Kể từ khi tàu Titanic bắt đầu hành trình vượt Đại Tây Dương đầu tiên vào ngày 10/4/1912, nhiều người trên khắp thế giới đã bị mê hoặc bởi chính con tàu và cả thảm kịch khủng khiếp của nó sau đó. Câu chuyện về Titanic không chỉ truyền cảm hứng cho bộ phim bom tấn cùng tên mà còn thúc đẩy ngành du lịch mạo hiểm phát triển mạnh ở Canada, Mỹ và Anh.
Hàng triệu du khách đã tới các bảo tàng, đài tưởng niệm về con tàu và thảm họa Titanic. Song một số người giàu muốn được quan sát gần hơn con tàu nổi tiếng bị chìm dưới đáy Đại Tây Dương. Họ sẵn sàng chi tới 250.000 USD để thỏa mãn đam mê ngắm xác tàu ở độ sâu gần 4.000 m bằng tàu lặn.
Tuy nhiên, cái chết của 5 người trên tàu lặn Titan sau thảm kịch dưới đáy Đại Tây Dương đã thổi bùng lo ngại về tính đạo đức và an toàn cho hoạt động thám hiểm xác tàu Titanic và có thể cản trở các chuyến đi trong tương lai.
Phần mũi tàu Titanic rỉ sét nằm dưới đáy Đại Tây Dương. Ảnh: National Geographic
"Nếu mọi người muốn bày tỏ sự trân trọng với tàu Titanic và những người đã mất trong thảm kịch, điều đó cũng tốt thôi. Nhưng tôi nghĩ rằng tàu Titanic nên được để yên. Con tàu nên được xem là nơi an nghỉ cho linh hồn của những người đã mất", Jean Legg, con một thành viên thủy thủ đoàn Titanic, nói.
Cha của Legg là Sidney Daniels, là nhân viên phục vụ trên tàu Titanic khi mới 18 tuổi. Trong đêm tàu chìm, Daniels đã sống sót bằng cách nhảy xuống biển và bơi tới được thuyền cứu sinh. Ông qua đời năm 1983.
Một số người so sánh thảm kịch Titanic, con tàu từng được ca ngợi là không thể chìm nhưng không mang đủ thuyền cứu sinh, với vụ tai nạn của tàu Titan. Sau khi tàu lặn Titan mất liên lạc vào ngày 18/6, nhiều thông tin cho rằng công ty điều hành OceanGate đã không tuân thủ các tiêu chuẩn thông thường về thiết kế và đánh giá độ an toàn của tàu.
"Titanic từng cho thế giới những bài học về an toàn và tàu lặn Titan giờ đây cũng vậy", Charlie Haas, chủ tịch tổ chức lịch sử của Hiệp hội Quốc tế Titanic, nói.
Titan không phải là tàu đầu tiên thám hiểm Titanic. Deep Ocean Expeditions đã bắt đầu những chuyến thám hiểm như vậy từ năm 1998, với giá vé 32.500 USD mỗi ghế. Sau đó, các công ty như Bluefish, RMS Titanic Inc và Blue Marble Private cũng đã thực hiện các chuyến đi xuống đáy đại dương.
Tuy nhiên, Deep Ocean Expeditions và Bluefish đã ngừng hoạt động này từ năm 2012, trong khi chuyến đi gần nhất của RMS Titanic Inc cũng cách đây hơn một thập kỷ.
Tàu lặn tham quan xác Titanic hoạt động trong vùng biển quốc tế nên không cơ quan quản lý nhà nước nào giám sát các tiêu chuẩn an toàn của tàu. Song nhiều công ty tự nguyện để các tổ chức chính quyền kiểm định tàu của họ.
Theo Will Kohnen, chủ tịch Hiệp hội Công nghệ Hàng hải, chỉ có 10 tàu biển có khả năng đạt tới độ sâu của xác tàu Titanic. "Tất cả chúng đều được kiểm định, trừ Titan", ông nói.
Tàu lặn Titan mất tích thế nào. Bấm vào hình để xem chi tiết
Không có công ty nào thám hiểu xác tàu Titanic như cách của OceanGate. Stockton Rush, người đồng sáng lập công ty năm 2009, nói rằng các chuyến tham quan giúp ích cho nỗ lực nghiên cứu bằng cách ghi lại tình trạng của xác tàu theo thời gian. Tuy nhiên, ông cũng bị cáo buộc phớt lờ các khuyến nghị an toàn để theo đuổi công nghệ mới áp dụng trên tàu Titan. Rush là một trong 5 người có mặt trong Titan khi thảm kịch xảy ra.
Trong lá thư năm 2018 của Hiệp hội Công nghệ Hàng hải gửi tới OceanGate, nhóm chuyên gia cáo buộc Rush quảng cáo sai sự thật về Titan là tàu được DNV, tổ chức chứng nhận toàn cầu ở Na Uy, cấp phép. Hiệp hội nhận định phương thức công ty áp dụng với tàu Titan mang tính "thử nghiệm" và "có thể dẫn tới những hậu quả thảm khốc".
Người phát ngôn của OceanGate không trả lời yêu cầu bình luận.
Trước khi xảy ra thảm kịch gần đây, nhiều người đã kêu gọi giám sát chặt chẽ hơn ngành tàu lặn và cẩn trọng với các chuyến thám hiểm xác tàu Titanic.
Chuyên gia về Titanic Tim Maltin nói rằng du khách nên dừng lặn thám hiểm xác tàu cho tới khi có thêm thông tin về những gì xảy ra với tàu Titan. "Chúng tôi cần đảm bảo bất kỳ tàu nào đưa hành khách xuống đó đều được chứng nhận có thể đạt tới độ sâu lớn hơn hành trình dự kiến", ông Maltin nói.
Caroline Heaven, thành viên của Hiệp hội Titanic của Anh, đồng tình với quan điểm này.
"Tôi không thấy có lý do gì để tham gia hành trình nguy hiểm tới xác tàu Titanic. Những rủi ro liên quan tới chuyến đi quá lớn, điều kiện không thuận lợi và tầm nhìn bị hạn chế khi tới vị trí xác tàu", bà nói.
Song nhiều người khác nói rằng lịch sử sẽ biến mất nếu các chuyến tham quan xác tàu Titanic dừng lại mãi mãi. Lowell Lytle, tác giả sách 91 tuổi, từng thăm xác tàu năm 2000 và mô tả hành trình do công ty RMS Titanic Inc tiến hành là trải nghiệm "tuyệt vời".
"Tôi tôn trọng những người nghĩ rằng chúng ta nên để con tàu nằm yên dưới đáy biển và không làm gì cả. Nhưng nếu như thế, sẽ có những thế hệ không bao giờ được thấy tàu Titanic", ông nói.
Mảnh vỡ từ tàu lặn Titan được đưa lên cảng St John's, Canada, hôm 28/6. Ảnh: AP
Trên toàn cầu, mối quan tâm về thám hiểm biển sâu đã tạo ra cả ngành công nghiệp về du lịch bằng tàu lặn và tàu ngầm. Những gì xảy ra với tàu lặn Titan chắc chắn sẽ khiến triển vọng của lĩnh vực thám hiểm biển sâu trở nên u ám, theo Alan Whitefield, giám đốc công ty Silvercrest Submarines ở Anh.
Tuy nhiên, ông tin rằng ngành công nghiệp này sẽ phục hồi. "Nó giống như ngành hàng không. Nếu có máy bay rơi, mọi người sẽ lo lắng trong vài tuần. Nhưng vài tháng sau, họ tiếp tục bay và quên đi chuyện đã xảy ra", ông nói.
Thanh Tâm (Theo BBC)