Hơn 100.000 người đã xuống đường trên khắp nước Pháp hôm 18/10 để yêu cầu chính phủ tăng lương, nhằm đối phó với tình trạng lạm phát và giá năng lượng tăng cao. Những cuộc tuần hành chủ yếu diễn ra ôn hòa, nhưng một số người biểu tình ở Paris đã đập phá cửa hàng và đụng độ bạo lực với cảnh sát.
Các cuộc tuần hành của giáo viên, nhân viên đường sắt và y tế làm trầm trọng thêm cuộc khủng hoảng tại Pháp, trong bối cảnh công nhân tại các nhà máy lọc dầu lớn đã đình công nhiều tuần qua, gây ra tình trạng thiếu hụt xăng dầu trên toàn quốc.
Một cuộc biểu tình ở Rennes, miền tây nước Pháp, hôm 18/10. Ảnh: AFP.
Khoảng 28% số trạm xăng trên cả nước Pháp phải đóng cửa vì hết nhiên liệu. Ở những cây xăng vẫn mở cửa, những hàng dài ôtô nối đuôi nhau chờ đợi, trong khi giá xăng tăng chóng mặt.
Giới chuyên gia đánh giá đây có thể là "phát súng mở đầu" cho những bất ổn chính trị, kinh tế ở Pháp và châu Âu trong bối cảnh khủng hoảng năng lượng ngày càng trở nên trầm trọng khi mùa đông đến gần. Đó cũng sẽ là phép thử đối với nỗ lực hỗ trợ của châu Âu dành cho Ukraine trong xung đột kéo dài với Nga.
Người châu Âu vốn đã quay cuồng với lạm phát vì tình trạng đứt gãy chuỗi cung ứng và những hệ lụy của đại dịch Covid-19, nhưng giờ đây, xung đột Nga - Ukraine càng khiến vấn đề trở nên trầm trọng hơn.
Quyết định của Moskva cắt giảm nguồn cung khí đốt cho châu Âu đã khiến giá điện và khí đốt tăng vọt, thúc đẩy người lao động Pháp biểu tình đòi tăng lương để trang trải cuộc sống. Căng thẳng địa chính trị giữa phương Tây và Nga còn khiến giá xăng dầu tăng cao, tác động trực tiếp đến hàng triệu người sử dụng xe hơi ở nước này.
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron hồi đầu tuần cam kết nỗ lực hết sức để chấm dứt tình trạng thiếu nhiên liệu càng nhanh càng tốt, song không có bất kỳ đảm bảo nào được đưa ra, trong bối cảnh phong trào đình công tại nhiều nhà máy lọc dầu trên khắp đất nước chưa có dấu hiệu kết thúc.
"Tôi đứng về phía tất cả người dân, những người đang gặp khó khăn và chán ngấy với tình trạng này", ông phát biểu bên lề Triển lãm Ôtô Paris.
Làn sóng đình công ở lĩnh vực dầu khí đã lan sang các khu vực khác của ngành năng lượng Pháp. Tại tập đoàn điện hạt nhân EDF, các cuộc đình công khiến việc bảo trì, sửa chữa các lò phản ứng tại nhà máy điện hạt nhân bị trì hoãn. Hiện tại, hơn nửa số lò phản ứng hạt nhân ở Pháp không còn hoạt động, sau khi giới chức phát hiện dấu hiệu hệ thống làm mát bị ăn mòn, trong khi hoạt động bảo trì không được tiến hành.
EDF đã phải lùi thời hạn khởi động lại một số lò phản ứng tới 30 ngày, làm dấy lên lo ngại Pháp có thể đối mặt với tình trạng thiếu điện khi trời trở lạnh và nhu cầu năng lượng tăng lên.
Việc hàng loạt lò phản ứng tại nhà máy điện hạt nhân của Pháp ngừng hoạt động do đình công đã gây áp lực đáng kể lên giá điện trên khắp Tây Âu.
Khi xung đột bước sang tháng thứ 8, hầu hết người dân châu Âu vẫn ủng hộ các biện pháp trừng phạt của phương Tây lên Nga cũng như nỗ lực viện trợ vũ khí cho Ukraine. Nhưng các lãnh đạo châu Âu lo ngại căng thẳng kinh tế và khủng hoảng năng lượng có thể làm suy yếu ủng hộ của công chúng đối với những chính sách này, đặc biệt khi mùa đông đang đến và nhu cầu khí đốt tăng lên.
Các cuộc thăm dò cho thấy mức độ ủng hộ của công chúng châu Âu với Ukraine đã bắt đầu sụt giảm. Một cuộc thăm dò tại Pháp và Đức được công bố trong tháng qua cho thấy 67% người Pháp ủng hộ các lệnh trừng phạt chống lại Nga, giảm so với mức 72% hồi tháng 3. Mức ủng hộ lệnh trừng phạt Nga tại Đức đã giảm từ 80% xuống 66%.
Đánh vào nguồn cung năng lượng cho châu Âu, Nga dường như nhắm đến lỗ hổng an ninh lớn có tác động mạnh mẽ đến ổn định kinh tế, chính trị của khu vực, giới quan sát đánh giá. Tình trạng thiếu hụt nguồn cung khí đốt giá rẻ từ Nga đang làm đình trệ các ngành công nghiệp vốn phụ thuộc vào nguồn cung từ Nga suốt nhiều thập kỷ qua, dẫn đến việc tăng giá và đóng cửa cơ sở luyện nhôm, nhà máy thép cũng như hàng loạt cơ sở sản xuất sử dụng nhiều năng lượng khác trên khắp lục địa.
Người biểu tình đụng độ cảnh sát trên đường phố Paris ngày 18/10. Video: AFP.
Bão giá cũng gia tăng áp lực lên các hộ gia đình lao động và trung lưu đang ngày càng thất vọng với các chính trị gia châu Âu.
Tại Đức, hàng nghìn người đã tham gia các cuộc biểu tình quy mô nhỏ suốt nhiều tuần qua, yêu cầu chính phủ thiết lập trần giá điện, hỗ trợ tài chính nhiều hơn cho các gia đình dễ bị tổn thương cũng như chấm dứt lệnh trừng phạt nhằm vào Nga.
Những cuộc biểu tình gần đây nhất, diễn ra ở Berlin, Potsdam và Leipzig vào tuần trước, được tổ chức bởi một liên minh công đoàn và các tổ chức môi trường, với khẩu hiệu: "Đã quá đủ, chúng tôi sẽ không chịu đóng băng vì lợi nhuận của các công ty năng lượng".
"Một số công ty đang trở nên giàu có hơn sau cuộc khủng hoảng và tình trạng bất ổn xã hội đang tăng lên", Manuela Grimm, lãnh đạo của một hiệp hội các nghiệp đoàn từ vùng Leipzig, nói.
Các nhà phân tích ở châu Âu lo ngại làn sóng biểu tình phản đối lạm phát có thể bị những nhóm cực hữu lợi dụng phục vụ mục đích chính trị.
Hồi đầu tháng, hàng nghìn người tổ chức tuần hành trên khắp miền đông nước Đức để phản đối việc Berlin chuyển giao vũ khí cho Ukraine và các lệnh trừng phạt chống lại Nga. Nhiều cuộc biểu tình có liên quan đến các nhóm chính trị cực đoan, trong đó có đảng cực hữu Con đường khác cho nước Đức (AfD).
Ở Italy, các chính trị gia đang lo lắng về nỗi tức giận của người dân nếu tình trạng giá năng lượng cao không được khắc phục vào mùa đông. Italy không chứng kiến các cuộc biểu tình lớn vì vật giá leo thang, nhưng nhiều cá nhân và doanh nghiệp đã tỏ ra bất bình vì hóa đơn khí đốt và tiền điện quá cao.
Làm thế nào để hạ giá năng lượng là một trong những câu hỏi trọng tâm trong cuộc bầu cử tại Italy hồi tháng 9. Thủ tướng sắp nhậm chức Giorgia Meloni sẽ phải đối mặt áp lực tìm cách giảm bớt gánh nặng tài chính do chi phí năng lượng tăng cao khi mùa đông đến.
Nhiều chính trị gia Italy đang bày tỏ thất vọng với tốc độ đàm phán chậm chạp ở Liên minh châu Âu (EU) về cách giải quyết vấn đề chi phí năng lượng. Italy ủng hộ biện pháp áp giá trần khí đốt, nhưng Đức đến nay vẫn bác bỏ ý tưởng này.
Người lao động tuần hành đòi tăng lương ở thành phố Marseille, miền nam Pháp ngày 18/10. Ảnh: AFP.
Người dân Pháp đến nay vẫn chia rẽ về phong trào đình công và biểu tình. Một cuộc thăm dò gần đây của Elabe cho thấy 39% người được hỏi ủng hộ công nhân đình công đòi tăng lương, nhưng 49% phản đối, khi tác động có nó tới khủng hoảng năng lượng ngày càng trầm trọng.
Chính phủ Pháp chưa tìm ra được giải pháp cho vấn đề, khi các tập đoàn, doanh nghiệp chưa đạt được thỏa thuận chung với công đoàn về mức tăng lương.
Tập đoàn TotalEnergies đã đạt thỏa thuận với hai công đoàn về mức tăng 7% lương trong năm 2023 và tiền thưởng tương đương một tháng lương cho công nhân. Tuy nhiên, CGT, một công đoàn khác có ảnh hưởng lớn ở Pháp, không đồng ý, đòi mức tăng 10%, với lý do TotalEnergies đã có lợi nhuận nửa đầu năm cao bất thường, lên tới 10,6 tỷ USD.
"Chúng tôi đang đấu tranh để có được mức lương xứng đáng", Isabelle Callec, nữ y tá 57 tuổi, người tham gia cuộc biểu tình hôm 18/10 tại Pháp, cho hay. Theo Callec, bà giờ đây không thể sống tiếp ở Paris khi giá thực phẩm và tiền thuê nhà tăng phi mã. "Chính phủ có thể tiếp tục hỗ trợ Ukraine, nhưng cần tăng lương cho chúng tôi", bà nói.
Vũ Hoàng (Theo WSJ)