Khởi nghiệp là một nhà kinh doanh hàng hóa vào cuối thập niên 80, tỷ phú Gautam Adani hiện giàu hơn Jack Ma và là người giàu thứ hai Ấn Độ với tài sản 56 tỷ USD. Ông đã kiếm thêm 50 tỷ USD chỉ trong một năm qua, nhiều hơn khoảng 5 tỷ USD so với tỷ phú đồng hương Ambani, người giàu nhất châu Á, theo Bloomberg Billionaires Index. Năm nay, ông cũng là tỷ phú tăng tài sản nhanh nhất thế giới.
Sau hai thập kỷ xây dựng đế chế kinh doanh tập trung vào than đá, Adani hiện muốn vươn ra ngoài lĩnh vực nhiên liệu hóa thạch để củng cố tương lai của tập đoàn. Ông giờ nổi lên như "vua cơ sở hạ tầng" của Ấn Độ, với hoạt động kinh doanh đa dạng từ khai khoáng, cảng biển, sân bay, nhà máy điện, đến trung tâm dữ liệu và quốc phòng.
Tỷ phú Gautam Adani. Ảnh: AP.
Đây đều là những lĩnh vực mà Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi đánh giá là rất quan trọng để đáp ứng các mục tiêu kinh tế của nước này. Do đó, các nhà đầu tư đã đặt cược vào cổ phiếu của các công ty thuộc Adani Group. Họ tin tưởng vào sự thành công nhờ mức độ tương thích giữa tầm nhìn của tỷ phú và chính phủ.
Vốn hóa của 6 công ty niêm yết thuộc Adani Group đã tăng thêm 79 tỷ USD năm ngoái, bất chấp đại dịch. Đây là năm tăng trưởng tốt nhất của họ trong lịch sử. Nguyên nhân là Adani Group nhận được đầu tư từ hai đế chế kinh doanh lớn nhất của Ấn Độ - Tata Group và Reliance Industries, cũng như các đại gia nước ngoài như Total và Warburg Pincus.
Trong vòng chưa đầy hai năm, Adani đã kiểm soát 7 sân bay và gần một phần tư lưu lượng hàng không của Ấn Độ. Ông có kế hoạch tăng gần gấp 8 công suất mảng năng lượng tái tạo năm 2025. Tỷ phú cũng tự tin mình sẽ được hưởng lợi khi chính phủ hướng tới các mục tiêu cắt giảm lượng khí nhà kính đầy tham vọng.
Tuần trước, ông còn giành được hợp đồng phát triển một bến cảng ở nước láng giềng Sri Lanka. Adani Enterprises - công ty thuộc Adani Group - đã ký một thỏa thuận tháng trước với EdgeConneX để phát triển và vận hành các trung tâm dữ liệu trên khắp Ấn Độ.
"Adani hiểu biết về chính trị và đầu tư vào hầu hết các dự án cơ sở hạ tầng hợp lý, lâu đời", Tim Buckley - Giám đốc Tài chính Năng lượng khu vực Australia và Nam Á tại Viện Kinh tế Năng lượng và Phân tích Tài chính (IEEFA) - đánh giá, "Miễn là Ấn Độ duy trì được sự tăng trưởng mạnh mẽ, tập đoàn này có thể sẽ thịnh vượng dưới sự lãnh đạo của ông ấy và sự quan tâm của nhà đầu tư toàn cầu sẽ tăng vọt".
Tại Hội nghị thượng đỉnh Ấn Độ JPMorgan vào tháng 9/2020, Adani tuyên bố việc tập trung vào cơ sở hạ tầng Ấn Độ là cốt lõi triết lý "xây dựng quốc gia" của tập đoàn, giúp đế chế này tạo ra hàng nghìn việc làm và mang lại giá trị chưa từng có cho các cổ đông.
Adani được thế giới chú ý đến khi giành được một dự án than ở Australia năm 2010. Kể từ đó, ông đã bị các nhà hoạt động khí hậu chỉ trích. Chiến dịch "Ngăn chặn Adani" của các nhà bảo vệ môi trường đã làm gián đoạn sự phát triển của dự án, do các bên cho vay chịu áp lực phải dừng cấp tín dụng. Trong cuộc phỏng vấn năm 2019 với Bloomberg News, Adani cho biết mục tiêu của dự án là an ninh năng lượng cho Ấn Độ và việc làm cho người dân địa phương.
Còn ở quê nhà, tỷ phú lại là trung tâm của một cuộc tranh cãi khác ngày càng lớn, đặc biệt là sau khi ông Modi trở thành thủ tướng năm 2014. Những người phản đối cho rằng thành công của ông Adani phần lớn nhờ vào sự thân thiết với Thủ tướng Modi. Chiến thuật của ông là điều chỉnh các khoản đầu tư của mình cho phù hợp với các mục tiêu chính sách của ông Modi. Tỷ phú phủ nhận điều này.
Những người chỉ trích viện dẫn báo cáo rằng chính quyền Modi đã nới lỏng các quy tắc đấu thầu sân bay, giúp tập đoàn Adani đủ điều kiện trúng thầu, dù chưa có kinh nghiệm điều hành sân bay trước đó. Hợp đồng cho thuê mà tập đoàn giành được ở bang Kerala còn bị đưa ra trước tòa.
Phía Adani đã bác bỏ những cáo buộc bất lợi và nói rằng họ thắng nhờ có tính cạnh tranh. Trong tuyên bố ngày 21/1, chính phủ Ấn Độ cho biết phía ông Adani là người đặt giá thầu cao nhất trong số 86 đơn vị, và quá trình này diễn ra minh bạch. Tòa án tối cao Ấn Độ vẫn đang xét xử vụ tranh chấp này.
Modi và Adani đều cùng quê ở bang Gujarat, miền tây Ấn Độ. Khoảng hai thập kỷ trước, Adani công khai ủng hộ Modi khi ông đối diện một cuộc khủng hoảng đe dọa chấm dứt sự nghiệp chính trị. Ông Modi bị các đối thủ và giới doanh nhân cáo buộc đã không ngăn chặn được các cuộc bạo động giáo phái ở quê nhà năm 2002. Để hỗ trợ, Adani đã tạo ra một hành lang công nghiệp khu vực và giúp khởi động hội nghị thượng đỉnh đầu tư toàn cầu hai năm một lần ở Gujarat vào năm 2003.
"Mối liên hệ giữa Modi và Adani bắt đầu từ năm 2003", Nilanjan Mukhopadhyay - nhà phân tích chính trị, tác giả quyển tiểu sử "Narendra Modi: The Man, the Times", cho biết. Theo ông, Adani sẽ không thể giàu có như hiện nay nếu Modi không nắm quyền. Và nếu có sự thay đổi về chính trường, tỷ phú sẽ bắt đầu thiết lập quan hệ với đảng cầm quyền mới.
Trong một bài phát biểu trước quốc hội vào tháng trước, Thủ tướng Modi chỉ cho biết vai trò của doanh nghiệp tư nhân trong nền kinh tế cũng quan trọng như khu vực công và phải có những người tạo lập sự thịnh vượng. Người đại diện của Adani thì từ chối bình luận.
Thị trường tín dụng sôi động cũng đã giúp thúc đẩy sự phát triển của đế chế Adani. Adani Ports & Special Economic Zone đã bán trái phiếu USD kỳ hạn 10 năm vào tháng 1/2021 với lãi suất 3,10%, thấp hơn thời điểm tháng 6/2019.
Adani Green Energy thì đã ký một khoản vay 1,35 tỷ USD tuần trước với 12 ngân hàng, trong đó có Standard Chartered và Sumitomo Mitsui Banking. Đây là một trong những khoản vay năng lượng tái tạo lớn nhất ở châu Á. Credit Suisse Group ước tính tổng nợ của tập đoàn của vị tỷ phú đã tăng 29% lên 24 tỷ USD trong giai đoạn tháng 3 - 9/2020 so với cùng kỳ năm trước đó.
Mối đe dọa lớn nhất mà Adani phải đối mặt là than đá. Các tổ chức tài chính trên khắp thế giới đang ngày càng chịu áp lực trong việc tránh cấp vốn cho các dự án năng lượng sử dụng nhiên liệu hóa thạch. Adani Enterprises là nhà nhập khẩu lớn nhất của Ấn Độ và cũng là hãng khai thác hợp đồng với 101 triệu tấn than đá hàng năm. Các khoản đầu tư hơn 2 tỷ USD của ông tại Australia đang gặp nhiều thách thức và bị chậm trễ, có thể gây rủi ro cho bất kỳ công ty nào tham gia tài trợ cho dự án đó.
Các dự án mới thì chỉ phải giải quyết rất ít khó khăn. Ông có kế hoạch sản xuất công nghiệp quốc phòng, theo lời kêu gọi của Thủ tướng Modi về cắt giảm sự phụ thuộc vào hàng nhập khẩu. Ông cũng đang mở rộng quy mô sản xuất các tấm pin mặt trời theo lời kêu gọi "Make in India". Thậm chí, việc nhảy vào lĩnh vực trung tâm dữ liệu cũng là theo dự luật của chính phủ về việc dữ liệu phải được lưu trữ trong nước.
Việc thu hút vốn nước ngoài của Adani cũng phù hợp với các ưu tiên của chính phủ, khi nước này muốn tận dụng các nguồn lực khác ngoài ngân sách để đầu tư cơ sở hạ tầng. Warburg đã đầu tư 110 triệu USD vào Adani Ports & Special Economic Zone trong tháng 3/202. Còn Total đổ vào Adani Green 2,5 tỷ USD.
"Tập đoàn Adani đang làm những những điều đúng đắn", Chakri Lokapriya, Giám đốc đầu tư tại Công ty quản lý tài sản TCG nhận định, "Trong những năm tới, tập đoàn này sẽ sở hữu cổ phần kiểm soát trong các cửa ngõ quan trọng đối với cơ sở hạ tầng, sản xuất điện và công nghệ thông tin".
Phiên An (theo Bloomberg)