Cỗ Tết miền Bắc, đặc biệt là Hà Nội luôn được các bà, các mẹ chăm chút, chuẩn bị trước cả tháng trời. Bởi ngày xưa, mỗi gia đình thường có ba bốn thế hệ sống chung, con cháu đông đúc nên cỗ Tết luôn đầy đặn, tươm tất và bày biện đẹp mắt, có khi lên tới 12 - 15 món.
Mâm cỗ Tết miền Bắc đa dạng, nhiều màu sắc. Ảnh: Bùi Thủy
Cỗ Tết miền Bắc xưa thường 4 bát, 4 đĩa tượng trưng cho tứ trụ, bốn mùa, bốn phương. Nhà nào khá giả hơn thì 6 bát, 6 đĩa hoặc 8 bát, 8 đĩa tượng trưng cho phát lộc, phát tài.
Ngày nay với nhịp sống bận rộn nhưng vào bữa cơm tất niên và ba ngày Tết, các món truyền thống vẫn được lưu giữ. Mỗi món ăn luôn được trang trí bắt mắt và tổng thể hài hòa, nhiều màu sắc: Thịt gà vàng ươm điểm xuyết lá chanh thái chỉ, xôi gấc đỏ tựa son, thịt đông trong veo như thạch, canh bóng hài hòa, nộm su hào hoặc đu đủ khô ráo, dưa góp giòn ngon đủ vị.
Vì Tết Bắc thường lạnh nên các món làm sẵn như giò, chả, thịt đông được đưa ra dùng trước, còn các món canh thì đưa ra sau dùng nóng, rắc thêm chút gia vị tiêu, ớt, gừng cho ấm bụng.
2. Cỗ Tết miền Trung mang tính lưu trữ, mặn mòi
Bò kho mật mía xứ Nghệ để dự trữ ăn Tết. Ảnh: Bùi Thủy
Cỗ Tết miền Trung cũng có nhiều món ăn tương đồng miền Bắc như: Bánh chưng, gà luộc, canh măng. Tuy nhiên, do thiên nhiên nên người dân nơi đây vốn dĩ luôn chắt chiu nên làm nhiều món ăn mặn, có tính lưu trữ như: bò kho mật mía (Nghệ An), thịt heo ngâm mắm, thịt hon, tré (Huế)...
Chả phượng- món tiến vua ngày Tết xứ Huế. Ảnh: Bùi Thủy
Với cỗ Tết Huế thì giao thoa các vùng miền, lại mang dấu ấn cung đình xưa nên luôn sang trọng, kiểu cách. Mâm cỗ tất niên nơi đây thường tối thiểu 7 món (bánh tét, canh hầm, thịt luộc tôm chua, tôm thịt rim, cá chiên, món xào, dưa món) và thêm gà luộc, chả ram, nem chua, gỏi, xôi chè. Còn yến tiệc cung đình thì đủ sơn hào hải vị, đặc biệt là có nem công, chả phượng - thuộc hàng bát trân (8 món quý hiếm).
3. Cỗ Tết miền Nam trù phú, phóng khoáng
Thịt kho hột vịt là món ăn phổ biến khi đón Tết của người miền Nam. Ảnh: Bùi Thủy
Do thiên nhiên ưu đãi, sản vật phong phú và có sự giao thoa nhiều luồng văn hóa nên cỗ Tết miền Nam luôn đa dạng, đủ đầy, ít bị gò bó về hình thức. Bánh tét nơi đây đa dạng các loại nhân như nhân đậu xanh, nhân chuối, nhân trứng muối... Món thịt kho nước dừa cũng tùy vào mỗi gia đình mà thêm trứng vịt, trứng muối, trứng cút. Thịt được cắt vuông to bản, trứng tròn tượng trưng cho đất trời tròn vuông, mong năm mới tròn vẹn, đủ đầy.
Canh khổ qua trong mâm cỗ Tết của người miền Nam mang hy vọng những khó khăn, vất vả của năm cũ sẽ qua đi để năm mới sẽ gặp nhiều may mắn hơn. Ảnh: Bùi Thủy
Canh khổ qua dồn thịt hoặc cá thác lác được ưu ái với ước nguyện vượt qua những muộn phiền năm cũ, đón năm mới an lành. Ngoài ra, còn có nhiều món gỏi để chống ngán như gỏi ngó sen, gỏi gà rau răm, tôm khô củ kiệu...
Bùi Thủy