Khi dịch do nCoV lan nhanh ra ngoài Trung Quốc vào tháng 2/2020, Nga nghĩ đây là một loại virus nguy hiểm nên sắm khẩu trang để tránh nguy cơ nhiễm bệnh. Ngược lại, hàng xóm và bạn bè người New Zealand của Nga cho rằng dịch "không có gì ghê gớm", chỉ cần đề phòng. Nhà chức trách New Zealand áp dụng một số biện pháp ngăn lây lan, như phân làn riêng cho khách Trung Quốc ở sân bay.
Cuối tháng hai, New Zealand ghi nhận ca nhiễm đầu tiên, là người trở về từ Iran. Số người nhiễm sau đó tăng dần, liên quan đến cụm dịch trên du thuyền Ruby Princess từ Australia. Số liệu xấu của nước láng giềng Australia khiến người New Zealand bắt đầu lo lắng. Mọi người hạn chế ra đường và kêu gọi cùng nhau ký đơn đề nghị chính phủ đóng biên và cách ly toàn xã hội. Hôm 19/3, Thủ tướng New Zealand Jacinda Ardern tuyên bố đóng toàn bộ cửa khẩu để ngăn Covid-19 từ bên ngoài. Ngày 23/3, bà Ardern cho biết sẽ áp lệnh phong toả toàn quốc trong một tháng, nội các đã đồng ý và các biện pháp có hiệu lực ngay lập tức.
Tấm biển kêu gọi người dân ở nhà tại Wellington ngày 9/4. Ảnh: Guardian.
"Mọi việc diễn ra rất nhanh chóng, chính phủ thực hiện gấp rút để chặn dịch bệnh", Nga nói.
Là người tham gia ký ủng hộ cách ly toàn xã hội, Nga chấp nhận dừng ngay hoạt động kinh doanh nội thất của mình, mặt hàng không thiết yếu. Trước đó cô duy trì công việc nhưng khuyến cáo khách tránh tiếp xúc, để hàng ở sân nhà khi giao, rồi chụp ảnh xác nhận giao dịch.
Từ khi có lệnh phong toả, Nga không gặp gỡ ai, thỉnh thoảng hỏi thăm hàng xóm qua hàng rào. Cô mua nhiều thực phẩm hơn bình thường để hạn chế ra đường, giảm nguy cơ lây nhiễm ở siêu thị. Việc mua sắm online đôi khi gặp khó khăn do do tình trạng quá tải.
Một điều thú vị ở New Zealand là ý thức chống dịch của người dân rất cao, dù quy định nghiêm ngặt. Nga cho biết trong ngày đầu có lệnh hạn chế đi lại, trang web của cảnh sát "bị sập" do có quá nhiều người báo cáo người vi phạm. Chính phủ New Zealand cũng đưa ra khẩu hiệu "Hãy tử tế với nhau" (Be kind to each other), để người dân không cảm thấy ngột ngạt trong cuộc chiến chống Covid-19. Mọi người được khuyến khích vẫy tay chào khi đi qua viện dưỡng lão để động viên các cụ già, cảnh sát đến phát quà và hát chúc mừng sinh nhật các em nhỏ, các sinh viên tham gia chương trình tình nguyện giúp mua sắm. Thủ tướng Ardern sử dụng tài khoản Facebook cá nhân để giải đáp các thắc mắc cho người dân.
Cũng trải qua cảm giác "nín thở" khi dịch mới xuất hiện, Nguyễn Giang, sống tại thành phố Christchurch, cho biết cô rất lo lắng vì một số đồng nghiệp của chồng tại trường đại học khá coi thường Covid-19, giữ thói quen bắt tay, tiếp xúc gần. Về phía chính quyền, New Zealand ban đầu không kiểm tra sức khoẻ tại sân bay, không kiểm soát tình trạng người nhập cảnh, để người nghi nhiễm tự đến bệnh viện. Tuy nhiên, khi ca nhiễm tăng lên khoảng 100, chính phủ bắt đầu có biện pháp cứng rắn, đưa ra cảnh báo mức độ cao nhất. Giang cho rằng lệnh phong toả toàn quốc từ ngày 25/3 rất kịp thời. Người dân có đủ thời gian để chuẩn bị, trong hai ngày.
Vì "giam mình" trong nhà không dễ dàng, Giang và chồng lên kế hoạch tập thể dục tại nhà để giữ tinh thần. Cô cũng chuẩn bị kỹ danh sách cần mua sắm do mỗi lần chỉ một người được ra đường. Giang thấy yên tâm vì các bên liên quan thực hiện sát sao quy định (cảnh sát, siêu thị, bệnh viện) và người dân có ý thức tuân thủ.
Một yếu tố khác giúp chính sách chặn Covid-19 của New Zealand hiệu quả, theo Giang, là chính phủ hỗ trợ tài chính cho người lao động để họ yên tâm ở nhà. Các công ty nhận khoản tiền này và phát lương cho nhân viên. Danh sách công ty được cập nhật trên trang web của chính phủ. Giang không được hưởng chính sách này do cô có công việc ở Việt Nam.
Phạm Minh, cũng ở Christchurch, ấn tượng với cách truyền thông rõ ràng của chính phủ. New Zealand chia 4 cấp độ chống dịch, miêu tả chi tiết việc cần làm. Hàng ngày Thủ tướng họp báo để thông báo rõ tình hình. Chính quyền hỗ trợ tài chính cho người làm việc bán thời gian, theo số giờ lao động, không phân biệt người bản xứ hay nhập cư. Vì thế, các du học sinh, được hưởng trợ cấp 12 tuần, chấp hành nghiêm quy định ở trong nhà. Từng tham gia xét nghiệm miễn phí, Minh cho biết quy trình rất đơn giản. Khi bị ho, anh gọi điện cho bác sĩ gia đình (GP) và được kiểm tra ở gần nhà. "Quy trình dễ dàng và không mất tiền giúp người dân cảm thấy yên tâm, không giấu bệnh", Minh cho biết khi nhận được kết quả âm tính.
Tại Auckland, nơi Lê Lan sống, nhiều người vẫn ra đường để đi dạo, tập thể dục nhưng có ý thức giữ khoảng cách 2m. Trên các phương tiện công cộng, chính quyền để các bảng hướng dẫn về việc che miệng khi hắt hơi, bỏ rác đúng chỗ, không tiếp xúc khi có triệu chứng.
"Nhà chức trách đưa ra các thông điệp hướng tới người nghi nhiễm bệnh để tránh lây truyền", Lan nói.
Hôm 9/4, Thủ tướng New Zealand tuyên bố lệnh phong tỏa nghiêm ngặt đã thành công trong cuộc chiến chống Covid-19, khi số ca nhiễm liên tục giảm. New Zealand khi đó ghi nhận hơn 1.200 ca nhiễm, chỉ một trường hợp tử vong. Bà Ardern ca ngợi sự tuân thủ của người dân đã giúp kế hoạch chống dịch phát huy tác dụng, khẳng định New Zealand vẫn duy trì hướng đi, cảnh báo việc dỡ bỏ hạn chế có thể khiến nước này "quay lại vạch xuất phát".
Ngày 10/4, New Zealand ghi nhận ca nhiễm nCoV tăng trở lại sau bốn ngày giảm liên tiếp. Giám đốc Y tế Công cộng Caroline McElnay cũng cảnh báo New Zealand không được phép tự mãn trước những thành công ban đầu trong chống Covid-19.
Giang ở Christchurch cho rằng chính phủ vẫn rất thận trọng trong việc quyết định khi nào gỡ bỏ lệnh phong toả. Khi New Zealand sắp bước sang mùa đông vào tháng 5, cô lo ngại chi phí sinh hoạt, trong đó có hoá đơn tiền điện, sẽ tăng mạnh, vì giá ban ngày rất cao.
Theo Nga, chính phủ New Zealand hành động nhanh chóng để tránh nguy cơ "vỡ trận" vì nước này có hệ thống y tế yếu. Số lượng bệnh viện, bác sĩ, y tá ít không bảo đảm cho New Zealand trụ vững nếu số người nhiễm ở mức cao. Tuy mừng vì chính quyền sớm có lệnh hạn chế, Nga lo lắng vì phải ngừng kinh doanh dài hạn. Cô không đăng ký nhận trợ cấp vì không phải doanh nghiệp thuê nhân công. Cô cũng xác định đây là lúc tổ chức lại cuộc sống và tiết kiệm tối đa chi phí.
Ngoài việc gọi điện cho bạn bè, người thân hỏi thăm và chia sẻ thông tin, Nga còn bận rộn với kế hoạch tân trang lại nhà cửa.
"Tôi đã mua sẵn nhiều đồ, để cùng ông xã và con gái sơn lại tường, làm sàn gỗ và làm vườn. Niềm vui lúc này là có nhà đẹp mà không tốn tiền thuê thợ", Nga nói.
Nga tranh thủ thời gian phong toả để tân trang lại nhà cửa. Ảnh: Nhân vật cung cấp.