Liên minh châu Âu (EU) cùng các quốc gia phương Tây khác như Mỹ và Anh hơn hai tháng qua đã áp đặt loạt lệnh trừng phạt chưa từng có đối với Nga, từ đóng băng tài sản đến cấm máy bay vào không phận. Tuy nhiên, nhiều người cho rằng những biện pháp này chưa đủ cứng rắn khi bỏ qua yếu tố quan trọng nhất: Khí đốt.
EU giờ đây thông báo họ dự định cắt 2/3 lượng khí đốt nhập khẩu từ Nga nhằm phản ứng với chiến dịch quân sự Moskva phát động ở Ukraine. Mục đích lớn hơn là giảm đáng kể tình trạng phụ thuộc của khối vào khí đốt Nga từ nay đến năm 2023.
Tổng thống Mỹ Joe Biden cũng đã áp đặt lệnh cấm nhập khẩu dầu và các sản phẩm năng lượng khác của Nga, trong khi Anh cho biết sẽ loại bỏ dần việc nhập khẩu nhiên liệu từ Nga vào cuối năm nay.
Công nhân tại lễ khởi công dự án đường ống khí đốt Nord Stream ở Vịnh Portovaya, gần St. Petersburg, Nga hôm 9/4/2010. Ảnh: AP.
"Điều này khó, rất khó, nhưng có thể thực hiện được nếu chúng ta sẵn sàng đi xa hơn và nhanh hơn những gì chúng ta đã làm trước đây", Frans Timmermans, phó chủ tịch phụ trách Thỏa thuận Xanh của EU, nói.
Các lãnh đạo ở châu Âu hiểu rằng loại bỏ nhiên liệu hóa thạch là một ưu tiên trong những năm tới nếu muốn đạt được mục tiêu hạn chế tình trạng nóng lên toàn cầu. Nhưng đến nay, EU vẫn tiếp tục nhập 40% nhu cầu khí đốt từ Nga, trong đó Đức là một trong những quốc gia EU phụ thuộc nhiều nhất vào nguồn năng lượng này.
Hồi cuối tháng 2, nước này tuyên bố đình chỉ dự án đường ống dẫn khí đốt Nord Stream 2 trị giá hơn 10,4 tỷ USD từ Nga. Đây được cho là một quyết định quyết đoán từ Berlin, song khó có thể làm tổn thương Moskva, vì thực tế đường ống Nord Stream 2 vẫn chưa được đưa vào vận hành.
Khi nguồn khí đốt từ Nga được dự đoán giảm trong những năm tới, châu Âu đang cố gắng tìm kiếm giải pháp thay thế từ các nhà cung cấp khác như Mỹ, Na Uy, Qatar... Nhưng giới phân tích cho rằng khí đốt không phải là lựa chọn duy nhất để EU đảm bảo an ninh năng lượng và châu Âu còn một số phương án khác để phục vụ mục tiêu thoát phụ thuộc khí đốt Nga.
Khí tự nhiên hóa lỏng (LNG)
Mặc dù mùa đông sắp kết thúc, nhu cầu nhập khẩu khí đốt vẫn rất lớn ở châu Âu, nơi nhiều nhà máy sử dụng khí đốt vừa để làm nhiên liệu, vừa là nguyên liệu sản xuất. Na Uy, nhà cung cấp khí đốt lớn thứ hai của châu Âu sau Nga, đang hoạt động với công suất tối đa.
Khi EU cắt giảm nhập khẩu khí đốt của Nga, các nước châu Âu có thể phải chuyển hướng sang LNG, chủ yếu đến từ Mỹ. Mỹ hôm 25/3 cho biết sẽ làm việc với các nhà cung cấp để gửi thêm 15 tỷ m3 LNG tới châu Âu trong năm nay.
LNG có thể lấp đầy khoảng trống khí đốt ở EU trong ngắn hạn, nhưng giới chuyên gia cho rằng hiện chúng không đủ để đáp ứng tất cả nhu cầu năng lượng của châu Âu. Ngay cả Mỹ cũng đang phải tìm cách mua khí đốt tự nhiên từ những nơi khác trên thế giới, ngoài Nga, để đáp ứng nhu cầu.
Đức đang tìm cách nhập khẩu LNG từ Qatar và mua khí đốt từ các quốc gia châu Âu khác. Nền kinh tế lớn nhất châu Âu cũng có thể xây dựng hai trung tâm tiếp nhận LNG ở trong nước.
Italy đang xem xét tăng nhập khí đốt từ Algeria. Algeria, quốc gia có đường ống dẫn đến Tây Ban Nha và Italy, đã tăng sản lượng dầu và khí đốt trong năm ngoái lên 5%. Đường ống từ Algeria đến Italy có thể được sử dụng để tăng nguồn cung cho toàn châu Âu.
Than đá
Dù gây tranh cãi, một số người dự đoán EU có thể phải kích hoạt trở lại các nhà máy sử dụng than cũ đã ngừng hoạt động để giảm bớt tác động từ cuộc khủng hoảng năng lượng hiện nay.
"Trong ngắn hạn, chúng ta có thể phải làm như vậy để phòng ngừa và chuẩn bị cho tình huống xấu nhất", Bộ trưởng Kinh tế Đức Robert Habeck nói với đài phát thanh Deutschlandfunk. "Chúng ta phải để các nhà máy nhiệt điện than ở chế độ chờ và thậm chí có thể đưa chúng hoạt động trở lại".
Các nước châu Âu gần đây dần từ bỏ những cơ sở, nhà máy sử dụng than khi thị trường năng lượng hướng tới một tương lai xanh hơn, ít carbon hơn.
Tuy nhiên, khi cuộc khủng hoảng năng lượng leo thang, "than vẫn là một thành phần quan trọng của cơ sở hạ tầng điện, đặc biệt là khi độ tin cậy của các nguồn năng lượng khác bị hoài nghi", Carlos Torres Diaz, trưởng bộ phận nghiên cứu thị trường điện và khí tại công ty tư vấn Rystad Energy, đánh giá.
Nếu quay lại sử dụng than đá, Đức sẽ đi ngược cam kết của mình là loại bỏ dần các nhà máy nhiệt điện than vào năm 2030.
Năng lượng tái tạo
Một số lãnh đạo châu Âu nói rằng xung đột ở Ukraine và những hệ lụy của nó đối với thị trường năng lượng toàn cầu là cơ hội để đẩy nhanh quá trình chuyển đổi sang năng lượng tái tạo.
Đức đang đặt mục tiêu tăng tốc độ phát triển năng lượng mặt trời cùng các dự án điện gió trên đất liền và ngoài khơi. Bộ trưởng Kinh tế Habeck, một thành viên hàng đầu của đảng Xanh, cho biết nỗ lực đẩy nhanh mở rộng năng lượng tái tạo là chìa khóa để giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch Nga.
Năng lượng hạt nhân cũng là một khả năng. Sản lượng điện hạt nhân năm 2021 tăng 6% so với năm 2020 và là nguồn đóng góp lớn nhất vào lưới điện ở châu Âu kể từ năm 2014. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra hiện nay là nhiều nhà máy điện hạt nhân đã kết thúc vòng đời 40 năm và các dự án xây dựng lại rất tốn kém.
"Nếu thực sự muốn cắt nguồn thu khổng lồ của Nga từ dầu khí, chúng ta phải đầu tư vào năng lượng tái tạo và cần làm điều đó một cách nhanh chóng", Frans Timmermans, phó chủ tịch Ủy ban châu Âu (EC), hồi tháng một nói.
Chủ tịch EC Ursula von der Leyen đồng tình, thêm rằng EU "phải tách khỏi dầu mỏ, than và khí đốt Nga". "Chúng ta không thể dựa vào một nhà cung cấp rõ ràng là đang đe dọa chúng ta", bà nhấn mạnh.
Vũ Hoàng (Theo Euro News)