Ứng viên tổng thống Mỹ đảng Cộng hòa Donald Trump đã nhanh chóng đánh bại đối thủ đảng Dân chủ Kamala Harris khi giành được loạt bang chiến trường quan trọng trong cuộc bầu cử năm nay.
Ông trở thành tổng thống Mỹ đầu tiên trong hơn 120 năm để mất Nhà Trắng, rồi tiếp tục tranh cử và giành lại nó, sau thành tích của tổng thống Grover Cleveland năm 1892.
Ứng viên tổng thống đảng Cộng hòa Donald Trump phát biểu tại sự kiện đêm bầu cử ở Trung tâm Hội nghị West Palm Beach, Florida, ngày 6/11. Ảnh: AFP
Trump vượt ngưỡng 270 phiếu đại cử tri cần thiết để giành chiến thắng tại Nhà Trắng sau chiến dịch tranh cử kéo dài với các cuộc thăm dò tại 7 bang chiến trường quan trọng đều cho cho thấy cách biệt giữa hai ứng viên cho tới tận ngày bầu cử đều vô cùng sít sao.
Ông sau cùng có được thành tích thuyết phục khi đưa bang chiến trường Georgia trở lại với đảng Cộng hòa, giữ vững thành trì Bắc Carolina và phá vỡ "bức tường xanh" của đảng Dân chủ khi thắng ở Pennsylvania. Trump cũng vượt đối thủ về cả số phiếu phổ thông, điều mà ông không làm được vào năm 2016 và đảng Cộng hòa chỉ thành công một lần kể từ năm 1992.
Ông làm được điều đó khi đối mặt với loạt cáo buộc hình sự, hai âm mưu ám sát hụt và một bước ngoặt trong chiến dịch tranh cử, khi Tổng thống Joe Biden rút khỏi cuộc đua, trao lại ngọn đuốc cho bà Harris.
Theo giới phân tích, để đạt được thành tích này, Trump và phó tướng JD Vance đã áp dụng chiến lược khôn ngoan là tận dụng nỗi bất mãn trong công chúng về tình trạng chi phí sinh hoạt tăng cao, làn sóng di cư ở biên giới phía nam và tình hình bất ổn ở nước ngoài dưới chính quyền Biden để thuyết phục họ đặt niềm tin vào chính sách của ông.
Các cuộc thăm dò ý kiến cử tri sau khi bỏ phiếu cho thấy Trump giành được ủng hộ lớn từ các cử tri gốc Latin, đồng thời củng cố biên độ ủng hộ mạnh mẽ ở các vùng nông thôn.
Trump đã cam kết thực hiện chiến dịch trục xuất lớn nhất trong lịch sử quốc gia, gia hạn các khoản cắt giảm thuế mà ông ký thành luật vào năm 2017, áp thuế rộng rãi với hàng nhập khẩu nước ngoài, hủy bỏ các biện pháp bảo vệ thanh thiếu niên chuyển giới và hạn chế các quy định về môi trường.
Theo Christian Paz, phóng viên chính trị cấp cao tại tạp chí Vox, một lý do khiến Trump giành được thắng lợi nằm ở việc ông đã tận dụng tối đa động lực ủng hộ ở các vùng nông thôn.
Trước ngày bầu cử, mọi người đều kỳ vọng Trump sẽ chiếm ưu thế ở khu vực nông thôn. Tuy nhiên, điều chưa rõ ràng là liệu ông có thể tăng biên độ đáng kể so với thành tích năm 2020 hay không.
Thực tế cho thấy ông đã thành công. Khi ngày bầu cử vừa bắt đầu, Trump đã thu được những kết quả tích cực ở Indiana, Kentucky, Georgia và Bắc Carolina. Xu hướng đó tiếp tục trong suốt cả ngày. Ví dụ, ở các hạt nông thôn trên khắp Pennsylvania, xu hướng chung khi kiểm phiếu là Trump có thể vừa tăng tỷ lệ cử tri đi bỏ phiếu vừa tăng biên độ ủng hộ mình.
Một ví dụ rõ ràng về xu hướng gia tăng này nằm ở hạt Lackawanna, nơi có quê nhà Scranton của Tổng thống Biden. Trong cuộc bầu cử năm nay, Lackawanna đã nghiêng về đảng Cộng hòa với chênh lệch 5,6 điểm phần trăm so với năm 2020.
Theo giới chuyên gia, cảm nhận ảm đạm về nền kinh tế Mỹ dưới thời Tổng thống Biden cũng là lý do quan trọng khiến các cử tri đứng về phía ông Trump.
Theo cuộc thăm dò được ABC/Ipsos công bố hôm 3/11, 74% cử tri tin rằng đất nước đang đi sai hướng. Kể từ năm 1980, số liệu thống kê này đã được xem là một chỉ báo chắc chắn dự báo việc đảng cầm quyền sẽ mất Nhà Trắng.
Việc Trump đắc cử đồng nghĩa ông đã đúng đắn khi theo đuổi chiến lược liên kết Phó tổng thống Harris với các chính sách của Tổng thống Biden.
Nền kinh tế, hay đúng hơn là nhận thức của công chúng về nền kinh tế, cho thấy cử tri lo lắng như thế nào. Giá cả chỉ tăng 2,1% vào tháng 9 so với cùng kỳ năm trước và nền kinh tế tăng trưởng mạnh mẽ 2,8% trong quý trước. Nhưng 75% cử tri cho biết kinh tế đất nước đang trong tình trạng tồi tệ, theo cuộc thăm dò do New York Times/Siena College thực hiện hồi tháng 10.
Và khi báo cáo trước ngày bầu cử từ Bộ Lao động cho thấy xu hướng tăng trưởng việc làm yếu ớt, chủ yếu là do ảnh hưởng từ mưa bão và cuộc đình công lớn của công nhân, ông Trump đã chớp lấy thời cơ.
"Báo cáo việc làm hoàn toàn mới đó chứng minh một cách dứt khoát rằng Kamala Harris và Joe Biden đã đẩy nền kinh tế của chúng ta xuống vực thẳm", Trump phát biểu tại một cuộc mít tinh ở Michigan tuần trước.
Các cuộc thăm dò trước bầu cử cho thấy Trump đang trên đà đạt được ủng hộ lịch sử từ các cử tri không phải da trắng. Mặc dù chưa có dữ liệu quốc gia, một số thay đổi đáng kể đã được nhìn thấy ở những nơi có đông đảo người gốc Latin.
Ví dụ rõ ràng nhất là Florida. Bang này đã xoay chuyển theo hướng nghiêng hẳn về đảng Cộng hòa và cử tri gốc Latin của họ cũng vậy. Miami-Dade, nơi từng là hạt có truyền thống ủng hộ đảng Dân chủ với dân số người Mỹ gốc Cuba đông đảo, đã chuyển sang ủng hộ Trump với tỷ lệ hai chữ số. Osceola, hạt có cộng đồng người Puerto Rico lớn, cũng đã nghiêng về ủng hộ Trump sau khi Biden giành chiến thắng với chênh lệch 14 điểm tại đây hồi năm 2020.
Các thành phố có đông đảo dân số người Puerto Rico và Cuba, như Kissimmee và Hialeah, cũng chứng kiến đà sụt giảm đáng kể trong động lực ủng hộ dành cho đảng Dân chủ, theo phân tích từ Equis Research.
Một thành công khác của Trump là ông đã nắm bắt thành công tâm trạng lo âu của cử tri về vấn đề nhập cư. Ông thường xuyên nhấn mạnh vấn đề đã định hình nên thương hiệu chính trị của mình: Mối đe dọa và tình trạng hỗn loạn do nhập cư bất hợp pháp gây ra.
Các quảng cáo của ông chứa hình ảnh đen trắng mô tả cảnh những người nhập cư xông qua biên giới hoặc cướp bóc trên đường phố Mỹ. Ông kêu gọi áp án tử hình với những người nhập cư sát hại nhân viên thực thi pháp luật.
"Các vùng ngoại ô đang bị tấn công", Trump nói tại Virginia hôm 2/11.
Ông tập trung tối đa vào lượng lớn người nhập cư xuất hiện ở các thành phố xa biên giới phía nam trong suốt chiến dịch tranh cử, cũng như thông tin về tội phạm do người nhập cư gây ra để phóng đại cảm giác rằng cử tri có thể sớm thấy mình bị bao vây trong chính cộng đồng của họ.
Trong cuộc thăm dò toàn quốc cuối cùng của New York Times/Siena College về hai chiến dịch tranh cử, 15% số người được hỏi cho biết nhập cư là vấn đề quan trọng nhất trong việc quyết định phiếu bầu đối với họ.
Người ủng hộ Trump tại Trung tâm Hội nghị West Palm Beach, Florida, ăn mừng khi Fox News tuyên bố ông chiến thắng trong cuộc bầu cử năm nay. Ảnh: AFP
Đây là chiến thắng thứ hai của Trump trong ba lần ông tranh cử tổng thống. Trong cả hai lần, ông đều đánh bại đối thủ là phụ nữ. Điều này một lần nữa cho thấy nước Mỹ vẫn chưa thể phá vỡ được "bức trần kính" về việc để một phụ nữ lên lãnh đạo ở Nhà Trắng.
Có thể khó chứng minh Phó tổng thống Harris thua cuộc là do yếu tố giới tính, nhưng đây rõ ràng có vai trò nhất định trong cách người Mỹ bỏ phiếu.
Cuộc thăm dò được New York Times/Siena College thực hiện hồi cuối tháng 10 cho thấy Trump dẫn trước Harris trong nhóm nam giới với tỷ lệ 55% so với 41%.
Phong cách tự tin, phóng khoáng của ông, cùng với những lời hứa về một nền kinh tế bùng nổ, đặc biệt gây được tiếng vang với những người đàn ông da đen và Latin. Điều đó đã giúp ông hút bớt một phần cử tri rất quan trọng trong cơ sở Dân chủ, góp phần tạo nên chiến thắng, giới quan sát nhấn mạnh.
Vũ Hoàng (Theo Vox, AFP, Reuters, Hill)