-
16h05
Giải Nhất: Công nghệ chuyển hóa bùn giấy thành cellulose vi khuẩn
Công trình nghiên cứu của PGS.TS Nguyễn Đình Quân cùng cộng sự (nhóm Biomass Lab) giành giải cao nhất Cuộc thi Sáng kiến khoa học 2024, trị giá 70 triệu đồng.
Nhóm nghiên cứu Biomass Lab đã chuyển hóa bùn giấy thành cellulose vi khuẩn (một dạng cellulose có hình thái nano cấu trúc 3D) bằng phương pháp hóa sinh kết hợp. Sản phẩm cellulose vi khuẩn là một nguyên liệu sinh học giá trị, tiềm năng có thể được tạo ra với số lượng lớn từ nguồn phế thải khổng lồ của ngành công nghiệp giấy, được ứng dụng đa dạng trong lĩnh vực nhựa sinh học, dệt may, màng lọc nano, da/gỗ nhân tạo, áo giáp chống đạn và sản xuất giấy.
Giải pháp này hữu ích với doanh nghiệp sản xuất giấy, giúp nhà máy giải quyết một phần gánh nặng xử lý chất thải, góp phần vào nền kinh tế tuần hoàn. Hiện công nghệ được ứng dụng quy mô thử nghiệm pilot tại nhà máy giấy Thuận An (Bình Dương) và nhà máy giấy Khôi Nguyên (Bình Phước). Dự án được Cục Sở hữu trí tuệ chấp nhận đơn đăng ký độc quyền sáng chế tháng 10/2023.
Trên sân khấu nhận giải, PGS.TS Nguyễn Đình Quân, cho biết nghiên cứu của nhóm bắt nguồn từ một sáng kiến đơn giản nhưng phải vượt qua nhiều thử thách trong mảng kỹ thuật. Nghiên cứu này có sự sự góp sức của các em sinh viên. Đồng thời, nhóm may mắn nhận được sự hỗ trợ, động viên của Ban giám hiệu nhà trường cũng như một số đơn vị sản xuất ngành giấy. Nhóm sẽ triển khai ứng dụng nghiên cứu này không chỉ trong ngành giấy mà còn nhiều ngành khác. Tận dụng sản phẩm để tạo ra giá trị gia tăng trong ngành sản xuất cũng như nhân rộng nghiên cứu.
-
16h00
Giải Nhì: Máy nông nghiệp Airboots
Sản phẩm "Airboots - Robot gieo hạt, phun thuốc, bón phân sử dụng đa chong chóng đẩy" của nhóm nghiên cứu Trường Đại học Bách Khoa TP HCM do PGS. TS. Vũ Ngọc Ánh đứng đầu nhận giải thưởng trị giá 50 triệu đồng.
Với mong muốn hỗ trợ người nông dân nâng cao hiệu suất lao động, giảm thiểu tác hại của thuốc bảo vệ thực vật trong quá trình canh tác, PGS Vũ Ngọc Ánh cùng nhóm nghiên cứu phát triển máy nông nghiệp Airboots. Máy là một thế hệ mới của xe nông nghiệp có trọng lượng siêu nhẹ, dựa trên nguyên lý tận dụng lực Archimedes, cho phép cỗ máy nổi trên mặt ruộng, trong khi được đẩy bởi hệ thống cánh quạt. Hệ thống điều khiển được tích hợp vào máy để tự động vận hành trên ruộng, thực hiện các tác vụ được lập trình sẵn có thể dễ dàng quản lý thông qua điện thoại thông minh.
Phương tiện có hiệu quả vượt trội so với máy bay không người lái thông thường trong các nhiệm vụ như phun thuốc, bón phân và gieo hạt. Điểm nổi bật của máy là sử dụng nhiều phao nhỏ (máng trượt) được thiết kế để di chuyển trên ruộng lúa một cách dễ dàng, không bị sình lầy, không cần chừa đường kênh nước mà máy vẫn có thể di chuyển và không gây hư hại cây lúa. Sản phẩm đã được đăng ký bảo hộ quyền sáng chế tháng 7/2023.
-
15h55
Giải Ba: Sản phẩm bê tông xanh truyền sáng, cường độ cao
Giải pháp "Bê tông 'xanh' truyền sáng chế tạo từ thủy tinh, tro, xỉ, bùn thải, không sử dụng xi măng" của TS. Tăng Văn Lâm, Võ Đình Trọng thuộc nhóm Bê tông Xanh, trường Đại học Mỏ - Địa chất nhận giải thưởng trị giá 30 triệu đồng.
Nhóm nhà khoa học đã phát triển công nghệ tái sử dụng triệt để hơn các loại phế thải tro bay-xỉ đáy lò của nhà máy điện đột rác kết hợp với thủy tinh phế thải để chế tạo sản phẩm bê tông "xanh" truyền sáng. Điểm nổi bật của dự án là việc tái sử dụng kết hợp phế thải thủy tinh với các loại phế thải tro bay, xỉ đáy của nhà máy điện đốt rác và bùn thải nhà máy lọc nước, hoàn toàn không sử dụng xi măng. Đây là bê tông chưa từng có trên thị trường Việt Nam vì nguồn vật liệu dẫn sáng là các loại vật liệu phế thải, giá thành thấp.
Hiện nhóm nghiên cứu đã thiết kế thử nghiệm thành công dạng tấm mỏng với chiều dày khoảng 15 mm đến 25 mm. Sản phẩm được đánh giá hữu ích khi dùng kết cấu trang trí trong công trình xây dựng, đồng thời công nghệ xanh cũng được ứng dụng rộng rãi trong lĩnh vực khác như trang trí nội thất và ngoại thất, sản phẩm gạch ốp lát hay dùng như đèn chiếu sáng.
-
15h45
Ba dự án, sản phẩm nhận giải Khuyến khích:
Năm nay, Hội đồng giám khảo và Ban tổ chức không trao giải Đặc biệt trị giá 100 triệu đồng do không có sáng kiến đủ xuất sắc đáp ứng các tiêu chí đề ra song tăng thêm một giải Khuyến khích so với cơ cấu ban đầu. Do đó có ba sản phẩm, dự án đồng nhận giải Khuyến khích, trị giá 10 triệu đồng mỗi giải.
Dự án "Ô cửa học tập cho học sinh miền núi" của các thầy cô Trường Mầm non Hoa Sen (TP Tuyên Quang):
Sản phẩm hỗ trợ các thầy cô giáo trong các bài học chương trình giáo dục mầm non như trò chơi toán học, kể chuyện, phát triển ngôn ngữ và khám phá môi trường, giúp các bé mầm non phát triển tư duy thông qua bài học tập sáng tạo. Mặc dù có hạn chế kích thước nhỏ, mô hình còn thô sơ, ý tưởng được đánh giá sáng tạo trong xây dựng mô hình STEM, đồ chơi thân thiện, tính khả thi và dễ dàng tự lắp đặt.
Sản phẩm "Chẩn đoán sớm, tiên lượng và phát triển chiến lược điều trị ung thư gan nguyên phát dựa vào biểu hiện của F12" của ThS. Bùi Thị Phường cùng cộng sự tại Đại học Quốc gia TP HCM.
Nghiên cứu đã tìm và chứng minh được F12 là một chỉ thị có thể giúp chẩn đoán ung thư gan. Dự án sử dụng phương pháp Kaplan-Meier và kiểm nghiệm log-rank, nhằm dựa vào biểu hiện của F12 có thể cho biết một người có nguy cơ bị ung thư gan hay không, nếu có thì tiên lượng của người đó ra sao. Nhóm nghiên cứu kỳ vọng kết quả nghiên cứu có tiềm năng ứng dụng và thực hành lâm sàng trong chẩn đoán sớm, tiên lượng và điều trị bệnh nhân ung thư gan.
'Bảng viết theo độ tuổi cho học sinh vùng khó khăn' - tác giả Phạm Thu Trang:
Bảng viết ứng dụng công nghệ thông tin, thiết lập tương tác hai chiều giữa người dạy và người học. Sản phẩm có chức năng thu phát âm thanh không dây truyền tải qua bluetooth, chỉ cần bật bluetooth ở bảng viết lên và kết nối với thiết bị phát âm thanh là sử dụng được. Tác giả mong muốn sản phẩm tạo hứng thú học tập cho học sinh, góp phần nâng cao chất lượng giảng dạy của thầy cô giáo.
-
15h40
'Bếp ấm vùng cao' nhận giải Sáng kiến
Đây là hạng mục giải thưởng mới dành cho các công trình nghiên cứu đặc biệt phục vụ đời sống vùng sâu, vùng xa và miền.
Giải Sáng kiến trị giá 30 triệu đồng được trao cho nhóm tác giả Thủy Sơn Năng (Quảng Nam).
Bếp nước nóng đã tận dụng triệt để lượng nhiệt thừa của bếp củi để tạo nước nóng, lưu trữ và sử dụng. Hệ thống dựa trên cơ chế đối lưu nhiệt, kết hợp nhiều chức năng để tạo thành một hệ thống nước nóng hoàn chỉnh, không phát sinh chi phí lắp đặt và bảo trì. Nước trong bếp chia làm 2 tầng nóng và lạnh, bề mặt bếp không quá nóng, luôn nằm trong khoảng dưới 100 độ C. Sau gần 5 năm lắp đặt hệ thống tại các điểm trường, các hộ làm vườn dược liệu, hệ thống mang lại giá trị thiết thực giúp nâng cao chất lượng cuộc sống vùng núi. Hiện nhóm đã tiến hành nộp đăng ký bản quyền sáng chế vào tháng 6/2022.
Thể hiện sự xúc động khi được xướng tên, trong khi chia sẻ về sản phẩm đại diện nhóm Thuỷ Sơn Năng có lúc nghẹn lời, phải dừng vài giây. Anh cho biết ý tưởng bếp ấm vùng cao bắt đầu từ năm 2019 khi nhóm tác giả đến vùng núi Nam Trà My (Quảng Nam) trải nghiệm cuộc sống. Qua đó, đội ngũ cảm nhận sự khó khăn, thiếu thốn mà người vùng núi gặp phải, đặc biệt hình ảnh em nhỏ đầu trần, chân đất "ghi dấu trong dấu trong tim". Ở đây, mùa đông chỉ có bếp củi, cũng là hình ảnh gắn liền với tuổi thơ của các thành viên. Cảm hứng đó giúp nhóm phát triển sản phẩm. "Trong quá trình triển khai, nhóm gặp nhiều khó khăn do nguồn nước vùng cao kém chất lượng, biến động theo mùa, do đó nhóm đã cố gắng tạo ra bộ lọc bếp sạch hơn để cung cấp đồng bào vùng cao", đại diện nhóm tác giả cho biết.
-
15h38
'Các sản phẩm tiếp cận thị trường là tín hiệu đáng mừng'
PGS.TS Mai Anh Tuấn, Giảng viên cao cấp tại Trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội, Trưởng Ban giám khảo đánh giá, năm nay số lượng hồ sơ gửi về nhiều hơn so với hai năm trước, đạt hơn 130 hồ sơ. Đây cũng là lần đầu cuộc thi đưa ra định hướng về bán dẫn và vi mạch.
Ông Tuấn hy vọng sang năm nếu lĩnh vực này vẫn còn nằm trong điều kiện tham gia, các đội nghiên cứu về cảm biến dựa trên vật liệu bán dẫn sẽ tham gia nhiều hơn. "Để sản xuất vi mạch, ở Việt Nam chưa có nhưng cảm biến cơ thì nhiều đơn vị trong nước đã có và nên mạnh dạn tham gia", ông Tuấn nói.
Qua cuộc thi, ông Tuấn cũng nhận thấy có nhiều nhà khoa học không chuyên đến từ nhiều lĩnh vực khác nhau tham gia, gồm cả các bác nông dân ở khu vực hẻo lánh. Bên cạnh đó là sự dịch chuyển tích cực từ các trường đại học, điều này tạo niềm tin và nhẹ gánh cho ban giám khảo, bởi nghiên cứu của các nhóm nghiên cứu đến từ các trường đại học đều phải trải qua quá trình kiểm duyệt gắt gao.
"Khi những ý tưởng có thể tiếp cận đến thị trường hoặc giải quyết được vấn đề nào cho cuộc sống thì đều là tín hiệu mừng", ông Tuấn nói, mong muốn các nhóm nghiên cứu của các trường đại học trên toàn quốc hãy tham gia tích cực hơn vào năm sau, hãy chứng minh những sản phẩm của mình hữu ích và có thể chuyển giao được cho nền kinh tế và sản xuất.
-
15h35
Bà Bùi Thanh Vân, Thư ký tòa soạn Báo VnExpress, Trưởng Ban tổ chức cuộc thi Sáng kiến Khoa học năm 2024, chia sẻ cách đây 2 năm, khi bắt đầu xây dựng cuộc thi, mong muốn của những người tổ chức chương trình không chỉ là lan tỏa tinh thần nghiên cứu, ứng dụng khoa học kỹ thuật, khoa học công nghệ của các nhà khoa học không chuyên mà còn là làm sao nhân rộng được những sản phẩm, ứng dụng xuất sắc đấy vào cuộc sống.
Sau 2 năm thực hiện, giải thưởng thực sự có ý nghĩa với các thí sinh tham gia. Trước hết, qua các vòng phỏng vấn, các sáng kiến được Ban giám khảo (là các giáo sư, tiến sĩ khoa học có thực chiến trong ngành) góp ý tận tình từ cách triển khai đến từng bước phát triển sản phẩm ra thị trường. Giải thưởng cũng giúp các sáng kiến được giải có nguồn kinh phí nâng cấp sản phẩm.
Ví dụ như giải pháp Thiết bị phun thuốc bảo vệ thực vật bằng hệ thống cáp treo di động của bạn Đinh Văn Trung (Nghệ An) được giải Khuyến khích năm 2023. Bạn đã dùng tiền thưởng để thay máy bơm áp lực cao hơn, trang bị thêm chân đóng cọc gia cố cho giàn phun thuốc. Hay dự án giải Nhất năm 2023 - TIR lens mới cho đèn led công suất cao của nhóm TS. Nguyễn Đoàn Quốc Anh (Đại học Tôn Đức Thắng, TP HCM). Nhóm đã dùng toàn bộ số tiền thưởng để phát triển TIR lens mới cho đèn LED chiếu sáng các tàu khai thác hải sản.
Theo bà Vân, giải thưởng là tiền đề đưa các sản phẩm nghiên cứu ra thị trường. Như trong phần tham luận trước đây, bạn Lương Văn Trường (kỹ sư nông nghiệp ở Nam Định) - đoạt giải Ba năm 2023 với sáng chế "Hạt giống nảy mầm sẵn" – đã chuyển giao kỹ thuật cho 30 hộ gia đình nông nghiệp, đã áp dụng công nghệ này cho 400 ha diện tích trồng lúa. Sản phẩm Trà định tâm Asima của nhóm MedTech (Đại học Bách Khoa TP HCM) đoạt giải khuyến khích năm 2022, sau cuộc thi đã nhận được lời mời cộng tác từ 3 quỹ. Trong đó có 2 quỹ đầu tư thiên thần và một quỹ đầu tư chính. Hiện sản phẩm được phát triển tại khu vực Lâm Đồng, doanh thu vượt mức hoàn vốn khoảng 4-5 lần.
Năm nay, Ban tổ chức và Ban giám khảo còn thấy các đội thi từng tham dự chương trình một, hai năm trước, giờ quay lại đăng ký thi với một sáng kiến khác. Các bạn nói đùa rằng "phải tranh thủ thi tiếp trước khi quá tuổi", vì chương trình dành cho các nhà khoa học trẻ tuổi dưới 40. Tuy nhiên, tôi nhìn thấy ở đây sự đam mê nghiên cứu khoa học và công nghệ ứng dụng không giới hạn của các nhà khoa học không chuyên.
"Chương trình đã thực sự trở thành điểm đến và niềm tin của những yêu khoa học. Những thành tựu nghiên cứu và ứng dụng khoa học của các bạn học sinh, sinh viên và các nhà khoa học không chuyên là minh chứng cho khả năng và tiềm năng của các nhà khoa học trẻ Việt Nam", bà Vân nói.
-
15h30
Lễ trao giải Sáng kiến Khoa học 2024 là hoạt động cuối cùng trong chuỗi sự kiện kỷ niệm Ngày khoa học và công nghệ Việt Nam 18/5 và 65 năm thành lập Bộ Khoa học và Công nghệ.
Đây là năm thứ ba VnExpress tổ chức cuộc thi nhằm tạo sân chơi dành cho các nhà khoa học chuyên và không chuyên với kỳ vọng truyền cảm hứng sáng tạo và thúc đẩy các nghiên cứu ứng dụng vào thực tế. Năm nay, cuộc thi nhận được 135 hồ sơ gửi về với 124 bài thi hợp lệ. Các bài thi đã trải qua vòng loại và bình chọn của độc giả, kết quả 30 bài thi đạt điểm bước vào chung kết.
Cơ cấu tổng giải thưởng lên tới 300 triệu đồng, trong đó giải đặc biệt 100 triệu đồng, giải nhất 70 triệu đồng, giải nhì 50 triệu đồng, giải ba 30 triệu đồng và hai giải khuyến khích 10 triệu đồng mỗi giải. Ngoài ra, cuộc thi có hạng mục sáng kiến vinh danh sản phẩm, sáng kiến đặc biệt phục vụ đồng bào vùng sâu, vùng xa với giá trị 30 triệu đồng.
Toàn bộ tiền thưởng do Quỹ Hy vọng (Hope Foundation) tài trợ. Đây là quỹ xã hội - từ thiện hoạt động vì cộng đồng, không lợi nhuận, được vận hành bởi Báo VnExpress và Công ty cổ phần FPT.
Từ chiều 15/5, một số đội thi từ các tỉnh, thành phố trên cả nước đã tề tựu về Hà Nội. Nhiều tác giả cho biết họ rất hồi hộp khi nhận được lời mời của Ban tổ chức để ra Hà Nội dự lễ trao giải.
Là nhà khoa học tại trường Đại học Bách khoa, Đại học Quốc gia TP HCM, PGS.TS Nguyễn Đình Quân cho biết đây là lần thứ 2 anh tham dự cuộc thi Sáng kiến khoa học. "Cuộc thi rất ý nghĩa, các đội thi đông đảo, phong phú, đều có chung khao khát đem đến giá trị hữu ích cho cuộc sống", anh nói. Anh ấn tượng với nhiều sáng kiến tham gia đến từ người nông dân, học sinh đam mê sáng tạo, đến những người làm khoa học với sản phẩm thiết thực, ý tưởng hữu ích.
PGS Quân chia sẻ niềm vui trong lúc đang chuẩn bị từ TP HCM ra Hà Nội, vẫn vẹn nguyên cảm xúc như mùa đầu tiên. Anh nhìn nhận những gì đem đến cuộc thi vẫn còn khiêm tốn so với hàng trăm sáng kiến, ý tưởng, và sản phẩm đến từ khắp cả nước nên "thấy mình phải cố gắng nhiều hơn nữa để cống hiến".