm thời mà là vĩnh viễn.
Những quyết định trên đã khiến cho 55 nhà sản xuất xe máy trong nước và 7 liên doanh choáng váng, kế hoạch kinh doanh của họ lại bị đảo lộn. Người dân cũng ngỡ ngàng với tâm lý sẽ bị "trói chân" nếu không có xe máy đi lại. Đồng thời, giá xe máy trên thị trường tăng lên vùn vụt. Nhiều người dự định chắt chiu để tậu được xe máy vào năm 2003, nhưng với các quy định mới (100% thuế cho xe nhập nguyên chiếc, 5% thuế trước bạ; 4 triệu đồng phí lưu hành) số tiền cần có sẽ phải tăng gần gấp đôi.
Giải pháp duy nhất hiện đã được đưa vào thực tế là các xe buýt mẫu. Tuy nhiên hoạt động của phương tiện này không mang lại hiệu quả khi ở cả HN và TP HCM đều chưa có cơ sở hạ tầng đáp ứng, các tuyến xe phân bổ chưa hợp lý, chất lượng phục vụ hành khách kém và đặc biệt là số xe quá hạn cho phép lưu hành chiếm đa số, liên tiếp xảy ra các vụ xe buýt mất phanh gây tai nạn.
8. Cá basa Việt Nam ra tòa án Mỹ
Ngày 28/6, Hiệp hội các chủ trại cá nheo Mỹ (CFA) đệ đơn kiện các nhà xuất khẩu của Việt Nam đã bán phá giá cá tra, cá basa - sản phẩm chiếm 10% thị phần. Bỗng chốc, giống cá được nuôi với chi phí thấp (giá thành dưới 10.000 đồng/kg, rẻ hơn nhiều lần tại Mỹ) đã trở thành mối lo của các nhà xuất khẩu thuỷ sản VN.
Dù biết rằng, theo kiện vụ này sẽ rất tốn kém về tiền bạc và thời gian, nhưng Hiệp hội chế biến và xuất khẩu thuỷ sản (VASEP) vẫn quyết tâm làm đến cùng để bảo vệ quan điểm "người nuôi cá basa Việt Nam không được Chính phủ trợ giá". Quan điểm này cũng được Chính phủ ủng hộ bởi đây sẽ không chỉ là mặt hàng duy nhất gặp phải rào cản thương mại tại Mỹ trong quan hệ lâu dài giữa hai nước trong thời gian tới.
Diễn biến vụ kiện tiến triển theo hướng không thuận lợi khi ngày 12/11, Phòng Chính sách, Bộ Thương mại Mỹ (DOC) đề nghị coi Việt Nam là nước không có nền kinh tế thị trường (NME). Nếu DOC thông qua đề xuất này, bất kể thắng kiện hay thua kiện, cá basa của Việt Nam sẽ phải chịu thuế ở mức rất cao (tới 191%) khi bán vào Mỹ.
Quyết định cuối cùng sẽ được DOC đưa ra vào tháng 4/2003. Nếu xem xét một cách cân bằng và so sánh với Nga hoặc Kazakhstan - hai nước vừa được Mỹ công nhận là các nền kinh tế thị trường - Việt Nam hoàn toàn có thể được thừa nhận. Tuy nhiên, áp lực chính trị sẽ ảnh hưởng không nhỏ tới quyết định của DOC.
9. Năm đại bại của giới đầu tư chứng khoán
 |
|
VN-Index tụt dốc liên tục. |
Chỉ số chứng khoán VN-Index đã rớt thê thảm từ tháng 3, trên 300 điểm xuống còn 200, và sau đó chỉ còn 175 điểm vào tháng 11. Nhiều nhà đầu tư đã coi đây là vực sâu của chứng khoán Việt Nam nếu so với thời điểm hơn 1 năm về trước, VN-Index đã từng vượt lên trên 550 điểm.
Trong bối cảnh hình thức bán khống (tức là vay, mượn chứng khoán để bán) chưa được cho phép thì nhà đầu tư chứng khoán Việt Nam chỉ còn biết trông chờ vào nguồn lợi dài hạn và tỷ lệ cổ tức cuối năm khi nắm giữ cổ phiếu. Tâm điểm thị trường đổ dồn vào REE, SAM, BT6 và SAV là các cổ phiếu có tính thanh khoản cao - bởi giá 4 cổ phiếu này ít biến động và dễ bán lại trên thị trường.
Sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài cũng không gây được tác động tích cực đáng kể cho thị trường. Họ xác định sẵn sàng găm vốn nhiều năm chờ giá tăng, nên vào thời điểm giá cổ phiếu có xu hướng giảm (từ tháng 4 đến tháng 7), họ đã mua vào liên tục. Nhưng trước diễn biến đáng ngại của VN-Index vừa qua, họ không còn đủ kiên nhẫn và bắt đầu bán dần cổ phiếu để rút lại vốn.
Hiện Uỷ ban Chứng khoán Nhà nước đã xây dựng nhiều kế hoạch với tham vọng phát triển con số khổng lồ về lượng công ty niêm yết, các sàn giao dịch hiện đại, tỷ trọng thị trường trong nền kinh tế… Tuy nhiên, các chủ trương này được cả giới đầu tư lẫn các công ty chứng khoán nhận định là rất “mơ hồ” khi dự định gần nhất là tăng số lần khớp lệnh từ 1/1/2003 đã bị phá sản.
 |
|
Thị trường vàng trong nước bị ảnh hưởng tình hình thế giới. |
Giá vàng những ngày cuối cùng của năm 2002 đã lặp lại kỷ lục của cách đây 10 năm với đỉnh điểm 6,4 triệu đồng/lượng, chốt lại một năm không vui của nhà kinh doanh vàng. Bộ Tài chính đã phải giảm thuế nhập khẩu từ 5 xuống còn 3% để cứu nguy cho các nhà nhập khẩu vàng do kinh doanh thua lỗ liên tục. Doanh nghiệp cũng tự cứu mình bằng cách bắt tay tạo thành một hiệp hội. Nhưng xem ra không thể cứu vãn được những diễn biến phức tạp của giá vàng khi mà các biến động về kinh tế, chính trị trên toàn cầu làm cho thị trường vàng London, Mỹ quay như chong chóng.
Sau những vụ phá sản liên tiếp của các tập đoàn hàng đầu thế giới, vàng lập tức trở nên khan hiếm do dân chúng thay đổi hình thức đầu tư, đổ đi rút tiền mua vàng thay vì chơi chứng khoán. Trên thị trường thế giới, vàng chao đảo ở mức 294 USD/ounce. Ngày 16/7, lần đầu tiên đồng euro vượt đôla Mỹ, vàng sốt tới 324,85 USD/ounce. Và sau tuyên bố của ngoại trưởng Mỹ Colin Powel rằng, Iraq giấu vũ khí sinh hóa học và chương trình phát triển vũ khí hạt nhân, tên lửa tầm xa, vàng thế giới bị "dội bom" thực sự, vụt lên cao nhất trong vòng 5 năm qua: 354 USD/ounce.
Đến nay, các chuyên gia cũng không dám chắc giá vàng sẽ còn leo thang đến đâu. Tất cả các giao dịch liên quan đến vàng đều bị chựng lại.
VnExpress