Quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc trong 5 đời ông chủ Nhà Trắng gần đây có những lúc nồng ấm nhưng cũng có những giai đoạn leo thang đối đầu.

Dưới thời của tổng thống Bill Clinton (1993 - 2001), có nhiều sự kiện trắc trở trong quan hệ hai nước. Khi Bắc Kinh thử nghiệm tên lửa ở vùng biển ngoài khơi Đài Loan vào năm 1996, ông Bill Clinton đã điều hai tàu sân bay đến eo biển này.

Quan hệ Mỹ - Trung bắt đầu ấm lên sau chuyến thăm Mỹ của Chủ tịch Trung Quốc Giang Trạch Dân năm 1997 và chuyến thăm của ông Clinton đến Trung Quốc năm 1998, đánh dấu lần đầu tiên một tổng thống Mỹ thăm Trung Quốc sau sự kiện Thiên An Môn.

Lượng hàng Mỹ xuất khẩu sang Trung Quốc tăng từ mức 8,7 tỷ USD năm 1993 lên 16,1 tỷ USD năm 2000, trong khi đó, lượng hàng Trung Quốc xuất sang Mỹ tăng từ gần 12 tỷ USD lên 25,7 tỷ USD trong khoảng thời gian tương tự.

Khi vừa nhậm chức năm 2001, ông George W. Bush gọi Trung Quốc là "đối thủ cạnh tranh chiến lược" và khuyến khích Nhật Bản gia tăng sự hiện diện quân sự trước mối đe dọa tiềm năng từ Trung Quốc.

Chính quyền Bush đã sử dụng những từ như "kiềm chế", "cân bằng" để mô tả chính sách của họ đối với Trung Quốc. Họ cáo buộc Trung Quốc không thực hiện các cam kết nhân quyền và tạo ra những căng thẳng ở châu Á vì tăng cường sự hiện diện quân sự.

Năm 2008, ông Bush tham dự lễ khai mạc và một số sự kiện tại Olympic Bắc Kinh. Ông là tổng thống Mỹ đương nhiệm đầu tiên tham dự một Olympic ở nước ngoài và điều này khiến ông được lòng nhiều người dân Trung Quốc.

Trong nhiệm kỳ đầu tiên kể từ năm 2009, ông Obama đã duy trì một mối quan hệ tương đối ổn định và thân thiện với Trung Quốc. Tháng 11/2009, ông Obama cùng Chủ tịch Trung Quốc Hồ Cẩm Đào đã tổ chức Đối thoại kinh tế và chiến lược (S&ED). Đây được xem là khuôn khổ mở rộng cho hợp tác kinh tế giữa hai nước, vốn được khởi xướng dưới thời Tổng thống George W. Bush vào năm 2006.

Từ năm 2012, ông Obama bắt đầu thực hiện chiến lược xoay trục sang châu Á, tái tập trung sự chú ý của Washington vào khu vực châu Á - Thái Bình Dương, trong khi ông Tập Cận Bình, khi đó là tân tổng bí thư đảng Cộng sản Trung Quốc, đã tuyên bố ý định tăng cường ảnh hưởng của Trung Quốc trên trường quốc tế.

Sự ngờ vực lẫn nhau đã gia tăng trong những năm gần đây, trong bối cảnh sự đối đầu giữa hai nước leo thang, mặc dù đã có một số điểm hợp tác tiêu biểu như thỏa thuận biến đổi khí hậu Paris được phê chuẩn năm 2016.

Bắc Kinh cũng coi quyết định của Washington và Seoul là triển khai hệ thống phòng thủ tên lửa ở Hàn Quốc để phản ứng với chương trình vũ khí hạt nhân của Triều Tiên là một nỗ lực trong "trục châu Á" để kiềm chế Trung Quốc. Còn trong mắt Mỹ, việc Trung Quốc ngày càng có những hành động quyết liệt sẽ thách thức trật tự an ninh khu vực mà Mỹ đã thiết lập sau Thế chiến II.

Dù vậy, quan hệ thương mại song phương vẫn có những bước phát triển rõ rệt. Năm 2015, Trung Quốc thay thế Canada trở thành đối tác thương mại lớn nhất của Mỹ. Tổng thương mại song phương trong hàng hóa và dịch vụ năm 2015 là 659,4 tỷ USD. Trung Quốc hiện là chủ nợ nước ngoài lớn nhất của Mỹ, nắm giữ khoảng 1,8 nghìn tỷ USD nợ quốc gia Mỹ, trong khi các công ty Mỹ đã thiết lập hơn 20.000 doanh nghiệp ở Trung Quốc.

Trước khi nhậm chức tổng thống Mỹ, Donald Trump đã gửi đi những tín hiệu cho thấy ông sẽ cứng rắn với Bắc Kinh như nhận một cuộc điện thoại chúc mừng của lãnh đạo Đài Loan - dấu hiệu cho thấy ông có thể hoài nghi về chính sách Một Trung Quốc. Tuy nhiên, trong cuộc điện đàm đầu tiên với Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình, ông Trump đã nhất trí tôn trọng chính sách này. 

Trong chiến dịch tranh cử, ông Trump đã gọi Trung Quốc là "bên thao túng tiền tệ" và dọa áp đặt thuế 45% với hàng Trung Quốc, khiến nhiều chuyên gia lo ngại về nguy cơ chiến tranh thương mại. Ông cũng chỉ trích rằng Trung Quốc chưa làm đủ để ngăn chặn Triều Tiên phát triển chương trình hạt nhân.

 Nhấn mạnh đến vấn đề tranh chấp Biển Đông như một điểm bùng nổ xung đột tiềm tàng, Rex Tillerson, tân ngoại trưởng Mỹ, đã tung ra đòn thách thức với Bắc Kinh thông qua lời kêu gọi ngăn cản Trung Quốc tiếp cận các đảo nhân tạo mà nước này bồi đắp trái phép ở Biển Đông. Việc chính quyền Trump có thể đối đầu Bắc Kinh ở những vấn đề nóng báo hiệu mối quan hệ song phương trắc trở sắp tới.