Tổng tham mưu trưởng Lực lượng Vũ trang Nga Valery Gerasimov, 67 tuổi, ngày 11/1 được bổ nhiệm làm tổng chỉ huy mới của chiến dịch quân sự tại Ukraine, thay thế đại tướng Sergei Surovikin, người vừa đảm nhận chức vụ này ba tháng trước.
Việc bổ nhiệm ông diễn ra trong bối cảnh Nga đang cố gắng lật ngược tình thế trên chiến trường Ukraine sau nhiều tháng vật lộn để duy trì các vùng kiểm soát, còn Kiev ngày càng phản công mạnh mẽ, giải phóng hàng nghìn km2 lãnh thổ từ tay Moskva.
Tổng tham mưu trưởng Lực lượng Vũ trang Nga Valery Gerasimov hồi năm 2018. Ảnh: AFP.
Bộ Quốc phòng Nga cho biết tướng Gerasimov được chọn làm tổng chỉ huy chiến dịch ở Ukraine để điều phối hiệp đồng tác chiến chặt chẽ hơn giữa các quân chủng của lực lượng vũ trang, đồng thời cải thiện hiệu suất chiến đấu của binh sĩ Nga trên tiền tuyến.
Tướng Gerasimov cùng Bộ trưởng Quốc phòng Sergei Shoigu và cố vấn an ninh quốc gia Nikolai Patrushev được cho là một nhóm nhỏ quan chức cấp cao lên kế hoạch cho chiến dịch quân sự của Nga ở Ukraine, dưới sự chỉ đạo của Tổng thống Vladimir Putin.
Gerasimov sinh ra trong một gia đình thuộc tầng lớp lao động ở Kazan, thành phố cách thủ đô Moskva khoảng 800 km về phía đông. Ông tốt nghiệp Trường Quân sự Kazan Suvorov và sau đó tiếp tục được đào tạo tại Học viện Quân sự của Bộ Tổng tham mưu Lực lượng Vũ trang Nga.
Ông nhanh chóng thăng tiến trong quân đội với nhiều vị trí khác nhau, trước khi được Tổng thống Vladimir Putin bổ nhiệm làm Tổng tham mưu trưởng Lực lượng vũ trang Nga và Thứ trưởng thứ nhất Bộ Quốc phòng vào tháng 11/2012.
Ông cũng được cho là người chỉ huy chung lực lượng Nga và dân quân ly khai thân Nga trong trận chiến với quân đội chính phủ Ukraine tại Ilovaisk, vùng Donetsk, miền đông Ukraine, hồi năm 2014. Dân quân ly khai đã giành chiến thắng trong trận này, khiến hơn 1.000 binh sĩ Ukraine thiệt mạng.
Tướng Gerasimov là người đã đề ra "học thuyết Gerasimov", đề cao tác chiến phi tuyến tính, kết hợp các chiến thuật quân sự, công nghệ, thông tin, ngoại giao, kinh tế, văn hóa cùng những hình thức tác chiến phi đối xứng khác để đạt được mục tiêu trong "chiến tranh lai".
Financial Times đánh giá học thuyết về "chiến tranh lai" mà tướng Gerasimov nêu ra trong một bài luận đã khiến phương Tây e ngại, coi Nga là "mối đe dọa lớn nhất kể từ sau Chiến tranh Lạnh".
"Các nhà quan sát phương Tây đã nhanh chóng coi bài luận của ông ấy là kế hoạch chi tiết cho một cuộc chiến tranh phi đối xứng của Nga trong tương lai chống lại phương Tây", tờ báo cho hay, thêm rằng tư lệnh thủy quân lục chiến Mỹ Robert Neller từng đọc bài luận của tướng Gerasimov đến ba lần.
Tháng 12/2021, Gerasimov đã cảnh báo chính phủ Ukraine về việc dùng vũ lực giải quyết xung đột ở Donbass, đồng thời cáo buộc Kiev "không thực hiện các điều khoản trong thỏa thuận Minsk" nhằm chấm dứt giao tranh ở miền đông giữa quân đội chính phủ Ukraine và phe ly khai thân Nga.
Kinh nghiệm tác chiến giúp Gerasimov đóng vai trò lớn trong quá trình hoạch định chiến lược cho cuộc chiến ở Ukraine. Nhưng sau khi xung đột nổ ra, ông dường như khá giữ khoảng cách với tình hình thực tế trên chiến trường.
Đến tháng 4/2022, ông được cử đến Izyum để chỉ huy cuộc tấn công của Nga ở khu vực này, theo truyền thông Ukraine và xác nhận từ hai quan chức Mỹ. Sau những bước lùi liên tiếp của Nga trên chiến trường, tướng Gerasimov gần như không còn xuất hiện công khai.
Gerasimov, giống như Bộ trưởng Quốc phòng Shoigu, đã phải đối mặt với hàng loạt chỉ trích gay gắt từ những người có quan điểm cứng rắn ở Nga vì hàng loạt thất bại gần đây mà quân đội nước này hứng chịu. Cả hai đều gây thất vọng vì không thể giành được chiến thắng trong một chiến dịch mà Điện Kremlin dự kiến chỉ diễn ra trong thời gian ngắn.
Gerasimov cũng đã phải chịu nhiều lệnh trừng phạt, đầu tiên là từ Liên minh châu Âu vào tháng 4/2014, sau đó không lâu là Canada, Liechtenstein, Thụy Sĩ và Australia do "hành vi can thiệp của Nga vào Ukraine". Gần đây, Mỹ đã thêm Gerasimov vào danh sách cá nhân bị trừng phạt.
Với quyết định mới nhất của Bộ Quốc phòng Nga, ông Gerasimov giờ đây vừa là chỉ huy trực tiếp chiến dịch Ukraine, vừa là người đối thoại chính với Mỹ về các vấn đề như "giảm xung đột quân sự". Lần cuối cùng ông trao đổi với Chủ tịch Hội đồng Tham mưu trưởng Liên quân Mỹ Mark Milley là vào tháng 11/2022, sau khi một tên lửa phòng không Ukraine rơi xuống lãnh thổ Ba Lan.
Dmitry Trenin, nhà phân tích chính trị tại Mosvka, nhận định động thái bổ nhiệm tướng Gerasimov cho thấy Nga ngày càng coi trọng "chiến dịch quân sự đặc biệt" ở Ukraine và xung đột có thể mở rộng quy mô cũng như cường độ, đến mức phải cần một Tổng tham mưu trưởng để điều phối những gì diễn ra trên chiến trường.
"Dù vậy, vẫn phải chờ xem Gerasimov có thể đưa ra những chiến thuật mới nào cho chiến dịch quân sự của Nga khi xung đột ở Ukraine đã bước sang tháng thứ 11 và chưa có dấu hiệu giảm nhiệt", Jared Gans, bình luận viên của Hill, nhận định.
Vũ Hoàng (Theo Hill, TRT World)