"Các thanh sát viên Nga kéo dài đáng kể tiến trình kiểm tra, khiến 165 con tàu kẹt trong hàng đợi gần eo biển Bosphorus và con số này tiếp tục tăng lên mỗi ngày", Bộ Ngoại giao Ukraine ngày 24/10 thông báo. "Chúng tôi có lý do để tin rằng sự chậm trễ khi Nga kiểm tra các tàu tham gia sáng kiến ngũ cốc có động cơ chính trị".
Bộ Ngoại giao Ukraine cáo buộc "Nga cố tình cản trở các chuyến hàng", cho rằng hành động này "làm suy yếu an ninh lương thực, đặc biệt ở khu vực bán cầu nam".
Tình trạng chậm trễ trong hải trình của các tàu hàng được cho là khiến Ukraine không thể xuất khẩu thêm ba triệu tấn ngũ cốc, đe dọa an ninh lương thực của 10 triệu người.
Nga chưa bình luận về cáo buộc của Ukraine.
Tàu Razoni chở ngũ cốc Ukraine khởi hành từ cảng Odessa ngày 1/8. Ảnh: AFP.
Những con tàu tới Ukraine lấy ngũ cốc phải hoàn tất quy trình kiểm tra tỉ mỉ theo thỏa huận ngũ cốc mà Thổ Nhĩ Kỳ cùng Liên Hợp Quốc làm trung gian và Nga là một bên tham gia. Thỏa thuận này cho phép đưa ngũ cốc Ukraine ra thị trường nước ngoài và giảm bớt lo ngại về khủng hoảng lương thực toàn cầu.
Sau khi thỏa thuận có hiệu lực từ 1/8, hơn 8,5 triệu tấn ngũ cốc và lương thực được chuyển từ Ukraine ra nước ngoài, chủ yếu tới châu Âu và Trung Đông, một phần nhỏ hơn tới châu Phi, theo dữ liệu từ Trung tâm Điều phối chung (JCC) chịu trách nhiệm giám sát thực hiện.
Trong tuyên bố ngày 24/10, JCC xác nhận tình trạng chậm trễ song không đổ lỗi cho bên nào. "JCC quan ngại sự chậm trễ có thể gây ra gián đoạn trong chuỗi cung ứng và hoạt động của cảng", JCC thông báo.
JCC cho biết "đang thảo luận cách giải quyết công việc tồn đọng, lưu ý rằng vụ thu hoạch tiếp theo đang đến gần và các kho chứa tại cảng Ukraine nằm trong khuôn khổ sáng kiến sắp đầy trở lại".
"JCC lấy làm tiếc về những bất tiện xảy ra đối với ngành vận tải biển và thương mại. Trung tâm tái khẳng định cam kết tạo điều kiện điều hướng an toàn và kịp thời cho hàng xuất khẩu theo sáng kiến", JCC tuyên bố.
Hành lang an toàn được thiết lập theo thỏa thuận ngũ cốc Ukraine. Đồ họa: Guardian.
JCC được thành lập theo thỏa thuận ngũ cốc, bao gồm các đại diện cấp cao từ Nga, Thổ Nhĩ Kỳ, Ukraine và Liên Hợp Quốc. Các tàu đến bốc hàng cần trải qua quá trình kiểm tra ngoài khơi Istanbul để đảm bảo không mang vũ khí, sau đó đi qua hành lang an toàn được JCC thiết lập đến các cảng Chornomorsk, Odesa và Yuzhny của Ukraine. Trong hành trình rời đi, các tàu phải trải qua kiểm tra ở ngoài khơi Istanbul.
Tổng thống Nga Vladimir Putin hồi tháng 9 gọi thỏa thuận ngũ cốc Ukraine là "trò lừa bịp trơ tráo", khi phần lớn lương thực được chuyển tới châu Âu, thay vì các nước nghèo nhất.
Xuất khẩu ngũ cốc đình trệ được cho là nguyên nhân khiến giá lương thực toàn cầu tăng, đồng thời làm dấy lên lo ngại về nạn đói, đặc biệt ở những nước nghèo nhất thế giới. Nga bác cáo buộc làm trầm trọng khủng hoảng lương thực, cho rằng các lệnh hạn chế đối với xuất khẩu của nước này khiến giá lương thực tăng.
Giới chức Nga cho biết dù lương thực và phân bón được rút khỏi lệnh hạn chế xuất khẩu của nước ngoài, nước này vẫn chịu hạn chế liên quan đến hậu cần, thuê tàu, chuyển tiền và bảo hiểm.
Nguyễn Tiến (Theo AFP)