Lễ ký diễn ra tại cung điện Dolmabahce ở Istanbul ngày 22/7 với sự tham gia của đại diện Nga và Ukraine, cũng như Tổng thư ký Liên Hợp Quốc Antonio Guterres và Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Recep Tayyip Erdogan.
Các quan chức LHQ cho biết thỏa thuận sẽ thành lập nhóm gồm các nhân viên Thổ Nhĩ Kỳ, Ukraine và LHQ giám sát hoạt động chất hàng lên tàu tại cảng của Ukraine, trước khi chúng đi qua tuyến đường được vạch sẵn trên Biển Đen.
Các hoa tiêu của Ukraine với bản đồ sẽ hướng dẫn tàu hàng chở ngũ cốc đi qua khu vực rải thủy lôi ven bờ biển. Tàu hàng sau đó sẽ đi tới eo biển Bosphorus dưới sự giám sát chặt chẽ của trung tâm điều phối chung ở Istanbul, bao gồm các đại diện từ LHQ, Ukraine, Nga và Thổ Nhĩ Kỳ.
Trung tâm điều phối chung sẽ kiểm tra các tàu hàng tới Ukraine nhận ngũ cốc nhằm đảm bảo chúng không chở theo vũ khí hoặc những vật dụng có thể được dùng để tấn công Ukraine.
Nga và Ukraine cũng đồng ý không tấn công bất cứ tàu hàng hoặc cảng nào tham gia sáng kiến vận chuyển ngũ cốc thiết yếu, trong khi giám sát viên LHQ và Thổ Nhĩ Kỳ sẽ có mặt tại các cảng của Ukraine để phân định các khu vực được bảo vệ theo thỏa thuận.
Máy gặt đập liên hợp thu hoạch ngũ cốc và chuyển lên xe tải trên cánh đồng gần thành phố Mykolaiv, miền nam Ukraine tháng 7/2013. Ảnh: Reuters.
Trước lễ ký, trợ lý tổng thống Ukraine Mykhaylo Podolyak thông báo nước này ký thỏa thuận xuất khẩu ngũ cốc với Thổ Nhĩ Kỳ và LHQ, không ký trực tiếp với Nga. Ông Podolyak cho biết Nga ký thỏa thuận tương tự với các bên trung gian.
Ông Podolyak cũng cảnh báo Ukraine sẽ "đáp trả quân sự với bất cứ hành vi khiêu khích nào của Nga", song không nêu rõ biện pháp. Trợ lý tổng thống Ukraine cũng tuyên bố nước này không cho phép các tàu cùng đại diện Nga tới các cảng phục vụ xuất khẩu ngũ cốc.
"Xin gửi lời cảm ơn chân thành nhất tới các đại diện của Liên bang Nga và Ukraine. Các bạn đã vượt qua những trở ngại và gạt bỏ khác biệt sang một bên nhằm mở đường cho một sáng kiến phục vụ lợi ích chung của mọi người", Tổng thư ký LHQ Guterres phát biểu sau lễ ký kết.
Ông cũng ca ngợi đây là "thỏa thuận cho thế giới", bày tỏ hy vọng nó "sẽ cứu trợ các nước đang phát triển bên bờ vực phá sản và những người dễ bị tổn thương nhất bên bờ vực nạn đói, cũng như giúp ổn định giá lương thực toàn cầu".
Đại sứ Mỹ tại LHQ Linda Thomas-Greenfield sau đó cho biết nước này "sẽ nỗ lực buộc Nga chịu trách nhiệm thực hiện" thỏa thuận do LHQ hậu thuẫn để nối lại hoạt động xuất khẩu ngũ cốc Ukraine qua Biển Đen.
"Nga đã thực hiện những nghĩa vụ được nêu rõ trong tài liệu này. Chúng tôi sẽ không lợi dụng thực tế là các cảng đã được thông quan và mở cửa. Chúng tôi sẽ thực hiện cam kết này", Bộ trưởng Quốc phòng Nga Sergey Shoigun nói trên kênh Rossiya-24.
Khoảng 25 triệu tấn lúa mì và ngũ cốc Ukraine mắc kẹt tại các tháp chứa do Biển Đen bị phong tỏa. Nga và Ukraine cáo buộc lẫn nhau rải thủy lôi trên biển khiến tàu hàng không thể tiếp cận các cảng trong khu vực.
Xuất khẩu ngũ cốc đình trệ được cho là nguyên nhân khiến giá lương thực toàn cầu tăng, đồng thời làm dấy lên lo ngại về nạn đói, đặc biệt ở những nước nghèo nhất thế giới.
Nga bác bỏ cáo buộc làm trầm trọng cuộc khủng hoảng thực phẩm, cho rằng nguyên nhân chính là từ các lệnh trừng phạt của phương Tây lên xuất khẩu hàng hóa và phân bón của nước này.
Nguyễn Tiến (Theo AFP)