Tại phiên chất vấn sáng 18/3, nhiều đại biểu Quốc hội hỏi Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc về việc cấp phép công ty kiểm toán, chất lượng kiểm toán viên, kiểm định viên sau vụ SCB.
Ông Phạm Văn Hòa, đại biểu tỉnh Đồng Tháp, đánh giá các doanh nghiệp kiểm toán đã thực hiện tốt chức năng nhiệm vụ, nhưng không ít đơn vị đã bỏ qua sai sót của đối tượng kiểm toán vì lợi ích riêng của kiểm toán viên. Việc này, theo ông gây thất thoát ngân sách. "Như vụ SCB có đến 3 doanh nghiệp kiểm toán tầm cỡ sai phạm. Là cơ quan quản lý ngành, Bộ trưởng có giải pháp gì để phòng ngừa tiêu cực trong lĩnh vực kiểm toán?", ông Hòa hỏi.
Ông Phạm Văn Hòa, đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp. Ảnh: Trung tâm báo chí Quốc hội
Trả lời, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho rằng, những sai phạm của kiểm toán độc lập trong các vụ án hình sự do nhiều yếu tố. Thứ nhất, do năng lực của cán bộ kiểm toán ở các bên. Thứ hai, tinh thần trách nhiệm của cán bộ làm kiểm toán trực tiếp. Cũng không loại trừ có sự cấu kết và cố tình vi phạm pháp luật của kiểm toán viên, theo Bộ trưởng Tài chính.
"Các công ty kiểm toán hàng đầu của thế giới đều kiểm toán SCB nhưng đều vi phạm. Rõ ràng cái này là do kiểm toán viên, thẩm định viên chứ không phải do công tác quản lý", ông Phớc nói, lấy ví dụ trong vụ án tại SCB.
Người đứng đầu Bộ Tài chính cũng nói, "phải thừa nhận một số văn bản pháp luật còn lỗ hổng để cán bộ thẩm định giá lợi dụng" nên khi xác định cán bộ kiểm toán, thẩm định giá cố tình làm sai thì phải xử lý kỷ luật, thậm chí hình sự.
Bộ trưởng Tài chính Hồ Đức Phớc trả lời tại phiên chất vấn, trả lời chất vấn, sáng 18/3. Ảnh: Trung tâm báo chí Quốc hội
Theo kết luận điều tra vụ án tại Ngân hàng SCB của Cơ quan Cảnh sát điều tra (Bộ Công an) và cáo trạng của Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao, hậu hợp nhất, SCB thuê các công ty kiểm toán thuộc nhóm "Big 4" - hãng danh tiếng hàng đầu thế giới - kiểm tra báo cáo tài chính hàng năm. Kết quả thẩm định thường niên từ năm 2012 đến 2021 - trước khi vụ án bị khởi tố - không cho thấy điểm bất thường nào về tình hình tài chính của ngân hàng, theo các báo cáo kiểm toán được SCB công bố.
Trong đợt kiểm toán gần nhất trước vụ án - tháng 6/2021 - SCB có lợi nhuận lũy kế hơn 1.000 tỷ đồng, vốn chủ sở hữu gần 22.000 tỷ đồng. Nhưng khi vụ việc "vỡ lở", SCB bị Ngân hàng Nhà nước đưa vào diện kiểm soát đặc biệt từ tháng 10/2022, kết quả kiểm toán cho thấy tại thời điểm 30/9/2022, ngân hàng đã lỗ lũy kế gần 465.000 tỷ đồng, âm vốn chủ sở hữu khoảng 444.000 tỷ đồng.
Chưa hài lòng với trả lời của Bộ trưởng Tài chính, Phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục Tạ Văn Hạ tranh luận. Ông Hạ cho rằng các công ty thẩm định giá có vai trò rất quan trọng trong nền kinh tế, nhưng trong các vụ án, sai phạm và vai trò của các đơn vị này rất quan trọng. "Ở đây có trách nhiệm, thậm chí tiếp tay cho việc dìm giá, nâng giá", ông Hạ nói.
Theo ông Hạ, nguyên nhân là việc tăng quá nóng số lượng doanh nghiệp thẩm định giá. Hiệu quả hoạt động, đạo đức nghề nghiệp đi xuống dẫn đến chuyện tiếp tay cho sai phạm. Ông đề nghị Bộ trưởng Phớc, với vai trò quản lý Nhà nước trong lĩnh vực này, cho biết trách nhiệm của Bộ đến đâu, như thế nào và giải pháp khắc phục bất cập trên.
Đáp lại, ông Hồ Đức Phớc nói "Bộ Tài chính cấp phép nhiều cho công ty có vai trò thẩm định giá chưa hoàn toàn chính xác". Bởi, cả nước hiện nay có hàng trăm công ty thẩm định giá. Kiểm định viên về giá có chứng chỉ phải được đào tạo và qua thi cử. Ông Phớc thông tin trong 3 năm qua, chưa kỳ thi nào có số lượng trúng tuyển vượt 33%. Tức, việc cấp phép hoạt động với các thẩm định viên được quản lý rất chặt.
Bộ trưởng Tài chính nói sẽ kiểm tra lại các bộ hồ sơ, nếu có sai phạm sẽ xử phạt và xử lý nghiêm.
Theo báo cáo của Bộ Tài chính, đến cuối tháng 2, Việt Nam có hơn 220 doanh nghiệp kiểm toán độc lập, và 2.343 kiểm toán viên hành nghề. Năm ngoái, 21 doanh nghiệp kiểm toán bị xử phạt vi phạm hành chính, 17 kiểm toán viên bị đình chỉ có thời hạn do vi phạm chuẩn mực và hồ sơ kiểm toán chất lượng kém. 21 kiểm toán viên bị nhắc nhở do chất lượng hồ sơ kiểm toán thấp.