Gần 7 tuần sau khi giao tranh bùng phát, Israel và Hamas đã đồng ý một thỏa thuận bắt đầu có hiệu lực từ 24/11, theo đó Tel Aviv phóng thích 150 tù nhân Palestine để đổi lấy ít nhất 50 phụ nữ và trẻ em đang bị Hamas giữ tại Dải Gaza trong thời gian ngừng bắn kéo dài 4 ngày.
Nếu quá trình này thành công, giai đoạn hai sẽ được tiến hành với tỷ lệ trao đổi con tin - tù nhân tương tự, chính phủ Israel cho biết.
Israel ngày 22/11 công bố danh sách 300 tù nhân Palestine có thể được trả tự do. Danh sách này gồm độ tuổi của các tù nhân và tội danh mà họ bị cáo buộc.
Nhóm vận động yêu cầu trả tự do cho những người Palestine bị giam trong các nhà tù Israel tổ chức biểu tình trước Hội Chữ thập Đỏ ở thành phố Ramallah, khu vực Bờ Tây hôm 21/11. Ảnh: AFP
Những người trong danh sách bị cáo buộc nhiều tội danh, từ tụ tập trái phép, gây thiệt hại tài sản, cản trở công việc của cảnh sát, ném đá, phóng hỏa. Chính phủ Israel từ chối trả tự do cho các tù nhân bị kết án giết người nhưng một số người bị cáo buộc âm mưu giết người có tên trong danh sách phóng thích.
Phần lớn những người Palestine trong danh sách là nam thanh thiếu niên bị bắt hai năm qua, không ai lớn hơn 18 tuổi. Những người nhỏ nhất chỉ mới 14 tuổi, trong đó một cậu bé bị bắt vì tội ném đá và chế tạo chất nổ.
Danh sách có tên một số người xuất thân ở Dải Gaza, nhưng hầu hết đến từ Bờ Tây và Đông Jerusalem, nơi bạo lực đã bùng phát những năm gần đây khi Israel cố gắng mở rộng các khu định cư của mình.
Trong số những người có tên trong danh sách, 49 người được xác định là thành viên Hamas, 60 người thuộc Fatah, đảng lãnh đạo Chính quyền Palestine ở Bờ Tây.
Có khoảng 30 phụ nữ và trẻ em gái trong danh sách. Người lớn tuổi nhất là Hanan Barghouti, 59 tuổi, bị bắt trong một cuộc đột kích của Israel hồi đầu năm nay vì tình nghi hỗ trợ khủng bố.
Một trong những nữ tù nhân Palestine sắp được trả tự do là Misoun Mussa, người bị kết án 15 năm tù vì vụ tấn công bằng dao năm 2015 nhằm vào binh sĩ Israel ở Jerusalem. Người khác là Marah Bakeer, bị bắt vào tháng 10/2015 ở tuổi 16 sau khi đâm một cảnh sát biên phòng. Cô bị kết án 8,5 năm tù giam.
Nữ tù nhân Asra Jabas, đến từ Đông Jerusalem, bị bắt vì đã cho nổ bình xăng tại trạm kiểm soát gần thành phố Ma'ale Adumim, Bờ Tây, khiến một sĩ quan cảnh sát bị thương nhẹ.
Nafoz Hamad, 15 tuổi, trẻ nhất trong danh sách phụ nữ và bé gái được đề xuất trao đổi, bị kết tội âm mưu giết người vì đâm bị thương một người hàng xóm ở Đông Jerusalem. Một phụ nữ khác đối mặt bản án tù với cáo buộc tấn công binh sĩ Israel bằng kéo.
Không ít người được liệt kê vẫn chưa bị kết án, đồng nghĩa rằng họ có thể chưa hầu tòa. Các nhóm nhân quyền từ lâu đã bày tỏ lo ngại về tình trạng thiếu quy trình tố tụng trong hệ thống tư pháp Israel, đặc biệt là tại các tòa án binh.
Qadura Fares, người đứng đầu Ủy ban các Vấn đề về Người bị giam và Cựu tù nhân Palestine, cho biết Israel hiện giam khoảng 8.300 người Palestine trong các nhà tù.
Hơn 3.000 người trong số họ phải ngồi tù theo hình thức mà Israel gọi là "bắt giam hành chính", có nghĩa họ bị bắt mà không biết các cáo buộc chống lại mình và không có bất kỳ quy trình pháp lý nào đang diễn ra, Fares cho hay.
Israel bị nghi ngờ tăng cường bắt người Palestine kể từ sau cuộc tấn công của Hamas hôm 7/10. Có tới 2.070 vụ được ghi nhận ở Bờ Tây và Jerusalem chỉ trong tháng trước, theo tổ chức phi chính phủ Hiệp hội Tù nhân Palestine.
Thủ tướng Chính quyền Palestine Mohammad Shtayyeh tuần trước cáo buộc Israel tăng cường bắt người để "chuẩn bị cho thỏa thuận trao đổi tù nhân". Israel chưa bình luận về cáo buộc này.
Tại Ramallah, một gia đình người Palestine đang mong ngóng sự trở về của Hannan Barghouti, người phụ nữ bị bắt cùng ba con trai sau ngày 7/10, theo hình thức "bắt giam hành chính". Hannan có tên trong danh sách phóng thích nhưng các con bà thì không.
"Cháu của Hannan đang rất nóng lòng gặp bà", một người họ hàng cho biết.
Vũ Hoàng (Theo CNN, Washington Post, Haaretz)