Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken và Bộ trưởng Quốc phòng Lloyd Austin ngày 22/10 tuyên bố Mỹ sẵn sàng có hành động nếu chiến sự Israel - Hamas leo thang thành xung đột lớn hơn và các thế lực trong khu vực "vượt lằn ranh đỏ" bằng cách nhắm mục tiêu vào công dân hay binh sĩ Mỹ.
"Nếu bất cứ tổ chức hay quốc gia nào tìm cách mở rộng cuộc xung đột và lợi dụng tình hình này, thì lời khuyên của chúng tôi là đừng làm như vậy", Bộ trưởng Quốc phòng Austin nói. "Chúng tôi duy trì quyền tự vệ và sẽ không ngần ngại có những hành động thích hợp".
Giới quan sát cho rằng những tuyên bố của các quan chức cấp cao Mỹ cho thấy kịch bản Washington có thể bị kéo trở lại "lò lửa" xung đột ở Trung Đông khi chiến sự giữa Israel và Hamas tăng nhiệt, buộc Mỹ phải tăng ủng hộ với đồng minh thân cận, trong khi các quốc gia hậu thuẫn Hamas cũng sẽ hành động quyết liệt hơn.
Mỹ là một trong các quốc gia ủng hộ Israel mạnh mẽ nhất trong cuộc chiến với Hamas. Washington đã chuyển giao lượng lớn vũ khí, đạn dược, đồng thời điều hai nhóm tác chiến tàu sân bay tới Trung Đông để răn đe các thế lực chống Israel. Hơn 2.000 lính thủy quân lục chiến Mỹ được triển khai tới vùng biển ngoài khơi Israel, sẵn sàng đổ bộ để hỗ trợ hậu cần, y tế cho đồng minh.
Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 18/10 tới thăm Israel và cam kết viện trợ thêm hàng tỷ USD cho chính quyền Thủ tướng Benjamin Netanyahu. Ngoại trưởng Blinken và Bộ trưởng Quốc phòng Austin trước đó cũng đã đến quốc gia này nhằm thảo luận biện pháp hỗ trợ Israel trong xung đột.
Sự ủng hộ của Mỹ với Israel được cho là yếu tố rất cần thiết để củng cố quan hệ giữa hai đồng minh thân cận. Tuy nhiên, điều đó cũng khiến Washington trở thành mục tiêu nhắm đến của các lực lượng thân Hamas ở Trung Đông, khu vực mà Mỹ đã tìm cách rút ra từ vài năm trước, sau thời gian dài sa lầy trong những cuộc xung đột "vô tận".
Các căn cứ Mỹ tại Iraq và Syria tuần trước liên tiếp hứng chịu nhiều vụ tấn công bằng rocket và máy bay không người lái (UAV) tự sát, gây hư hại khí tài và làm một số lính Mỹ bị thương.
Phong trào Kháng chiến Hồi giáo ở Iraq, một nhóm vũ trang được Iran hậu thuẫn, ngày 23/10 đã nhận trách nhiệm thực hiện vụ tấn công bằng UAV vào căn cứ al-Tanf của Mỹ ở biên giới Iraq. Căn cứ này nằm ở khu vực rất nhạy cảm, nơi các nhóm dân quân được Iran hậu thuẫn thường chuyển vũ khí cho lực lượng Hezbollah ở Lebanon.
Iran từng nhiều lần lên tiếng ủng hộ Hamas và đã công khai đe dọa sẽ mở "mặt trận mới" nhằm vào Israel nếu nước này phát động chiến dịch tấn công trên bộ vào Dải Gaza.
Tàu USS Carney tại Istanbul, Thổ Nhĩ kỳ ngày 14/7/2019. Ảnh: Reuters
Khi căng thẳng ở Trung Đông tăng nhiệt, lực lượng quân sự Mỹ trong khu vực đã phải hành động. Hôm 19/10, tàu khu trục Mỹ USS Carney ở Biển Đỏ đã đánh chặn nhiều tên lửa hành trình và UAV từ Yemen nhằm vào Israel, được cho là do lực lượng Houthi thân Iran tiến hành.
Lầu Năm Góc cũng đã điều động các hệ thống tên lửa phòng không Patriot và THAAD đến Trung Đông, đồng thời đặt nhiều đơn vị vào trạng thái sẵn sàng chiến đấu.
"Mỹ đang tiến gần hơn đến khả năng phải can dự trực tiếp vào một cuộc chiến tranh khu vực ở Trung Đông", Ben Wedeman, nhà phân tích kỳ cựu của CNN, nhận định.
Theo Wedeman, so với các chiến dịch trong quá khứ ở khu vực như Chiến tranh Vùng Vịnh năm 1991 hay cuộc tấn công Iraq năm 2003, quân đội Mỹ hiện ở thế bị động hơn rất nhiều.
"Trong những chiến dịch trước đây, Mỹ và đồng minh có thể tự quyết định thời gian, địa điểm và quy mô tác chiến. Còn hiện tại, Washington phải chật vật ứng phó với một chuỗi sự kiện nằm ngoài tầm kiểm soát của mình", ông nêu quan điểm.
Sau chiến dịch rút quân khỏi Afghanistan năm 2021, Mỹ chỉ duy trì lực lượng quân sự rất nhỏ ở khu vực này, khi họ tập trung cho chiến lược Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Nhưng diễn biến phức tạp của chiến sự Israel - Hamas đang đẩy lực lượng vốn rất mỏng của Mỹ ở Trung Đông vào tình thế rất khó khăn.
Trong khi đó, Iran vẫn có sức ảnh hưởng rất lớn ở Trung Đông. Bất chấp các biện pháp cấm vận kéo dài hàng thập kỷ của Mỹ, Iran vẫn xây dựng được lực lượng quân sự mạnh mẽ, sở hữu nhiều khí tài hiện đại tự sản xuất, giàu kinh nghiệm tác chiến.
Binh sĩ Sư đoàn Thiết giáp số Một của Mỹ tại Syria ngày 25/10/2020. Ảnh: US Army
Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran (IRGC) cũng là bên huấn luyện và cung cấp vũ khí cho nhiều phe phái đối địch với Mỹ trong khu vực, trong đó có nhóm Houthi ở Yemen, Hezbollah ở Lebanon, Hamas và nhóm Jihad Hồi giáo Palestine (PIJ) ở Dải Gaza.
Việc Tehran là một cường quốc ở Trung Đông cũng mang lại yếu tố "địa lợi" cho nước này trong trường hợp xảy ra xung đột quy mô lớn ở khu vực.
"Mỹ có thể phải tốn hàng nghìn USD để đưa một binh sĩ từ quê nhà đến Trung Đông, trong khi lính IRGC chỉ cần bắt xe buýt là có thể tới được Baghdad, Damascus hay Beirut", Wedeman nói.
Theo ông, việc sở hữu sức mạnh quân sự vượt trội không đồng nghĩa Mỹ có thể chiến thắng dễ dàng đối thủ, điều đã được chứng minh trong cuộc chiến ở Afghanistan. Mỹ đã không thể đánh bại được Taliban trong 20 năm tham chiến, cuối cùng phải rút quân khi lực lượng này tiến vào Kabul và lên nắm quyền.
Không những phải đối mặt với đối thủ mạnh như Iran, Mỹ còn gặp bất lợi khi cuộc xung đột Hamas - Israel còn khiến nước này có nguy cơ bị các quốc gia thân thiện trong khu vực quay lưng.
Vua Abdullah của Jordan, đối tác quan trọng của Washington, hôm 17/10 đã hủy cuộc gặp thượng đỉnh với Tổng thống Joe Biden và Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas sau vụ nổ tại một bệnh viện ở Dải Gaza khiến hàng trăm người chết.
Theo Mat Burrows, chuyên gia tại viện nghiên cứu Trung tâm Stimson, trụ sở ở Washington, việc Mỹ có bị cuốn vào "chảo lửa" Trung Đông một lần nữa hay không phụ thuộc vào động thái sắp tới của Hezbollah và Iran.
"Mỹ có thể can thiệp quân sự nếu Israel gặp nguy hiểm rõ ràng, như bị Hezbollah tấn công từ phía bắc trong lúc tiến hành chiến dịch ở Dải Gaza", Burrows nhận định. Việc lực lượng và công dân Mỹ ở Trung Đông bị tấn công cũng là một "lằn ranh đỏ" nữa mà nước này không cho phép các đối thủ vượt ta.
Trong trường hợp đó, Mỹ không có nhiều lựa chọn ngoài triển khai bộ binh và oanh tạc cơ tập kích các cứ điểm của Hezbollah ở Lebanon hoặc cắt đứt nguồn cung vũ khí từ Iran để thể hiện cam kết bảo vệ đồng minh Israel cũng như công dân của mình.
"Mọi thứ đã sẵn sàng để cuộc xung đột kéo dài hàng thập kỷ giữa Israel và Palestine bùng nổ thành một thảm họa khu vực, và Mỹ có thể bị cuốn vào vòng xoáy của thảm họa đó", Wedeman nhận định.
Phạm Giang (Theo CNN, FT, Business Insider)