*Trận Ajax - Man Utd diễn ra lúc 1h45 ngày 25/5 theo giờ Hà Nội, trực tiếp trên VnExpress. 

Ajax mùa này chứng kiến một quang cảnh thường xuyên tới mức quen thuộc tại đại bản doanh De Toekomst, ngoại ô Amsterdam. Trong khi các cầu thủ tập luyện tích cực ở trên sân, có một người ăn vận chỉnh tề đứng ngoài sân quan sát. Người ấy là Edwin van der Sar, Giám đốc Điều hành.

Khi đến bài tập sút cầu môn, một trợ lý bước ra thị phạm, đó là Dennis Bergkamp. Một trong những cầu thủ tập sút hăng hái nhất là Justin Kluivert. Anh là con trai của Patrick Kluivert, tiền đạo ghi bàn giúp Ajax hạ AC Milan 1-0 trong trận chung kết để lên ngôi ở Champions League lần gần nhất, cách đây 22 năm.

Cảnh tượng ấy như thâu tóm được triết lý của Ajax. Mỗi thành viên đều đại diện cho một phần linh hồn của CLB. Những con người ở quá khứ, dìu dắt các tài năng của hiện tại, để tạo ra một tương lai tươi sáng hơn. Bergkamp vẫn giữ nét tinh anh ngày nào như khi còn thi đấu. Anh nhận được sự ngưỡng mộ tuyệt đối của các cầu thủ khi cho họ những lời khuyên. Van der Sar, bên cạnh tài bay lượn trong khung thành, hóa ra rất có năng khiếu trong việc kinh doanh, quản lý ở tầm vĩ mô.

Còn HLV của họ, Peter Bosz, thì sao? Chưa từng khoác áo Ajax khi làm cầu thủ, nhưng ông lại là... CĐV nhiệt thành của thứ bóng đá tổng lực từng làm say mê giới mộ điệu trong thập niên 1990. Những năm ấy, ông thường lái xe từ Rotterdam đến tận Amsterdam chỉ để được đứng ngoài và dõi theo những buổi tập của Louis van Gaal. Khi khởi nghiệp HLV vào năm 2000, Peter Bosz đã có một quyển sổ tay ghi chép chi chít các phát biểu, ghi chú của Johan Cruyff. CLB đầu tiên Bosz cầm quân là Maccabi Tel Aviv, Giám đốc kỹ thuật ở đó chính là Jordi Cruyff, con trai của "Thánh Johan".

Thế nên, dù là một tiền vệ phòng ngự khi còn chơi bóng, Bosz lại căm thù thứ bóng đá tiêu cực khi chuyển sang làm HLV. "Tôi muốn một thứ bóng đá mà khi ngồi xem trên băng ghế huấn luyện, tôi cũng cảm thấy vui vẻ. Tôi phải vui thì khán giả của tôi mới vui được", ông nói. Bosz cũng học hỏi một nguyên tắc được Barca lưu truyền - "nguyên tắc ba giây", tức sau khi một cầu thủ mất bóng, các đồng đội của anh ta phải hợp lực để lấy lại quả bóng ấy sau ba giây. "Tôi áp dụng nguyên tắc ấy, nhưng vì trình độ kém hơn nên tôi cộng thêm hai giây, vậy là có nguyên tắc năm giây", Bosz mỉm cười khi trò chuyện với phóng viên tờ Guardian.

Cuốn sách yêu thích nhất của Bosz là Pep Confidential, ra đời sau mùa bóng đầu tiên của Pep Guardiola ở Bayern Munich. Bosz cũng là người theo chủ nghĩa hoàn hảo như cựu HLV Barca. Ông rất ít khi cười trong trận đấu, đến mức mẹ của ông phải bảo hãy cười hơn cho "mặt đỡ khó coi".

Ajax trở lại trận chung kết Cup châu Âu đầu tiên sau 22 năm theo đúng con đường mà Ajax của thập niên 1990 đã đi: tuyệt đối tin cậy các cầu thủ trẻ. Trận bán kết lượt về với Lyon, 7 trong số 11 cầu thủ vào đá đều dưới 21 tuổi. Họ là CLB có tuổi đời trẻ nhất ở châu Âu mùa này. Trận đấu gần nhất, Ajax đá với Williem II ở giải vô địch Hà Lan với đội hình ra sân có tuổi trung bình 20 năm 139 ngày - trẻ nhất trong lịch sử giải đấu.

Ajax lãng mạn, nhưng cũng thực tế. Họ biết mình chưa thể cạnh tranh được ở Champions League vào thời điểm này. Van der Sar gọi giải đấu danh giá ấy là "sân chơi của những người giàu có và nổi tiếng". Ajax tạm hài lòng với những gì họ có, bởi vì "cuộc cách mạng nhung" không thể ngày một ngày hai mà tạo ra thành tựu.

"Cuộc cách mạng nhung" là từ của Johan Cruyff, khi ông lập ra một đề án giải cứu Ajax vào thời điểm CLB này chìm xuống đáy hồi 2010. Chính xác là tháng 9/2010, Ajax thức tỉnh sau trận thua Real Madrid ở Champions League. Ajax nhận ra họ đang ở một khoảng cách xa đến mấy năm ánh sáng so với những đội bóng hàng đầu châu Âu. Và dù trong đội hình ngày ấy vẫn còn có Toby Alderweireld hay Christian Eriksen, Ajax biết họ cần phải làm cách mạng.

Và Cruyff được mời trở lại. "Đây không còn là Ajax của ngày xưa. Đội bóng này còn tệ hơn là thời gian trước khi Rinus Michels đến hồi 1965. Cần phải có một cuộc thanh lọc" - Johan Cruyff nói về "cuộc cách mạng nhung" hồi 2011. Nói là làm. Ông mời những huyền thoại một thời của Ajax trở lại, theo cách vận hành nổi tiếng của Bayern Munich.

"Chỉ có những người Ajax mới cứu được Ajax" là quan điểm của Cruyff. Và họ đã cùng nhau vực dậy lò đào tạo trẻ, chấp nhận kiên nhẫn chờ đợi, không lao vào những cuộc mua bán cầu thủ vô bổ và khôi phục lại triết lý bóng đá ngày trước, dựa trên đội hình 4-3-3 đặc trưng của người Hà Lan. Lò đào tạo De Toekomst (trong tiếng Hà Lan nghĩa là tương lai) lại trở thành trái tim của Ajax.

Wim Jonk, Giám đốc đào tạo trẻ của Ajax suốt từ khi "cách mạng nhung" khởi đầu cho đến cách đây hai năm, cho biết dù sức khỏe đã rất yếu, Cruyff luôn cố truyền đạt với ông qua điện thoại, hai lần mỗi tuần. Cruyff luôn nhấn mạnh: phải để cho các cầu thủ trẻ hiểu họ đang ở trong môi trường đào tạo tốt nhất thế giới. Và ở tuổi đôi mươi, vấn đề quan trọng nhất là sự tiến bộ hàng ngày, chứ không phải là tiền.

Mấy năm qua, Van der Sar đã nỗ lực kiếm tiền về cho CLB. Phải mạnh về tài chính thì mới cưỡng lại ham muốn "bán lúa non" cho những CLB hàng đầu. Và phải mạnh về tài chính, thì mới mạnh dạn tăng quỹ lương của mình lên, để các cầu thủ có thêm lý do để ở lại CLB. Và việc kêu gọi sự trở về của những huyền thoại Ajax cũng giúp ích cho các cầu thủ trẻ, những người có xu hướng vâng lời và muốn lặp lại kỳ tích của những thần tượng.

Ban huấn luyện Ajax hiện tại có ba danh thủ của CLB này, gồm Bergkamp, Richard Witschge và Aron Winter. Trong khi đó, một thành viên khác của thế hệ vô địch Champions League năm 1995, Marc Overmars là Giám đốc kỹ thuật. Trước khi chuyển sang Reading, Anh quốc, Jaap Stam là HLV phụ trách khâu phòng ngự. "Jaap dạy tôi cách dùng tay trong tranh chấp," Joël Veltman, một cựu binh trong đội hình Ajax, dù mới 25 tuổi, cho biết. "Ban đầu tôi hơi ngại khi phải tranh chấp tay đôi. Japp dạy tôi tránh việc ấy bằng cách vung tay sao cho hợp lệ".

Đều là những con người phóng khoáng, danh thủ không ngại tranh luận về chuyên môn với những người trẻ, lắng nghe họ và phản biện khi cần. "Tranh luận với lớp trẻ là một việc buồn cười nhưng thú vị," Van der Sar chia sẻ. "Không thể lúc nào cũng hòa nhã, nhưng chúng tôi luôn dân chủ và biết thấu hiểu. Tất cả đều có một trái tim kỹ thuật".

Van der Sar nhớ về những ngày đầu của cuộc cách mạng nhung: "Hai tháng sau khi nghỉ hưu, tôi nhận được điện thoại từ Johan Cruyff và Dennis Bergkamp. Họ nói về ý tưởng lập nên một Ban lãnh đạo gồm toàn những cựu danh thủ. Sáu năm ở Man Utd, tôi đã có những bài học vô giá về cách một CLB hàng đầu kiếm tiền như thế nào. Từ cầu thủ thành CEO ư, cũng hào hứng đấy chứ. Và tôi nhận lời".

Và đấy chính là con đường của Ajax, con đường của Cruyff. "Chúng ta phải khác biệt và khôn ngoan," Bosz nói. "Đấy là cách duy nhất để sống giữa bầy cá mập".

Trên sân Friends Arena, tại Stockholm hôm nay, Ajax sẽ gặp một con cá mập như thế, trong trận chung kết Europa League với Man Utd.

Hoài Thương