Chính phủ Israel ngày 22/11 thông báo đạt thỏa thuận ngừng bắn trong 4 ngày để đổi lấy sự tự do của khoảng 50 con tin từ Dải Gaza. Hamas cùng ngày xác nhận về "lệnh ngừng bắn nhân đạo" này, thêm rằng 150 người Palestine sẽ được phóng thích khỏi các nhà tù Israel theo thỏa thuận.
Động thái được xem là bước đột phá lớn có thể góp phần hạ nhiệt căng thẳng xung đột sau hơn 6 tuần giao tranh. Nó cũng có thể giúp Israel xoa dịu áp lực ngày càng tăng từ dư luận trong nước và quốc tế, theo Jeffrey Fleishman và Laura King, hai nhà phân tích của Los Angeles Times.
Gia đình con tin Alon Ohel tham gia cuộc biểu tình ở Tel Aviv ngày 22/11, yêu cầu chính phủ Israel hành động để giải thoát các con tin bị Hamas giữ. Ảnh: AFP
Thủ tướng Benjamin Netanyahu trong những tuần qua đối mặt với rủi ro chính trị gia tăng, khi các gia đình có người bị bắt cóc chỉ trích chính phủ Israel không nỗ lực giải cứu người thân của họ.
"Tôi tin rằng chính phủ cần làm nhiều hơn để cung cấp mọi thứ cho Hamas và người dân Palestine. Hãy cho họ nhiên liệu và bất kỳ thứ gì để cứu người", Benjamin Mayan, người tham gia cuộc tuần hành cùng hàng nghìn người khác tới văn phòng của ông Netanyahu ở Jerusalem cuối tuần qua để yêu cầu thả con tin, nói.
Cựu thủ tướng Ehud Barak, đối thủ chính trị của ông Netanyahu, nói rằng ưu tiên số một của người đứng đầu chính phủ là bảo vệ công dân. Ông cho rằng Thủ tướng Netanyahu đã không làm được điều đó trong cuộc đột kích của Hamas vào lãnh thổ Israel ngày 7/10.
Tỷ lệ ủng hộ dành cho ông Netanyahu đang giảm. Cuộc thăm dò dư luận mới của Đại học Bar Ilan chỉ ra chưa tới 4% người Israel gốc Do Thái coi ông Netanyahu là người đáng tin cậy khi nói tới thông tin về cuộc chiến.
John Lyons, nhà phân tích của ABC News tại Australia, nhận định động lực chính trị đằng sau lệnh ngừng bắn nằm ở Thủ tướng Netanyahu, người đang "đấu tranh cho sự sống còn trong sự nghiệp chính trị của mình".
Tel Aviv rõ ràng muốn quân đội Israel có thể xác định vị trí và giải cứu con tin mà không cần thỏa thuận với Hamas hay phải thả tù nhân Palestine. Tuy nhiên, các bộ trưởng Israel hiểu rõ họ hiện không có bất kỳ lựa chọn nào khác ngoài chấp nhận thỏa hiệp với Hamas.
"Thỏa thuận này là lựa chọn duy nhất hiện có để giải cứu con tin", David Horovitz, nhà phân tích của Times of Israel, cho hay.
Thỏa thuận tạm ngừng bắn mới đạt được không chỉ nhận được ủng hộ rộng rãi của người dân Israel mà còn được nội các thời chiến nhất trí cao. Ngay cả một số thành phần cứng rắn nhất của chính quyền hiện tại như đảng Chủ nghĩa phục quốc Do Thái đều coi thỏa thuận rất đáng thực hiện.
Làn sóng phẫn nộ của cộng đồng quốc tế với chiến dịch chống Hamas của Israel cũng gia tăng trong những tuần gần đây, khi số thương vong tăng vọt, các cơ sở y tế bị tàn phá và nhiều trẻ em Palestine trở thành nạn nhân của xung đột.
Tổng thống Mỹ Joe Biden và nhiều lãnh đạo châu Âu đã thúc ép ông Netanyahu tạm dừng giao tranh để giải cứu con tin và mở hành lang nhân đạo qua Ai Cập để có thể vận chuyển lương thực, nhiên liệu và vật tư y tế vào Dải Gaza.
Không chỉ giúp trả tự do cho một nhóm con tin, lệnh ngừng bắn còn cho phép hàng trăm xe tải viện trợ chở vật tư y tế và nhu yếu phẩm vào Gaza hàng ngày. Điều này có thể giúp xoa dịu dư luận Israel, người Palestine cùng cộng đồng quốc tế, theo giới quan sát.
Tamir Heyman, cựu giám đốc tình báo của IDF, nói rằng ông tin áp lực với Israel, chủ yếu từ Mỹ, sẽ giảm bớt nhờ thỏa thuận ngừng bắn và nguồn cung viện trợ vào Gaza tăng. Heyman thêm rằng thỏa thuận cũng giúp IDF có thêm thời gian để tổ chức lại lực lượng để tiếp tục cuộc chiến chống Hamas.
Binh sĩ Israel tác chiến tại Dải Gaza trong ảnh công bố ngày 13/11. Ảnh: Reuters
Một câu hỏi khác được đặt ra là tại sao Hamas đồng ý thỏa hiệp với Israel. Giới quan sát cho rằng một trong những lý do là Hamas muốn tìm cách giải thoát những tù nhân Palestine bị giam trong các nhà tù Israel. Tel Aviv đã lên danh sách 150 tù nhân Palestine có thể phóng thích theo thỏa thuận lần này.
Nhiều nhà quan sát cho rằng ngoài mục tiêu giải cứu tù nhân, thủ lĩnh Hamas ở Gaza Yahya Sinwar cũng muốn tận dụng 4 ngày ngừng bắn để tổ chức lại lực lượng và tập hợp vũ khí sau hơn 6 tuần hứng chịu đợt không kích và tấn công trên bộ của Israel.
"Ông Sinwar cũng có thể muốn ngăn chặn Israel mở rộng chiến dịch tấn công trên bộ vào miền nam Gaza, đặc biệt là Khan Younis, nơi nhiều người cho rằng ông cùng các lãnh đạo Hamas khác và nhiều con tin đang trú ngụ", Horovitz nhận định.
Giới quan sát tin Sinwar sẽ tìm cách kéo dài thời gian thực hiện thỏa thuận, như yêu cầu tạm dừng lâu hơn để trả tự do cho các con tin còn lại, trong khi cố gắng tìm cách tăng áp lực quốc tế đối với Tel Aviv để chấm dứt cuộc tấn công trên bộ.
Đây cũng là điều mà Israel lo ngại, khiến chính phủ của ông Netanyahu ban đầu không muốn chấp nhận yêu cầu ngừng bắn nhân đạo, theo giới quan sát. Với thỏa thuận ngừng bắn này, quân đội Israel sẽ đối mặt với nhiệm vụ phức tạp là duy trì tốc độ chiến dịch tấn công sau thời gian ngưng nghỉ.
"Động lực chiến dịch trên bộ sẽ khó khôi phục dễ dàng. Bạn có thể phải thực hiện lệnh ngừng bắn không phải trong 3-5 ngày, mà là 10-15 ngày", Eran Etzion, cựu phó chủ tịch Hội đồng An ninh Quốc gia Israel, nói.
Tuy nhiên, trong cuộc họp nội các vào tối 21/11, Thủ tướng Netanyahu nói rõ rằng thỏa thuận dừng giao tranh không đánh dấu sự kết thúc của xung đột. "Chúng tôi sẽ không dừng cuộc chiến sau khi hết thời gian ngừng bắn", ông nói.
Thanh Tâm (Theo LA Times, Times of Israel, FT)