Phi đội gồm ba tiêm kích Rafale, một máy bay vận tải A400M, một máy bay tiếp vận C-135 và một máy bay A310 của không quân Pháp chiều qua đáp xuống sân bay quốc tế Nội Bài ở thủ đô Hà Nội, theo Đại sứ quán Pháp tại Việt Nam.

Hoạt động này nằm trong khuôn khổ chiến dịch PEGASE (Triển khai Đội hình không quân Tầm cỡ tại Đông Nam Á) ở châu Á - Thái Bình Dương, diễn ra sau khi đội hình máy bay Pháp tham gia đợt diễn tập Pitch Black tại Australia.

Đây là lần đầu tiên đội hình máy bay này của Pháp đến Việt Nam, diễn ra trong bối cảnh hai nước kỷ niệm 45 năm thiết lập quan hệ ngoại giao và 5 năm quan hệ đối tác chiến lược.

Chiến dịch này nhằm góp phần tăng cường sự hiện diện của Pháp tại khu vực có lợi ích chiến lược và làm sâu sắc thêm mối quan hệ của Pháp với các đối tác chiến lược chính trong khu vực, đồng thời nhằm duy trì và phát huy năng lực của không quân Pháp.

Ngoài Việt Nam, đoàn bay với 100 thành viên do tướng Patrick Charaix dẫn đầu còn ghé thăm Indonesia, Malaysia, Singapore và Ấn Độ trên đường trở về Pháp.

Trọng tâm của chiến dịch PEGASE là ba tiêm kích đa năng hai chỗ ngồi Rafale B, mẫu chiến đấu cơ chủ lực của không quân Pháp hiện nay. Biên đội này được điều khiển bởi các phi công dày dặn kinh nghiệm, có tích lũy trên 1.000 giờ bay và từng tham gia nhiều nhiệm vụ chiến đấu.

Dassault Rafale là dòng tiêm kích phản lực đa năng hai động cơ, ứng dụng thiết kế cánh chính tam giác cùng cánh phụ phía trước (canard) để tăng lực nâng và khả năng cơ động. Được trang bị nhiều loại vũ khí có độ chính xác cao, dòng Rafale có thể thực hiện các nhiệm vụ đa dạng như chiếm ưu thế trên không, đánh chặn tầm xa, trinh sát, yểm trợ mặt đất, công kích sâu trong lãnh thổ đối phương, diệt hạm và răn đe hạt nhân.

Nguyên mẫu thử nghiệm công nghệ mang tên "Rafale A" cất cánh lần đầu vào ngày 4/7/1986, khởi đầu quá trình bay thử kéo dài 8 năm để mở đường cho dự án Rafale.

Mẫu tiêm kích này khác biệt với những sản phẩm cùng loại của châu Âu vào thời điểm đó, khi nó được phát triển và sản xuất bởi một quốc gia duy nhất. Các tập đoàn quốc phòng lớn nhất của Pháp như Dassault, Thales và Safran đều được huy động cho chương trình Rafale.

Tiêm kích Rafale có thiết kế bất ổn định khí động học để tối ưu khả năng cơ động trong không chiến, nhưng đòi hỏi hệ thống điều khiển điện tử (FBW) để bảo đảm an toàn. Dù không được ứng dụng công nghệ tàng hình do chi phí quá cao, Rafale vẫn có diện tích phản xạ radar (RCS) và dấu hiệu hồng ngoại thấp hơn nhiều so với các máy bay tiền nhiệm.

Hệ thống điện tử hàng không trung tâm của Rafale ứng dụng công nghệ tích hợp module hóa, giúp kiểm soát toàn bộ tính năng chính của tiêm kích như điều khiển bay, hợp nhất dữ liệu, dẫn bắn cho vũ khí và giao tiếp giữa phi công với máy bay. Giá trị của các hệ thống điện tử chiếm tới 30% chi phí chế tạo một chiếc Rafale.

Các máy bay Rafale được trang bị hệ thống hỗ trợ phòng thủ tích hợp SPECTRA do tập đoàn Thales và MBDA hợp tác sản xuất. Nó có khả năng phát hiện, gây nhiễu và tạo mục tiêu giả để chống lại các tên lửa tầm nhiệt và dẫn đường bằng radar. Khả năng tái lập trình cao cho phép SPECTRA cập nhật phương án đối phó với những mối đe dọa mới.

Tổ hợp này đã thể hiện hiệu quả trong chiến dịch không kích Libya năm 2011, cho phép các phi đội Rafale hoạt động tự do mà không cần sự bảo vệ của máy bay chế áp hệ thống phòng không đối phương (SEAD).

Mẫu Rafale B/C có 14 giá treo vũ khí, trong đó 5 giá treo có thể sử dụng khí tài hạng nặng hoặc lắp thùng dầu phụ. Mỗi chiếc có thể mang theo tối đa 9,5 tấn vũ khí gồm nhiều loại tên lửa đối không và đối đất, bom dẫn đường, tên lửa chống hạm, tên lửa hạt nhân và các cụm thiết bị trinh sát. Ngoài ra, máy bay còn được trang bị một pháo tự động GIAT 30 DEFA cỡ nòng 30 mm để cận chiến.

Biến thể Rafale B có khối lượng rỗng 10,3 tấn và khối lượng cất cánh tối đa tới 24,5 tấn. Máy bay đạt tốc độ tối đa 1.900 km/h ở tầm cao và 1.390 km/h ở gần mặt đất. Bán kính chiến đấu của Rafale có thể vượt ngưỡng 1,850 km trong các nhiệm vụ không kích thọc sâu với hai tên lửa hành trình SCALP-EG, hai tên lửa tầm nhiệt MICA để tự vệ và 5 thùng dầu phụ.

Hiện chỉ có Pháp và Ai Cập vận hành tiêm kích Rafale. Sau nhiều nỗ lực quảng bá sản phẩm, Dassault đã giành hợp đồng bán hàng chục chiếc cho không quân Ấn Độ và Qatar. Các phiên bản Rafale từng tham gia nhiều chiến dịch quân sự của Pháp và đồng minh tại Afghanistan, Libya, Mali, Iraq và Syria.

Airbus A400M Atlas là máy bay vận tải chiến thuật 4 động cơ với khả năng chuyên chở chiến lược, được Airbus phát triển để thay thế các mẫu C-130 và C-160 của Mỹ. Loại phi cơ này có thể chở nhiều hàng hơn vận tải cơ C-130 cùng khả năng vận hành trên đường băng dã chiến.

Nguyên mẫu A400M bay thử lần đầu ngày 11/12/2009 tại Tây Ban Nha. Trong giai đoạn 2009-2010, dự án A400M có nguy cơ bị hủy bỏ do chậm tiến độ và đội chi phí. Tuy nhiên, các quốc gia trong chương trình đều thể hiện sự ủng hộ và duy trì quá trình phát triển dòng vận tải cơ này.

Tháng 3/2013, dòng A400M được cấp chứng nhận của Tổ chức an toàn hàng không châu Âu (EASA). Chiếc đầu tiên trong đơn hàng 50 máy bay được bàn giao cho không quân Pháp vào tháng 8/2013. Lực lượng này hiện đã nhận 14 máy bay A400M với đơn giá 189 triệu USD/chiếc.

Máy bay được trang bị 4 động cơ turbine cánh quạt (turboprop) TP400-D6, mỗi chiếc có công suất tương đương 11.000 sức ngựa. Đây được đánh giá là mẫu động cơ turboprop mạnh nhất từng được đưa vào sử dụng của các quốc gia phương Tây.

Các cặp cánh quạt ở mỗi bên máy bay quay ngược chiều nhau, khác với thiết kế quay cùng chiều của cánh quạt phần lớn các phi cơ khác. Thiết kế cánh quạt quay ngược chiều này được cho là sẽ giúp tạo lực nâng lớn hơn, cũng như giảm sự vặn xoắn và bào mòn trên cánh so với thiết kế truyền thống.

Vận tải cơ A400M dài 45 m, cao 14,7 m và có sải cánh 42,4 m, khối lượng rỗng 76 tấn và khối lượng cất cánh tối đa tới 141 tấn, đạt tốc độ hành trình 780 km/h và tầm bay tối đa 8.700 km. Phi cơ chở được tối đa 37 tấn hàng, có thể bay liên tục 4.500 km mà không cần tiếp nhiên liệu khi mang tải 30 tấn.

Đảm nhận nhiệm vụ tiếp dầu cho các tiêm kích Rafale trong chiến dịch PEGASE là một máy bay tiếp vận hỗn hợp Boeing C-135FR. Đây là phiên bản được Boeing sản xuất riêng cho không quân Pháp dựa trên dòng C-135 Stratolifter của Mỹ, vừa có khả năng vận tải vừa được lắp trang thiết bị hỗ trợ tiếp dầu trên không.

Những chiếc C-135FR được trang bị hệ thống cần tiếp dầu cứng (flying boom) ở đuôi, cho phép chúng tương thích với các loại máy bay quân sự của Mỹ. Hệ thống này có tốc độ chuyển dầu tới 2,9 tấn/phút, cho phép rút ngắn thời gian tiếp nhiên liệu cho từng máy bay. Tuy nhiên, nó đòi hỏi máy bay tiếp dầu phải có chuyên viên điều khiển riêng, chỉ tiếp dầu cho một máy bay trong một thời điểm.

Phiên bản C-135FR được trang bị 4 động cơ turbine phản lực CFM56, đạt tốc độ tối đa 930 km/h và tầm bay 5.550 km. Mỗi máy bay có giá khoảng 62 triệu USD.

Không quân Pháp đang có kế hoạch loại viên phi đội C-135FR để thay bằng vận tải cơ A400M và phi cơ tiếp dầu A330 MRTT trong tương lai gần.

Không quân Pháp đang biên chế ba máy bay chở khách tầm trung Airbus A310-304, dùng để chuyên chở quan chức, binh sĩ và kỹ thuật viên mặt đất trong các chuyến hành trình kéo dài như chiến dịch PEGASE và diễn tập Pitch Black. Biến thể này được cấp phép sử dụng từ tháng 3/1986.

Mỗi chiếc A310-304 của không quân Pháp có thể chở tối đa 220 hành khách, đạt tốc độ hành trình 850 km/h và tầm bay tối đa 9.540 km.

Vũ Anh