Đầu tuần này, lực lượng của tập đoàn an ninh tư nhân Nga Wagner bắt đầu rút quân khỏi thành phố Bakhmut thuộc vùng Donetsk để nhường chỗ cho lực lượng Chechnya của tướng Ramzan Kadyrov.
Trong một tuyên bố trên kênh Telegram, lãnh đạo Wagner Yevgeny Prigozhin "dội gáo nước lạnh" vào lực lượng Chechnya khi cho rằng họ khó có thể kiểm soát toàn tỉnh Donetsk. Moskva tuyên bố sáp nhập tỉnh mà họ gọi là Cộng hòa Nhân dân Donetsk (DPR) vào Nga, song chưa kiểm soát toàn bộ lãnh thổ.
"Tôi nghĩ họ có đủ lực lượng để giải phóng nhiều thị trấn và làng mạc ở DPR, nhưng khó giải phóng toàn bộ. Họ sẽ chỉ kiểm soát được một số khu vực nhất định", ông Prigozhin nói về lực lượng Chechnya.
Bình luận của lãnh đạo Wagner lập tức gây ra làn sóng phẫn nộ trong những người trung thành với lãnh đạo Chechnya, trong đó có đồng minh lâu năm Adam Delimkhanov.
"Ông không hiểu và không cần phải hiểu, Yevgeny ạ. Ông có thể liên lạc bất kỳ lúc nào và cho biết địa điểm mà chúng ta có thể gặp nhau, để tôi giải thích bất kỳ điều gì mà ông không biết", Delimkhanov nói trong video đăng trên Telegram.
Trùm Wagner Yevgeny Prigozhin trao đổi với binh sĩ ở Bakhmut trong bức ảnh được công bố ngày 25/5. Ảnh: AFP
Magomed Daudov, một người trung thành khác với Kadyrov, chỉ trích gay gắt Prigozhin. "Ông không cần biết chi tiết về nhiệm vụ của chúng tôi. Chỉ huy của chúng tôi biết là đủ", ông nói.
Daudov cũng lên án những lời phàn nàn của Prigozhin với Bộ Quốc phòng Nga. "Lính của chúng tôi cũng gặp vấn đề, nhưng không có nghĩa họ phải hét lên về điều đó. Ông luôn ám chỉ trong các tuyên bố rằng ai đó cần bị bắn. Đôi khi tôi không hiểu ông muốn đạt được điều gì với những bình luận hàng ngày đó", ông nói, cáo buộc Prigozhin gieo rắc "tâm trạng hoang mang trong dân chúng".
"Đừng quên nhờ ai mà ông có công ty quân sự riêng, máy bay, trực thăng và nhiều thứ khác", Daudov nói. "Hãy gửi cho tôi vị trí của ông. Bất kỳ lúc nào và bất kỳ ở đâu, chúng ta sẽ gặp nhau và nói chuyện thẳng thắn như những người đàn ông".
Kadyrov trở thành lãnh đạo Cộng hòa Chechnya thuộc Nga vào năm 2007. Giống như Prigozhin, ông thường mô tả bản thân là người hết mực trung thành với ông Putin.
Ngay trong những tháng đầu Nga bắt đầu chiến dịch ở Ukraine, Kadyrov đã nỗ lực quảng bá quân Chechnya như lực lượng nòng cốt của Nga. Hai ngày sau khi chiến dịch bắt đầu, ông thông báo lực lượng của ông đã ra tiền tuyến.
Kể từ đó, Kadyrov liên tục đăng trên mạng xã hội thông tin cập nhật và video về các binh sĩ Chechnya tham gia vào một số hoạt động tác chiến và cứu trợ nhân đạo ở Ukraine, cũng như các thành quả chiến đấu của lực lượng Nga.
Đây không phải là lần đầu tiên lực lượng Chechnya được triển khai tới các cuộc xung đột mà quân đội Nga tham gia. Họ từng góp mặt trong cuộc xung đột năm 2008 ở Gruzia và cuộc chiến ở Syria. Giới quan sát cho rằng việc triển khai các tay súng Chechnya đến Ukraine là hành động thể hiện lòng trung thành của Kadyrov đối với Điện Kremlin.
Tuy nhiên, hình ảnh của lực lượng Chechnya trở nên mờ nhạt hơn khi vai trò của Wagner được chú ý nhiều hơn từ tháng 9 năm ngoái, thời điểm các đơn vị quân đội Nga phải rút lui trước đà phản công của Ukraine. Wagner đã giành được một số bước tiến được ca ngợi rộng rãi, khiến lực lượng này trở thành tâm điểm chú ý trên truyền hình Nga. Điều đó cũng giúp Prigozhin tăng cường ảnh hưởng trong giới chính trị đất nước.
Wagner sau đó càng thể hiện vai trò rõ ràng trong chiến dịch tấn công Bakhmut. Tuy nhiên, những lời chỉ trích của ông đối với giới lãnh đạo quân đội Nga khiến mối quan hệ hai bên trở nên căng thẳng.
Ông Prigozhin chỉ trích Bộ Quốc phòng Nga đã "đánh cắp chiến thắng của Wagner", nói các sĩ quan chỉ huy Nga là "bất tài" và chỉ trích họ không cung cấp đạn dược cho lực lượng của ông. Trước những lời công kích ngày càng tăng từ Prigozhin, quân đội Nga dường như muốn giảm ảnh hưởng của lãnh đạo Wagner.
Triển khai quân Chechnya, vốn là một phần lực lượng vệ binh quốc gia nhưng nhận chỉ đạo trực tiếp của Kadyrov, có thể làm suy yếu vị thế của Prigozhin cả trên chiến trường và trong xã hội Nga, theo giới quan sát.
Việc sử dụng lực lượng của Kadyrov để thế chỗ cho quân Wagner có thể làm leo thang cạnh tranh giữa hai trùm quân sự, những người vào năm ngoái đã hợp lực chỉ trích Bộ Quốc phòng Nga khi lực lượng chính quy liên tục thất bại trong nỗ lực củng cố tiền tuyến và để quân Ukraine giành lợi thế đáng kể.
"Điện Kremlin có thể đang cố cắt đứt mối quan hệ giữa Kadyrov và Prigozhin, cũng như tái khẳng định quyền lực của chính quyền Nga thông qua lực lượng Chechnya", một bài viết của Viện Nghiên cứu Chiến tranh (ISW) đầu tuần này có đoạn.
Thượng tướng Ramzan Kadyrov, lãnh đạo Cộng hòa Chechnya thuộc Nga trên xe tăng T-72 ngày 16/5. Ảnh: Telegram/RKadyrov_95
Lãnh đạo Chechnya Ramzan Kadyrov hồi tháng 2 cho biết ông muốn "cạnh tranh" với người sáng lập Wagner và thành lập công ty an ninh tư nhân riêng. "Khi nghĩa vụ của tôi với đất nước hoàn thành, tôi nghiêm túc lên kế hoạch cạnh tranh với người anh em Yevgeny Prigozhin và thành lập công ty an ninh tư nhân. Tôi nghĩ mọi chuyện sẽ suôn sẻ", ông nói.
Trong căng thẳng mới nổ ra, một thành viên cấp cao của Wagner còn nhắc lại lịch sử để cảnh báo lực lượng Chechnya. Sau khi Liên Xô tan rã, Chiến tranh Chechnya lần thứ nhất đã diễn ra giữa Liên bang Nga và Cộng hòa Chechnya năm 1994 - 1996, khi chính phủ tự trị ở Chechnya tuyên bố độc lập, ly khai vùng này khỏi nước Nga.
Akhmad Kadyrov, bố của ông Ramzan, đã chiến đấu chống Moskva trong cuộc chiến này. Tuy nhiên, trong Chiến tranh Chechnya lần thứ hai năm 2000 - 2009, Akhmad đổi phe, đứng về phía Liên bang Nga và dẫn đến việc thành lập chính quyền thân Moskva ở Chechnya.
Dmitry Utkin, chỉ huy Wagner từng chiến đấu chống lực lượng Chechnya trong Chiến tranh Chechnya đầu tiên, đã đề cập tới cuộc xung đột trong lời đáp trả bình luận của những người ủng hộ Kadyrov.
"Chúng tôi luôn sẵn sàng gặp trực tiếp vì chúng ta đã quen biết nhau từ cuộc chiến Chechnya lần thứ nhất và thứ hai", ông viết trên Telegram.
Rạn nứt trong nội bộ quân Nga xảy ra khi Ukraine dự kiến phát động cuộc phản công lớn nhằm giành lại những vùng lãnh thổ do Nga kiểm soát ở miền đông và nam đất nước. Việc triển khai lực lượng Chechnya sẽ đánh dấu lần đầu tiên sau gần một năm họ trở lại tiền tuyến.
Theo tướng Kadyrov, truyền thông phương Tây và Ukraine "trong vài tháng qua cố gắng hăm dọa bằng cách nhắc đến một cuộc phản công đáng sợ". "Tôi muốn thông báo với các vị rằng chúng tôi sẽ không đợi cuộc phản công của NATO và Ukraine, thay vào đó đợt tiến công của các đơn vị Akhmat sẽ bắt đầu. Chúng tôi phát mệt vì chờ đợi", tướng Kadyrov tuyên bố.
Thanh Tâm (Theo WSJ, Insider, Daily Beast)