Sáng 17/5, cuộc thi Sáng kiến Khoa học 2023 do VnExpress tổ chức đã công bố và trao giải cho các tác giả thắng cuộc.

Cuộc thi được tổ chức nhằm tạo sân chơi cho các nhà nghiên cứu chuyên và không chuyên, dưới 40 tuổi, với kỳ vọng truyền cảm hứng sáng tạo và thúc đẩy các nghiên cứu ứng dụng vào thực tế. Cuộc thi hướng đến 5 lĩnh vực gồm: y sinh - hóa sinh, giáo dục, nông nghiệp, môi trường và vật liệu mới và kêu gọi những sáng kiến áp dụng cho vùng sâu, vùng xa miền núi.

Phát động từ tháng 12/2022, sau hơn 4 tháng cuộc thi đã thu hút hơn 130 hồ sơ tham gia, 118 hồ sơ hợp lệ bước vào vòng loại. Ban tổ chức đã chọn 30 dự án vào vòng chung kết. Trong số này có 6 sáng kiến được lựa chọn trao giải.

Phát biểu mở màn lễ trao giải, bà Bùi Thanh Vân, Thư ký tòa soạn, Trưởng ban Tổ chức cuộc thi cho biết, sau mùa một ban tổ chức nhận thấy sự đam mê khoa học trong giới trẻ Việt Nam là rất lớn. Qua chương trình, các bạn trẻ đã có sân chơi để giới thiệu các sản phẩm của mình và được ban giám khảo hướng dẫn để cải tiến sản phẩm, ứng dụng được vào cuộc sống một cách dễ dàng.

Bà cho biết, năm nay chương trình nhận được nhiều sự quan tâm hơn. Hơn 130 hồ sơ từ khắp mọi miền đất nước đã tham dự, tăng 20% so với năm 2022, với nhiều lĩnh vực khác nhau: nông nghiệp, công nghệ, y sinh, sản xuất... "Nhiều ý tưởng thông minh khiến ban tổ chức cũng như ban giám khảo ngạc nhiên, chất lượng các bài thi thể hiện sự đầu tư nghiên cứu nghiêm túc với mục tiêu cuối cùng sản phẩm ứng dụng được vào cuộc sống", bà nói.

Tiếp theo, PGS.TS Mai Anh Tuấn, Giảng viên cao cấp tại trường Đại học Công nghệ, Đại học Quốc gia Hà Nội, Trưởng Ban giám khảo, nhận định, điểm nổi bật của cuộc thi năm nay là số lượng hồ sơ đã tăng so với năm ngoái, độ tuổi trẻ hoá cho thấy nhiều bạn trẻ đã quan tâm tới cuộc thi, có thế hệ kế cận đam mê nghiên cứu khoa học trong tương lai. "Các bài dự thi một lần nữa cho thấy tinh thần nghiên cứu khoa học, sáng tạo của thế hệ trẻ", ông nói.

Theo PGS Mai Anh Tuấn, cơ cấu giải thưởng năm nay khá đa dạng và giá trị và có sự thay đổi. Tuy nhiên Ban giám khảo không chọn được công trình để trao giải đặc biệt do không đáp ứng đủ các tiêu chí do cuộc thi đề ra. Vì vậy giải đặc biệt năm nay được giữ lại cho mùa giải sau.

Sau phần đánh giá của Trưởng ban giám khảo, cả hội trường đều chờ đợi "nín thở" trong giây phút chương trình bước vào phần công bố giải thưởng.

Hạng mục "Giải sáng kiến" được trao đầu tiên. Thí sinh nhỏ tuổi nhất Trần Thị Quỳnh (18 tuổi), THPT Mường Nhé, huyện Mường Nhé, tỉnh Điện Biên, với dự án sản xuất tơ sợi từ lá cây lưỡi hổ để làm tóc giả đã giành chiến thắng. Nhóm đã tận dụng cây lưỡi hổ mọc hoang dại ở các bản làng huyện Mường Nhé để chế sợi tơ không co, không xù, có độ bền cao, sử dụng làm tóc giả.

Tiếp theo là hai giải khuyến khích được trao cho sáng kiến: "Xe cứu hộ lốp nhanh và thay thế lốp phụ ô tô" của tác giả Đào Văn Minh (Long Biên, Hà Nội) và "Thiết bị phun thuốc bảo vệ thực vật bằng cáp treo di động", của Đinh Văn Trung, học sinh lớp 12 trường Diễn Châu 2, Nghệ An.

Giải ba được trao cho giải pháp quy trình sản xuất hạt giống nảy mầm sẵn, kỹ thuật đưa hạt lúa giống đã nảy mầm về trạng thái ngủ đông để duy trì sự sống khi gặp điều kiện bất lợi của Lương Văn Trường (Nam Định).

Giải nhì của cuộc thi được trao cho dự án: "Thiết bị dẫn đường phẫu thuật cá thể hóa trong mổ thay khớp gối toàn phần của BSCK II Phạm Trung Hiếu cùng các cộng sự tại nhóm Lab 3D VinUni, Trung tâm nghiên cứu công nghệ 3D trong Y học, trường Đại học VinUni. Thiết bị dẫn đường phẫu thuật cá thể hóa (PSI) có thể định hướng vị trí phẫu thuật thay khớp chuẩn xác lên tới 98%.

Phần hồi hộp nhất được cả hội trường chờ đợi đó là tên đội thi được xướng tên cho hạng mục giải Nhất. Tác giả TS Nguyễn Đoàn Quốc Anh cùng các cộng sự tại nhóm nghiên cứu tối ưu hóa hệ thống điện (PSO), Khoa Điện - Điện tử, trường Đại học Tôn Đức Thắng vỡ oà khi thắng giải. Nghiên cứu của anh và nhóm tạo ra công nghệ TIR lens mới là thấu kính phản xạ trong toàn phần (hay còn gọi là chóa đèn) được gắn vào đèn LED giúp hướng toàn bộ ánh sáng phát ra về phía trước và phân bố ánh sáng đồng đều hơn. Công nghệ TIR lens mới giúp giảm giá thành, tăng hiệu suất và đồng dạng phát sáng, qua đó việc nâng cao chất lượng, ứng dụng trong đèn LED.

TS Nguyễn Đoàn Quốc Anh đầy xúc động và bất ngờ. Anh và gửi lời cảm ơn tới các cộng sự đơn vị hỗ trợ anh trong quá trình nghiên cứu đưa ra giải pháp. TS Quốc Anh mong muốn lan tỏa công trình đến cộng đồng, nhanh chóng áp dụng vào thực tế.

VnExpress mong rằng sức lan tỏa của cuộc thi sáng kiến khoa học là sẽ cầu nối giúp sáng kiến của các bạn gặp được các quỹ đầu tư, các công ty sản xuất. Từ đó, quy mô phát triển sản phẩm, mô hình sản xuất được nhân rộng, tới được những nơi cần thiết. Bên cạnh đó, sự vinh danh các sáng kiến xuất sắc có thể truyền cảm hứng, tạo động lực nghiên cứu cho các nhà khoa học trẻ trên khắp cả nước. "Với sự phát triển của cuộc thi Sáng kiến khoa học, tôi tin tưởng rằng nền khoa học công nghệ Việt Nam phát triển sẽ là nền tảng và động lực để phát triển kinh tế, phát triển đất nước", bà Bùi Thanh Vân nói.

Nguyễn Quỳnh