Sau cuộc đàm phán dài hơn 8 giờ tại Arab Saudi ngày 11/3, phái đoàn Mỹ và Ukraine ra tuyên bố chung khẳng định Kiev "sẵn sàng chấp nhận lệnh ngừng bắn sơ bộ" theo sáng kiến của Washington. Mỹ cũng đồng ý lập tức nối lại viện trợ quân sự và chia sẻ thông tin tình báo cho Ukraine trong cuộc xung đột với Nga.
Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio cho biết kết quả đàm phán sẽ tạo áp lực để Nga hướng đến chấm dứt chiến sự. "Chúng tôi sẽ gửi đề xuất này đến Nga và hy vọng họ nói 'đồng ý'. Diễn biến tiếp theo tùy thuộc vào quyết định của họ", ông Rubio nói.
Phái đoàn Mỹ (trái), phái đoàn Ukraine (phải) cùng đại diện của nước chủ nhà Arab Saudi tại cuộc đàm phán ở thành phố Jeddah ngày 11/3. Ảnh: AP
Theo đề xuất này, các bên sẽ đóng băng mọi hoạt động giao tranh cả trên bộ, trên không và trên biển dọc tiền tuyến trong 30 ngày. Nó sẽ có hiệu lực ngay khi Nga đồng ý, và có thể gia hạn lâu hơn.
Giới quan sát cho rằng đề xuất về "lệnh ngừng bắn sơ bộ" này là động thái có thể giúp Ukraine thoát khỏi tình thế khó khăn, khi họ trong những ngày qua liên tiếp hứng chịu nhiều đòn giáng. Trên mặt trận, Nga đang gia tăng sức ép tấn công tại các đô thị chiến lược và tìm cách khép vòng vây lực lượng Ukraine tại tỉnh Kursk.
Ở hậu phương, nguồn viện trợ vũ khí và thông tin tình báo từ Mỹ đang bị đình chỉ theo lệnh của Tổng thống Trump, khiến Ukraine không có đủ đạn phòng không và khó có thể duy trì đà chiến đấu lâu dài.
Sáng kiến ngừng bắn do Mỹ đưa ra không đề cập đến "nhượng bộ lãnh thổ", điều mà Ukraine từng kiên quyết phản đối.
"Đây là nước cờ khôn ngoan của Ukraine", Samuel Charap, chuyên gia khoa học chính trị tại tổ chức phi lợi nhuận RAND, trụ sở Mỹ, nhận định. "Họ chuyển gánh nặng sang Nga, buộc Moskva có thể phải chấp thuận thỏa thuận họ không mong muốn hoặc đối mặt cơn thịnh nộ của ông Trump".
Tổng thống Mỹ ngày 6/3 cho biết ông đang xem xét áp thuế quan và các biện pháp trừng phạt quy mô lớn với Nga "cho đến khi đạt lệnh ngừng bắn" ở Ukraine.
Thượng nghị sĩ Mỹ Lindsey Graham ngày 11/3 còn tăng sức ép bằng cách đe dọa sẽ "áp lệnh trừng phạt nặng nề" nếu Nga khước từ thỏa thuận ngừng bắn. Ông Graham cho hay sẽ trình lên quốc hội dự thảo lệnh trừng phạt không chỉ tác động đến Nga, mà còn sẽ áp lệnh cấm vận và thuế quan với những nước mua hàng hóa Nga, trong đó có dầu mỏ, khí đốt và uranium nhằm buộc Moskva "cảm nhận được nỗi đau kinh tế".
Nhưng áp lực này trước mắt dường như chưa lay chuyển được Nga. Phó chủ tịch Thượng viện Nga Konstantin Kosachev hôm nay cho biết chỉ có Moskva mới có quyền đưa ra các điều khoản thỏa thuận, không phải Washington.
"Nga đang duy trì đà tiến quân, do đó quan điểm của chúng tôi sẽ khác biệt. Mỹ cần hiểu rằng những thỏa thuận thực sự đang được viết ở tiền tuyến", ông Kosachev nói.
Cây viết Mark Stone của Sky News cho rằng đề xuất ngừng bắn 30 ngày là "yếu tố rất quan trọng" để hướng đến chấm dứt chiến sự Ukraine, nhưng điều quan trọng nhất là nó cần được phía Nga chấp thuận. "Quyết định lúc này nằm ở Điện Kremlin", ông Stone đánh giá.
Tổng thống Nga Vladimir Putin từ lâu đã vạch rõ các yêu cầu về lãnh thổ, tính trung lập của Ukraine trong bất cứ thỏa thuận hòa bình nào. Tháng 6/2024, ông khẳng định lực lượng Ukraine phải rút khỏi toàn bộ 4 tỉnh Donetsk, Luhansk, Kherson và Zaporizhzhia mà Nga đã sáp nhập, coi đây là điều kiện tiên quyết cho đàm phán.
Cục diện chiến sự Nga - Ukraine. Đồ họa: RYV
Tuyên bố của ông Kosachev cho thấy Nga đang giành thế chủ động trên chiến trường và sẽ không từ bỏ lợi thế này nếu các điều kiện mà ông Putin đưa ra không được đáp ứng trong các thỏa thuận ngừng bắn.
Dù vậy, Nga cũng để lại không gian cho các giải pháp ngoại giao. "Nga cởi mở với các nỗ lực hòa bình và muốn đạt được mục tiêu thông qua biện pháp ngoại giao, hòa bình", phát ngôn viên Điện Kremlin Dmitry Peskov nói.
Tổng thống Trump dường như cũng ưu tiên giải pháp ngoại giao, nói ông có quan hệ cá nhân tốt đẹp với ông Putin, tuyên bố giai đoạn đầu đàm phán hướng đến kết thúc chiến sự đang "tiến triển". Nhưng nếu nỗ lực không hiệu quả, ông Trump sẽ đối mặt áp lực thể hiện lập trường cứng rắn hơn với Nga.
"Chúng ta sẽ phải đến Nga, hy vọng Tổng thống Putin sẽ chấp thuận và có thể cùng triển khai kế hoạch. Việc này cần hai bên mới thực hiện được", Tổng thống Trump trả lời báo giới bên ngoài Nhà Trắng.
Truyền thông Mỹ đưa tin đặc phái viên của ông Trump về Trung Đông Steve Witkoff sẽ đến Moskva gặp ông chủ Điện Kremlin. Ông Witkoff có thể kêu gọi Tổng thống Nga chấp nhận kế hoạch ngừng bắn để tạo tiền đề cho cuộc gặp thượng đỉnh giữa lãnh đạo hai nước.
Giới chức Nga cho biết họ dự kiến trao đổi với các đại diện Mỹ "trong vài ngày tới", nhưng không nêu cụ thể có chấp nhận các điều khoản trong đề xuất ngừng bắn tại đàm phán Washington - Kiev hay không.
Giới quan sát cho rằng các nhà đàm phán Nga có thể thiết lập được một số điều khoản theo ý mình, nhưng khó đạt những yêu cầu lớn hơn về lãnh thổ và rốt cuộc có thể phải xuống thang phần nào để chấm dứt xung đột.
Tổng thống Mỹ Donald Trump (trái) và Tổng thống Nga Vladimir Putin. Ảnh: AFP
Fyodor Lukyanov, lãnh đạo Hội đồng Chính sách Đối ngoại và Quốc phòng, viện chính sách cố vấn cho Điện Kremlin, cho rằng các điều khoản trước mắt của một thỏa thuận ngừng bắn sơ bộ "khó có thể làm hài lòng tất cả".
"Chúng tôi đã nêu nhiều lần rằng sẽ không có thỏa thuận ngừng bắn, cho đến khi các bên thống nhất những điều kiện cho một nền hòa bình lâu dài", ông Lukyanov nói. "Không có điều kiện cụ thể nào được nêu ra ở đây. Mọi thứ sẽ phải thống nhất sau".
Như Tâm (Theo BBC, CNN, Sky News)