Các lính biệt kích Israel giải cứu 4 con tin ở Gaza hồi tháng trước đã lái hai chiếc xe tải màu trắng cũ nát tham gia chiến dịch, trong đó một chiếc vẽ hình ảnh quảng cáo xà phòng, chiếc còn lại chở nệm và vô số đồ đạc lỉnh kỉnh trên nóc. Họ mang theo súng, nhưng "vũ khí" chính của họ là khả năng ngụy trang, trà trộn vào thành trì của Hamas cho đến khi khai hỏa.
Cuộc giải cứu đã khắc họa rõ nét vai trò của lực lượng đặc vụ chìm Israel trên chiến trường ở Gaza.
Trà trộn và ngụy trang là những kỹ năng mà lực lượng an ninh Israel đã mài giũa suốt nhiều thập kỷ ở Bờ Tây, với các điệp viên được gọi là "mista'arvim", biệt danh tiếng Do Thái mượn từ một thuật ngữ Arab để chỉ những người thấm nhuần văn hóa Arab.
Binh sĩ Israel hoạt động tại Khan Younis, Dải Gaza, hồi tháng một. Ảnh: AFP
Được miêu tả trong loạt phim Netflix Fauda, các mista'arvim được tôn sùng như những anh hùng trong xã hội Israel, nhưng bị người Palestine ghét bỏ. Họ coi những đặc vụ trà trộn của Israel như "biệt đội tử thần" chỉ mang tới tai ương.
Avi Issacharoff, nhà đồng sản xuất bộ phim, cựu thành viên một đơn vị bí mật trong quân đội Israel, cho biết cuộc giải cứu 4 con tin ở Nuseirat hồi tháng trước không giống bất cứ điều gì ông từng chứng kiến. Hầu hết các nhiệm vụ như vậy trước đây đều diễn ra ở Bờ Tây, nơi Israel nắm quyền kiểm soát an ninh từ lâu.
"Điểm mới là họ thực hiện các sứ mệnh bí mật bên trong khu vực đối phương kiểm soát. Đó mới là điều điên rồ", Issacharoff nói.
Các quan chức quân sự Israel cho biết cuộc giải cứu con tin được thực hiện sau nhiều tuần thu thập thông tin tình báo. Các lính biệt kích trong nhiều tháng đã luyện tập phương án giải cứu tại thao trường mô phỏng, trong khi quân đội đã bố trí hàng nghìn binh sĩ sẵn sàng hỗ trợ.
Việc cải trang rất quan trọng đối với những chiến dịch ban ngày. Theo các quan chức, họ lo ngại lính canh Hamas sẽ giết chết con tin ngay khi họ phát hiện ra biệt kích Israel.
"Tìm được phương tiện phù hợp thôi là chưa đủ. Bạn cần phải ngụy trang để phương án tác chiến có thể phát huy hiệu quả trong môi trường đặc biệt này", Shir Peled, cựu sĩ quan chìm của cảnh sát Israel, giải thích.
Khi đột kích đồng thời vào hai tòa nhà để giải cứu con tin, yếu tố bất ngờ luôn được quân đội Israel đặt lên hàng đầu. Các quan chức quân sự cho hay họ đã áp đảo hỏa lực Hamas, cứu con tin và vượt qua những con phố đông đúc để đến bãi biển, nơi trực thăng đang chờ sẵn.
Tomer Tzaban, thành viên một đơn vị bí mật hoạt động ở Dải Gaza vào những năm 1990, nhận định nhiều khả năng các đặc vụ ngầm đã có mặt ở khu vực lân cận trong nhiều tuần trước cuộc giải cứu và xuất hiện đúng lúc khi cuộc đọ súng với Hamas nổ ra.
Tzaban cho biết tình báo Israel có thể vẫn tích cực tuyển mộ cộng tác viên ở Gaza, trong khi các mista'arvim đang tiếp tục hoạt động bí mật tại đây.
Trong thập niên 1990, hoạt động của đặc vụ Israel ở Gaza là một thách thức lớn, khi không có nhiều người bên ngoài tới khu vực, nên họ có rất ít cách cải trang.
Gaza ngày nay đã khác nhiều. Cuộc chiến hơn 9 tháng qua đã biến Gaza thành mảnh đất hỗn loạn, tạo điều kiện dễ dàng hơn cho các đặc vụ chìm trà trộn. "Hiện tại, Gaza giống như một mớ hỗn độn lớn. Mọi câu chuyện bạn kể đều có thể là sự thật", Tzaban nói.
Đặc nhiệm Israel hồi tháng hai giải cứu hai con tin lớn tuổi bị bắt ở Rafah, thành phố cực nam Gaza. Giống như chiến dịch Nuseirat, đặc vụ Israel luồn sâu vào lãnh thổ Hamas mà không bị phát hiện. Việc Israel giành được quyền kiểm soát sâu rộng hơn đối với Gaza đồng nghĩa các chiến dịch bí mật sẽ tiếp tục được duy trì trong tương lai gần.
"Nếu bạn muốn cứu con tin hoặc tìm kiếm các chỉ huy cấp cao Hamas, bạn phải có người trên thực địa và họ không thể đi lại với lá cờ Israel", một nguồn tin am hiểu chiến dịch quân sự của Israel cho hay.
Nhưng chiến thuật trà trộn cũng gây ra rủi ro pháp lý cho lực lượng Israel. Trong một cuộc xung đột, những người lính cải trang thành thường dân có nguy cơ bị buộc tội đóng giả thành người được bảo vệ để tiến hành tấn công. Đây được coi là hành vi phạm tội ác chiến tranh.
Hamas từng công bố video quay cảnh các tay súng của họ mặc trang phục dân thường tấn công lực lượng Israel. Những người lính Israel từng chiến đấu ở Gaza nói rằng điều này khiến họ nghi ngờ mọi nam giới trong độ tuổi chiến đấu tại dải đất.
Michael Schmitt, chuyên gia về luật xung đột vũ trang tại Học viện Lục quân West Point của Mỹ, cho biết luật giao tranh không cấm binh lính sử dụng phương tiện dân sự hoặc ăn mặc như thường dân. Nó chỉ hạn chế việc giả dạng thường dân nhằm tiếp cận để giết hoặc làm bị thương đối phương. Nhưng việc phân định rạch ròi quy định này trên thực tế rất phức tạp.
Trong chiến dịch giải cứu ở Nuseirat, việc lính Israel sử dụng ôtô dân sự dường như đã giúp ngăn chặn nổ ra một cuộc đấu súng sớm và cứu được nhiều mạng sống, Schmitt đánh giá. "Tôi nghĩ điều quan trọng là chúng ta phải xem xét tới bối cảnh", ông nói thêm.
Hình ảnh từ camera an ninh cho thấy lực lượng Israel đóng giả là dân thường, nhân viên y tế, thậm chí là phụ nữ trong chiến dịch đột kích ở Dải Gaza. Ảnh: Anadolu
Các đặc vụ ngầm đã trở thành trụ cột của an ninh quốc gia Israel từ khoảng 24 năm trước, trong phong trào nổi dậy của người Palestine được gọi là Intifada thứ hai.
Shin Bet, cảnh sát và quân đội Israel có các đơn vị mista'arvim của riêng họ. Cuộc giải cứu Nuseirat được dẫn đầu bởi đội cảnh sát chìm Yamam và được hỗ trợ bởi Shin Bet, các quan chức cả hai cơ quan cho biết.
Các đơn vị mista'arvim bí mật tuyển mộ thành viên trên khắp Israel. Họ chủ yếu chọn những người có thể hòa nhập vào cộng đồng địa phương với tư cách khách du lịch, giáo sĩ, bác sĩ hoặc người Do Thái chính thống, các cựu đặc vụ cho biết. Hơn 20% dân số Israel là người nói tiếng Arab bản địa.
Hầu hết mista'arvim đều tập trung vào việc thu thập thông tin tình báo và ngăn chặn các cuộc tấn công nhằm vào lực lượng Israel. Peled cho biết họ thường tìm kiếm những tân binh có khả năng giữ bình tĩnh trước áp lực cao. Cô là nữ đặc nhiệm đầu tiên ở Yamas, đơn vị cảnh sát chìm tương tự Yamam.
Theo Peled, người đã rời đơn vị, khi còn làm nhiệm vụ, cô thường cải trang thành một người theo đạo Hồi, khách du lịch hay một phụ nữ Do Thái chính thống.
Trong thời gian huấn luyện, người quản lý Peled đã đưa cô đến một tiệm bánh của người Palestine ở Đông Jerusalem và giao cho cô nhiệm vụ đơn giản là giám sát anh ta. Trong lúc cô đóng giả làm một nữ sinh và xếp hàng chờ đợi, anh ta hét lên rằng cô là kẻ trộm. Cô bỏ chạy.
"Tôi đã trượt trong bài sát hạch đó", cô nói.
Andrey Kozlov, một trong 4 con tin được giải cứu trong cuộc đột kích của Israel ngày 8/6. Ảnh: Reuters
Vũ Hoàng (Theo WSJ, AFP, Reuters)