Tên của ông được xướng lên giữa ánh sáng chói lọi, khiến người ta liên tưởng đến một chương trình Broadway. Donald Trump cảm ơn Chúa vì đã cứu ông khỏi viên đạn của một kẻ ám sát. Đối với hàng nghìn người hâm mộ trung thành, đại hội toàn quốc đảng Cộng hòa hồi giữa hồi tháng 7 giống như lễ mừng thắng lợi sớm của Trump.
Nhưng bài phát biểu dài và đầy nỗi bất bình của ông đêm đó lại giống như điềm báo về những rắc rối sắp xảy ra. Suốt nhiều tháng, chiến dịch tranh cử tổng thống của Trump được ca ngợi là có kỷ luật và chuyên nghiệp hơn. Sau đó, khi đảng Dân chủ làm đảo lộn cuộc đua bằng cách chọn Phó tổng thống Kamala Harris thay thế Tổng thống Joe Biden đại diện tranh cử, "cỗ xe" bắt đầu chao đảo.
Ứng viên tổng thống đảng Cộng hòa Donald Trump trong cuộc vận động tranh cử ở nhà thi đấu Van Andel Arena, thành phố Grand Rapids, bang Michigan, ngày 20/7. Ảnh: AFP
Ba tuần qua, cựu tổng thống liên tục chỉ trích, tung ra những phát ngôn sai sự thật, lăng mạ, thậm chí phân biệt chủng tộc nhằm vào đối thủ đảng Dân chủ khi ông cố gắng giành lại ưu thế trên đường đua Nhà Trắng.
"Chiến dịch có kỷ luật nhưng ứng cử viên của họ thì không", Frank Luntz, cố vấn kiêm nhà thăm dò ý kiến đảng Cộng hòa, nói. "Ông ấy đang tự tay hủy hoại cơ hội tái đắc cử. Họ đang đối mặt với một ứng viên Dân chủ yếu nhất về mặt thành tích nhưng việc Trump khăng khăng tung ra những đòn công kích cá nhân, ác ý sẽ chỉ khiến chúng bị giảm sức nặng và trên thực tế, phản tác dụng với ông ấy".
Trump đã nhiều lần cho thấy ông không có khả năng thay đổi, nhưng ông có vẻ dễ kiềm chế hơn khi thời thế thuận lợi. Những người lãnh đạo chiến dịch tranh cử Nhà Trắng lần thứ ba liên tiếp của ông, các cố vấn kỳ cựu Chris LaCivita và Susie Wiles, đã được ca ngợi nhiệt liệt khi cựu tổng thống lần lượt đánh bại dễ dàng các đối thủ trong vòng bầu cử sơ bộ của đảng Cộng hòa.
Cảm giác về khả năng chỉ huy và kiểm soát của Trump vẫn được giữ vững khi ông luôn dẫn trước Tổng thống Biden trong các cuộc thăm dò dư luận.
Ngay cả các cáo buộc hình sự và bản án nhắm vào ông cũng nhanh chóng được biến thành cơ hội gây quỹ, củng cố cơ sở ủng hộ cho cựu tổng thống. Khi Trump sống sót sau vụ ám sát hụt tại sự kiện vận động tranh cử ở Pennsylvania vào tháng trước và giơ nắm đấm kêu gọi những người ủng hộ "chiến đấu", nhiều người đã nghĩ rằng cơ hội thắng cử gần như nằm chắc trong tay ông.
Một số người tự hỏi lần "chết hụt" này liệu có thể khiến ông trở nên kiềm chế và mềm mỏng hơn không. Nhưng những người theo dõi cựu tổng thống lâu năm chỉ ra rằng Trump sẽ vẫn luôn là Trump.
Sau tuyên bố "có điều gì đó đã thay đổi trong tôi" sau vụ ám sát hụt, Trump phát biểu suốt 92 phút tại đại hội toàn quốc đảng Cộng hòa, dài nhất trong lịch sử của đảng, trong đó đầy rẫy những tuyên bố không đúng sự thật và lời công kích cá nhân xưa cũ.
Ba ngày sau, mọi thứ thay đổi. Trước áp lực từ các đảng viên Dân chủ, Tổng thống Biden tuyên bố ngừng tranh cử và ủng hộ bà Harris, 59 tuổi, người đã nhanh chóng nhận được hậu thuẫn từ đảng.
Chiến dịch tranh cử mà Trump xây dựng vốn được mài giũa để nhắm vào tuổi tác của Tổng thống Biden đột nhiên gặp một đối thủ mới, trẻ trung và giàu sức sống hơn.
Ứng viên phó tổng thống đảng Cộng hòa J.D. Vance, người đồng hành cùng Trump, mô tả đây là "một đòn giáng chính trị bất ngờ".
Theo nhà thăm dò dư luận John Zogby, chiến dịch tranh cử lần này của đảng Cộng hòa kỷ luật hơn nhiều so với lần trước và nó kỷ luật đến mức đã hoàn thiện thông điệp nhắm vào những vấn đề ở Tổng thống Biden.
"Tất cả đều dựa trên Joe Biden. Ở một mức độ nào đó, Vance đã đúng khi nói rằng họ đã bị giáng đòn bất ngờ vì đây là tình huống hoàn toàn mới", Zogby nhận xét.
"Vấn đề tuổi tác và độ nhạy bén về mặt tinh thần trở nên không còn liên quan khi ông Biden ngừng tranh cử. Mọi thứ giờ đây phải xoay quanh hồ sơ của Kamala Harris, nhưng bà ấy ở vị thế tốt hơn nhiều để kiểm soát thông điệp đó so với Biden", Zogby cho hay.
LaCivita và Wiles dường như đã mất kiểm soát trước ông chủ của họ. Trump bắt đầu đặt những biệt danh kỳ lạ cho đối thủ như "Laffin' Kamala Harris" hay "Kamabla". Ông tung ra một bài diễn thuyết dài trên nền tảng Truth Social, mô tả Phó tổng thống "có chỉ số IQ quá thấp" hay "quá ngốc nghếch" để có thể tranh luận với ông. Các thông điệp của Trump ngày càng trở nên mất kiểm soát.
Tại cuộc vận động tranh cử ở Atlanta, Trump không ngần ngại chỉ trích thống đốc Cộng hòa bang Georgia Brian Kemp, người mà ông rất cần nhận được ủng hộ tại bang chiến trường này.
Tại diễn đàn của Hiệp hội Nhà báo Da màu Quốc gia ở Chicago, Trump lấn át những người phỏng vấn mình và đặt một câu hỏi sai sự thật về nguồn gốc của Phó tổng thống Harris, nói rằng: "Bà ấy ban đầu là người Ấn Độ, rồi bỗng nhiên trở thành người da đen". Bình luận của ông lập tức hứng chỉ trích gay gắt từ công chúng.
Tại cuộc họp báo tại khu nghỉ dưỡng Mar-a-Lago ở Florida hôm 8/8, Trump một lần nữa hạ thấp trí tuệ của bà Harris, tiếp tục đưa ra tuyên bố sai sự thật rằng không có ai chết trong cuộc bạo loạn Đồi Capitol ngày 6/1/2021 và khẳng định mình có đám đông ủng hộ lớn hơn Martin Luther King trong cuộc tuần hành ở Washington năm 1963.
Đảng Cộng hòa khẳng định ông Trump vẫn tiếp tục dẫn trước bà Harris, nhưng các cuộc thăm dò cho thấy điều ngược lại khi ứng viên đảng Dân chủ và người đồng hành, Thống đốc Minnesota Tim Walz, đang tận hưởng làn sóng ủng hộ nhiệt tình chưa từng có từ cử tri. Chỉ riêng trong tháng 7, bà đã quyên góp được 310 triệu USD, bỏ xa con số 138,7 triệu USD của Trump.
"Hiện tại bà ấy là ứng viên hàng đầu. Nếu cứ như bây giờ, tôi nghĩ Trump sẽ thua vì ông ấy không có khả năng bám sát thông điệp về lạm phát hay nhập cư", Luntz, nhà thăm dò đảng Cộng hòa, nói. "Chính quyền của ông ấy được coi là thành công hơn nhiều về hai vấn đề mà mọi người quan tâm nhưng giờ đây, ông ấy chỉ ở vị thế ngang bằng hoặc thua Phó tổng thống. Tại sao vậy? Nguyên nhân nằm ở chính ông ấy".
Việc Biden rút lui sau màn tranh luận hồi tháng 6 không khiến đảng Cộng hòa quá bất ngờ. Chiến dịch tranh cử của Trump cho biết họ đã chuẩn bị các video nhằm vào Phó tổng thống để thay thế trong trường hợp Tổng thống Biden rời bỏ đường đua.
Lập luận chính của họ là Phó tổng thống Harris vẫn kế thừa những thất bại lớn nhất của Tổng thống Biden trong vấn đề an ninh biên giới cũng như lạm phát và chính sách đối ngoại.
"Đây là thông điệp cần phải được xử lý với độ chính xác như dao mổ. Nhưng Trump đã giải quyết nó bằng một cái búa tạ", bình luận viên David Smith từ Guardian đánh giá.
Antjuan Seawright, chiến lược gia đảng Dân chủ tại Columbia, Nam Carolina, nhận xét trong khi các trợ lý muốn biến Trump thành con người khác, cựu tổng thống liên tục cho thấy thực tế rằng ông khó thay đổi như thế nào.
Khi đề cập tới vụ ám sát hụt trong một cuộc vận động tranh cử gần đây ở Minnesota, cựu tổng thống đã nói: "Tất cả họ đều nói 'tôi nghĩ ông ấy thay đổi từ hai tuần trước. Có điều gì đó đã tác động đến ông ấy'. Không, tôi không thay đổi. Có lẽ tôi đã trở nên tệ hơn, thực tế là vậy".
Vũ Hoàng (Theo Guardian, AFP, Reuters)