Mossad chủ yếu liên quan đến các hoạt động bí mật ở nước ngoài với mục tiêu bảo vệ lợi ích an ninh quốc gia của Israel và thường không liên quan đến y tế công cộng. Vì vậy, nhiều người thắc mắc tại sao giám đốc Mossad Yossi Cohen từng tiếp xúc gần Bộ trưởng Y tế Yaakov Litzman.
Thực tế, Mossad liên quan chặt chẽ đến cuộc chiến chống Covid-19 của Israel, là một trong những vũ khí giá trị nhất của nước này trong việc thu mua thiết bị y tế và công nghệ nước ngoài, theo các quan chức y tế và an ninh Israel.
Giám đốc Mossad Yossi Cohen tại Jerusalem năm 2016. Ảnh: Reuters.
Mossad nổi tiếng nhất với vụ bắt cựu quan chức Đức Quốc xã Adolph Eichmann năm 1960 cũng như phản ứng sau vụ thảm sát vận động viên Israel tại Thế vận hội Munich năm 1972 và vụ đánh cắp hồ sơ hạt nhân bí mật năm 2018 từ Iran. Trong quá trình hoạt động của mình, cơ quan này cũng từng gặp một số thất bại, trong đó có vụ ám sát bất thành Khaled Meshal, quan chức cấp cao của phong trào Hamas, năm 1997.
Khi Mossad xác định rằng Iran, vùng dịch lớn thứ hai châu Á, không còn là mối đe dọa an ninh tức thời vì đang chật vật dập dịch, cơ quan này có cơ hội tập trung hỗ trợ đối phó tình huống y tế khẩn cấp.
Các chuyên gia ban đầu đưa ra những dự đoán khá bi quan về Covid-19 ở Israel nhưng số liệu hiện nay cho thấy tình hình chưa nghiêm trọng như họ nghĩ. Israel ghi nhận hơn 11.000 ca nhiễm và hơn 100 ca tử vong, không nằm trong top 15 quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề nhất trên thế giới.
Nhưng vào đầu tháng hai, các quan chức tại Trung tâm y tế Sheba, bệnh viện lớn nhất Israel, đã nhận ra rằng họ cần thêm máy thở và các thiết bị khác. Yitshak Kreiss, tổng giám đốc bệnh viện, gặp Cohen trong một sự kiện riêng thông qua sự sắp xếp của một người bạn chung.
Vào thời điểm đó, Cohen đã suy tính Mossad có thể làm gì để giúp đỡ hệ thống y tế Israel. Kreiss liệt kê những nhu cầu thiết bị cấp bách nhất cho Cohen. Ông sau đó nhận được danh sách chi tiết hơn từ Bộ Y tế và bắt đầu kích hoạt mạng lưới quốc tế của mình.
Đầu tháng ba, một trung tâm chỉ huy và kiểm soát được thiết lập để phân phối thiết bị y tế toàn quốc với trụ sở tại Sheba và Cohen là người đứng đầu. Trung tâm này gồm các đại điện của Mossad, bộ phận mua sắm vật tư của Bộ Quốc phòng và Đơn vị 81 phụ trách tình báo quân sự.
"Chỉ ở Israel, bệnh viện Sheba mới có thể xin sự giúp đỡ của Mossad", Kreiss nói. "Anh có tưởng tượng được việc trung tâm y tế New York xin CIA giúp đỡ không?".
Kreiss từ chối cho biết chính xác đặc vụ Mossad đã giúp đỡ cơ sở y tế Israel như thế nào hay họ đã nhập thiết bị từ đâu. Nhưng theo 6 quan chức đương nhiệm và cựu quan chức, cơ quan này đã sử dụng các đầu mối quốc tế để mua máy thở và vật tư phục vụ xét nghiệm. Họ không xác nhận các thông tin truyền thông nước ngoài đăng tải rằng một số mặt hàng được mua từ các quốc gia Arab láng giềng không có quan hệ ngoại giao chính thức với Israel.
Lô hàng đầu tiên Mossad mua đến Israel trên chuyến bay đặc biệt ngày 19/3 gồm 100.000 kit xét nghiệm nCoV. Các lô hàng tiếp theo bao gồm thêm kit xét nghiệm, 1,5 triệu khẩu trang phẫu thuật, hàng chục nghìn khẩu trang N-95, đồ bảo hộ, kính bảo hộ và một loạt thuốc.
Mossad cũng mang về những công nghệ nước ngoài giúp các phòng thí nghiệm Israel xét nghiệm được nCoV. Đặc vụ Mossad cũng thu được bí quyết sản xuất máy thở. Nhờ công nghệ do Mossad thu được, Israel đang thiết lập các dây chuyền có thể sản xuất 25 triệu khẩu trang một tháng.
Mossad đã sớm nhận ra họ phải hành động khẩn cấp vì nhu cầu sẽ gia tăng nhanh chóng và cuối cùng các nước sẽ từ chối xuất khẩu sản phẩm y tế thiết yếu. Cohen đã sử dụng mối quan hệ với các cơ quan tình báo khác. Ông liên lạc riêng với các quan chức đồng nhiệm hay thậm chí nói chuyện trực tiếp với lãnh đạo nước ngoài.
Khi các quốc gia khác bắt đầu săn lùng thiết bị tương tự, sự cạnh tranh ngày càng gay gắt và cuộc chiến không phải lúc nào cũng công bằng. Mặc dù 6 quan chức nói trên không thừa nhận cơ quan này có thể đã phải dùng đến biện pháp "chơi bẩn", họ không loại trừ việc đó. Một quan chức cấp cao khác của Mossad nói rằng trong một số trường hợp, cơ quan này "hớt tay trên" lô hàng quốc gia khác đã đặt.
Một số hàng của Mossad đến từ Trung Quốc, nơi Bộ Quốc phòng Israel cũng thu mua thiết bị y tế thông qua mạng lưới thường được sử dụng để mua vũ khí.
Mossad đã đầu tư rất nhiều trong thập kỷ qua để phát triển mối quan hệ với các quốc gia ở Trung Đông và châu Á, dù một số quốc gia vẫn còn thù địch với Israel. Cohen được cho là thường xuyên gặp gỡ các lãnh đạo và trùm tình báo Các Tiểu vương quốc Arab Thống nhất (UAE), Ai Cập, Arab Saudi, Jordan và Qatar. Năm 2018, Cohen là trung gian thiết lập một cuộc họp hiếm thấy giữa Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu và Quốc vương Oman Qaboos, người vừa qua đời hồi tháng một.
Không phải tất cả các hoạt động của Mossad đều thành công. Phái viên của Mossad thất bại ít nhất một lần ở Đức, khi chính phủ nước này tịch thu hàng hóa Israel sắp chuyển về từ một nhà máy. Một lần khác, một lô chất khử trùng ở Ấn Độ bị nhân viên hải quan giữ lại và Mossad phải từ bỏ chúng.
Tuy nhiên, vào cuối tuần đầu tiên của tháng 4, Cohen bày tỏ tin tưởng rằng các đặc vụ Mossad đảm bảo được Israel sở hữu đủ máy thở để đối phó Covid-19 trong những kịch bản tồi tệ nhất, mặc dù năng lực xét nghiệm còn hạn chế.
Bộ trưởng Y tế Litzman đã bị chỉ trích vì ban đầu khá chủ quan trước Covid-19. Trong khi đó, nỗ lực giúp đỡ của Mossad đã củng cố hình ảnh của họ. Mossad chắc chắn sẽ được nhớ đến là bên giải cứu đất nước trong trận chiến chống lại kẻ thù vô hình. "Không có thời gian để lãng phí", Kreiss nói. "Phương châm của họ là thực hiện nhiệm vụ bằng bất cứ giá nào".
Phương Vũ (Theo NYTimes)