"10 năm qua là giai đoạn phát triển mạnh mẽ và thực chất nhất trên tất cả lĩnh vực trong quan hệ giữa Việt Nam và Mỹ", ông Phạm Quang Vinh, người nhậm chức đại sứ Việt Nam tại Washington vào tháng 11/2014, hơn một năm sau khi hai nước nâng cấp quan hệ lên Đối tác toàn diện, nói với VnExpress.
Ông giải thích rằng quan hệ Việt - Mỹ được bình thường hóa từ năm 1995, nhưng trước khi nâng cấp lên Đối tác toàn diện năm 2013, hai nước chưa có khuôn khổ phù hợp để thống nhất các lĩnh vực hợp tác.
"Với việc nâng cấp quan hệ, lần đầu tiên Việt - Mỹ có một khuôn khổ đối tác ổn định, lâu dài và mang tính toàn diện trên tất cả lĩnh vực", ông Vinh nói.
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tiếp Ngoại trưởng Mỹ Antony Blinken tại Trụ sở Trung ương Đảng ngày 15/4. Ảnh: Hoàng Phong
Một trong những điều dễ nhận thấy là từ khi Việt - Mỹ nâng cấp quan hệ, hai nước ngày càng đề cao hợp tác trong lĩnh vực chính trị. Hai bên liên tục có các chuyến thăm cấp cao trong 10 năm qua, điển hình là việc tổng thống Barack Obama hay Donald Trump tới Việt Nam và chuyến thăm của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tới Mỹ năm 2015.
Đại sứ Vinh đánh giá chuyến thăm của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng tới Mỹ vào tháng 7/2015 là hoạt động mang tính biểu tượng nhất về tôn trọng thể chế chính trị hai bên, bởi lần đầu tiên một Tổng bí thư của Việt Nam thăm Mỹ.
Ông cho biết Hà Nội và Washington khi đó đều rất mong muốn chuyến thăm diễn ra, song phía Mỹ cũng có một số ngần ngại về mặt lễ tân do khác biệt trong thể chế chính trị, bởi Tổng bí thư là người đứng đầu Đảng Cộng sản Việt Nam, nhưng không phải là người đứng đầu Nhà nước.
"Nhưng khi kết nối được với nhau, hai nước đã thống nhất rằng người đứng đầu thể chế chính trị đều tương đương và có thể gặp nhau", ông Vinh, người giữ chức đại sứ Việt Nam tại Mỹ vào thời điểm chuyến thăm của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng diễn ra, cho hay.
Trong chuyến thăm, hai bên cùng khẳng định tinh thần gác lại quá khứ, hướng tới tương lai và thúc đẩy quan hệ mạnh mẽ hơn, đồng thời nhấn mạnh nguyên tắc chỉ đạo quan hệ, trong đó có tôn trọng thể chế chính trị của nhau.
"Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Obama khi đó còn ra tuyên bố tầm nhìn về quan hệ hai nước để định hướng phát triển trên cơ sở đối tác toàn diện và xa hơn", đại sứ Phạm Quang Vinh nói.
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng gặp Tổng thống Mỹ Barack Obama tại Nhà Trắng ngày 7/7/2015. Ảnh: TTXVN
Bên cạnh chính trị, quan hệ kinh tế Việt - Mỹ cũng đã phát triển mạnh mẽ sau khi nâng cấp quan hệ. Kim ngạch thương mại hai nước hiện nay là 123 tỷ USD, tăng khoảng 3,5 lần so với khoảng 10 năm trước.
Trong nhiệm kỳ Tổng thống Donald Trump, người theo đuổi chính sách "Nước Mỹ trước tiên", Việt Nam cũng đã tái lập những cơ chế đối thoại để giải quyết khúc mắc kinh tế, thương mại giữa hai nước, đảm bảo phù hợp với ưu tiên và lợi ích của Việt Nam lẫn của của Mỹ, điển hình là Hiệp định khung về Thương mại và Đầu tư (TIFA).
"Theo đó, Việt Nam nhất trí mua thêm khí hóa lỏng, máy bay và có những dự án lớn với Mỹ để cho thấy chúng ta cũng tăng cường tiêu dùng của Mỹ trong phạm vi khả năng và nguồn tài chính", ông Vinh cho biết.
Trong 10 năm qua, tất cả những lĩnh vực khác trong quan hệ song phương đều có những bước phát triển mạnh mẽ.
Hợp tác an ninh quốc phòng chứng kiến sự gia tăng các chuyến thăm cảng của tàu chiến Mỹ, khắc phục hậu quả chiến tranh như tẩy độc dioxin ở sân bay Đà Nẵng và Biên Hòa, hay tìm kiếm người Mỹ mất tích. Mỹ cũng hỗ trợ Việt Nam xác định danh tính bộ đội hy sinh trong chiến tranh.
Đại sứ đánh giá hợp tác quốc tế và khu vực giữa hai nước cũng ngày càng gia tăng, đặc biệt ở châu Á - Thái Bình Dương và ASEAN. Hai bên có những điểm song trùng như coi trọng hòa bình, ổn định và trật tự dựa trên luật pháp quốc tế, trong đó có vấn đề Biển Đông.
Việt Nam và Mỹ cũng có chung mong muốn thúc đẩy hợp tác khu vực trong ứng phó thách thức an ninh phi truyền thống. "Biến đổi khí hậu, dịch bệnh, an ninh nguồn nước và nước biển dâng là những vấn đề ưu tiên của cả Mỹ và Việt Nam trong khu vực", ông Vinh nói.
10 năm quan hệ Đối tác toàn diện Việt - Mỹ. Bấm vào hình để xem chi tiết
Trong cuộc điện đàm giữa Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Mỹ Joe Biden ngày 29/3, hai lãnh đạo đánh giá quan hệ Đối tác toàn diện Việt - Mỹ thời gian qua phát triển tích cực, phù hợp với lợi ích và nguyện vọng hai nước.
Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng cho rằng những kết quả tích cực trong quan hệ hai nước thời gian qua là cơ sở để tiếp tục nâng quan hệ hai nước lên tầm cao mới, vì lợi ích của nhân dân hai nước, vì hòa bình, ổn định, phát triển ở khu vực và trên thế giới.
"Có thể thấy rằng hai bên đã có độ chín muồi về cơ sở phát triển trong quan hệ và cũng mong muốn định hướng nâng cấp lên tầm cao mới trong thời gian tới, đặc biệt nhân dịp kỷ niệm 10 năm này", đại sứ Vinh nhận định.
Tổng thống Joe Biden dự kiến thăm Việt Nam ngày 10-11/9 theo lời mời của Tổng bí thư Nguyễn Phú Trọng. Đây sẽ là chuyến thăm Việt Nam đầu tiên của Tổng thống Biden kể từ khi ông nhậm chức đầu năm 2021.
Ông Vinh cho rằng chuyến thăm của Tổng thống Mỹ sẽ làm sâu sắc và định hướng quan hệ hai nước phát triển hơn nữa, trong đó vừa củng cố những lĩnh vực hiện có và đẩy mạnh hợp tác trên các mặt mới, đặc biệt trong kinh tế, thương mại và đầu tư. "Chuyến thăm cũng sẽ giúp tăng cường hiểu biết và tin cậy chính trị giữa hai bên, tạo cơ sở thúc đẩy hợp tác cả về song phương và đa phương", ông nhấn mạnh.
Thanh Tâm