Hôm 20/8, Israel thông báo đưa được thi thể 6 con tin gồm Yoram Metzger, Alexander Dancyg, Avraham Munder, Chaim Peri, Nadav Popplewell và Yagev Buchshtab ra khỏi Gaza sau chiến dịch trong đêm tại Khan Younis.
Hầu hết con tin đều là nam giới trong độ tuổi 75-80. Ngoại trừ Munder, tất cả những con tin còn lại đều đã được quân đội Israel xác nhận là tử vong trong những tháng gần đây.
Bộ trưởng Quốc phòng Israel Yoav Gallant cho biết thành viên Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) và Cơ quan An ninh Israel (ISA) đã đột nhập đường hầm của Hamas trong "chiến dịch phức tạp" để đưa các thi thể ra ngoài. Tuyên bố chung của IDF và ISA cho biết chiến dịch được thực hiện thành công "nhờ tin tình báo chính xác".
Tháng trước, một chiến dịch tương tự được tiến hành. Công binh Israel đã mất nhiều giờ trong đêm để đột nhập đường hầm dài gần 200 m ở Khan Younis và tìm thấy thi thể của 4 người đàn ông và một phụ nữ. Tất cả đều là con tin Israel bị bắt cóc trong cuộc đột kích của Hamas vào miền nam đất nước ngày 7/10/2023.
Cuộc tìm kiếm này diễn ra sau khi một người Palestine bị lực lượng Israel giam ở Gaza tiết lộ về nơi họ cần tìm kiếm.
"Thật khó để quên đi mùi hôi thối lúc đó. Đây cũng là vấn đề tâm lý bởi bạn biết đó là mùi của thi thể người", một quân nhân dự bị thuộc sư đoàn 98 quân đội Israel cho hay.
Lính Israel lắp đặt thuốc nổ trong một đường hầm ở Khan Younis, phía nam Gaza trong bức ảnh công bố ngày 21/2. Ảnh: IDF
Những chiến dịch tìm kiếm như vậy đang diễn ra thường xuyên hơn. Cho đến nay, thi thể của 30 con tin đã được thu hồi.
Tuy nhiên, hoạt động tìm kiếm con tin còn sống khó khăn hơn nhiều khi chúng đòi hỏi thông tin tình báo chính xác hơn và có nhiều khả năng xảy ra sai sót hơn. Israel cho đến nay giải cứu được 7 con tin còn sống.
Giới chức Israel cho biết có khoảng 250 người bị bắt làm con tin trong cuộc tấn công của Hamas năm ngoái. Khoảng 105 con tin vẫn bị Hamas giữ, dù nhiều người trong số họ được cho là đã chết.
Sau hơn 10 tháng tiến hành chiến dịch đáp trả Hamas, quân đội Israel đã có nhiều thông tin tình báo hơn. Họ đã thu được nhiều dữ liệu có giá trị của Hamas thông qua máy tính xách tay, điện thoại di động và tài liệu tìm thấy ở Gaza. Việc thu thập tin từ những người Palestine bị bắt giam ở Gaza cùng nhiều người khác cũng đóng vai trò quan trọng.
"Những thi thể này đã ở đó trong vài tháng. Chúng tôi đã mất nhiều thời gian để hoàn thành những mảnh ghép của bức tranh và thực hiện một chiến dịch như vậy", Israel Ziv, tướng Israel về hưu, nói.
Thông tin về nơi ở và tình trạng của con tin khá hạn chế trong những ngày đầu xung đột. Khi Israel bắt đầu cuộc tấn công trên bộ ở Gaza ngày 27/10/2023, họ có rất ít thông tin tình báo. Chiến dịch không kích dữ dội ban đầu của Israel ở Gaza được cho là đã khiến một số con tin thiệt mạng.
Sau đó, cục tình báo đặc biệt được thành lập để thu thập và phân tích thông tin về tình trạng, nơi ở của các con tin. Tướng Nitzan Alon, thành viên phái đoàn Israel trong các cuộc đàm phán về con tin, là người đứng đầu. Cơ quan này đã hỗ trợ chia sẻ thông tin tình báo giữa các cơ quan an ninh khác.
Ngoài ra, Mỹ cũng hỗ trợ Israel bằng cách can thiệp cuộc gọi điện thoại ở Gaza trong những ngày đầu xung đột, theo sĩ quan tình báo Mỹ. Thông tin đó góp phần giúp Israel xác định được nơi giam con tin.
Israel đã sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) để giúp xử lý và phân tích lượng lớn hình ảnh, tín hiệu và thông tin tình báo con người ở Gaza, vì họ hiểu rằng không thể xử lý tất cả bằng sức người.
Hệ thống đường hầm đã bị phát hiện và phá hủy tại Dải Gaza. Đồ họa: WSJ
Israel đã có những chiến dịch giải thoát con tin thành công. Tuy nhiên, hoạt động thu thập tin tình báo của Israel vẫn đối mặt nhiều thách thức dù đã được cải thiện trong 10 tháng qua.
Hamas đã rất cẩn trọng với các phương pháp liên lạc để tránh bị thu thập tin tình báo qua tín hiệu. Thủ lĩnh Hamas Yahya Sinwar chỉ liên lạc bằng người truyền tin, theo các nhà trung gian hòa giải Arab. Sinwar từng cắt liên lạc với ban lãnh đạo Hamas do tin có gián điệp trong hàng ngũ sau vụ sát hại Marwan Issa, chỉ huy cánh quân sự của Hamas hồi tháng 3.
Một trở ngại khác là con tin được giam ở rất nhiều nơi tại Dải Gaza và được di chuyển liên tục, khiến việc xác định vị trí trở nên khó khăn hơn. Aviva Siegel , con tin được thả, nói rằng cô bị giam ở 13 địa điểm khác nhau cả trên mặt đất và dưới lòng đất trong suốt 51 ngày ở Gaza.
Giải cứu con tin còn sống được xem là rất khó khăn, nhưng xác định vị trí của các thi thể con tin cũng rất phức tạp khi họ thường bị giấu kín. Hồi tháng 12 năm ngoái, thi thể hai người được tìm thấy trong túi rác ở đường hầm phía bắc Gaza.
Ngay cả khi Israel có đủ tin tình báo, họ không phải lúc nào cũng chọn tiến hành chiến dịch giải cứu.
Hồi tháng 2, Israel đã giải cứu được hai con tin ở Rafah. Thực tế, chiến dịch này đã được chuẩn bị từ lâu nhưng từng bị trì hoãn, với hy vọng thỏa thuận với Hamas sẽ giúp giải cứu con tin. Quan chức Israel đã tự hỏi liệu có nên mạo hiểm mạng sống của hai con tin lớn tuổi bằng một chiến dịch giải cứu khi họ có thể được trả tự do theo cách an toàn hơn thông qua thỏa thuận ngừng bắn.
"Hầu hết con tin sẽ không thể trở về nếu không có thỏa thuận", cựu quan chức tình báo Israel nói. "Bạn không thể nào biết chính xác về nơi con tin bị giam, nơi lính canh ở và nơi có cửa sổ".
Tuy nhiên, Israel và Hamas vẫn chưa đạt thêm thỏa thuận ngừng bắn kể từ sau lần đàm phán thành công hồi tháng 11 năm ngoái.
Bức tường dán đầy hình ảnh các con tin bị Hamas bắt cóc, trên con phố ở Tel Aviv ngày 21/8. Ảnh: Reuters
Shlomo Alfassa, 57 tuổi, là anh rể của Maya Goren, giáo viên mẫu giáo bị Hamas bắt cóc. Alfassa kể đang lái xe đi làm thì nhận được cuộc gọi từ quân đội, yêu cầu ông về nhà. Goren đã bị thương nặng trong cuộc tấn công ngày 7/10/2023. Giới chức Israel tuyên bố Goren đã chết vào tháng 12 năm ngoái.
Quân đội Israel đã gặp Alfassa và gia đình, thông báo sơ lược cho họ về nhiệm vụ đưa thi thể Goren từ Gaza về. Họ kể rằng đã nắm được thông tin tình báo về vị trí của Goren và quân đội đã chờ thời cơ thích hợp để bắt đầu chiến dịch. Thi thể của Goren đã được trao trả cho gia đình vào tháng trước.
Trước đó, gia đình Alfassa đã gần như tuyệt vọng, cho rằng sẽ không có cơ hội nhận lại thi thể Goren. "Chúng tôi đã khóc rất nhiều", ông nói.
Thùy Lâm (Theo WSJ, CNN)