Là nhóm vũ trang mạnh nhất Gaza, Hamas là lực lượng thống trị của liên minh gồm nhiều nhóm vũ trang, được thành lập năm 2018 để tập hợp các phe phái ở Gaza và điều phối thông qua một bộ chỉ huy trung tâm.
Trước năm 2018, Hamas đã liên kết với Islamic Jihad (PIJ), nhóm vũ trang lớn thứ hai ở Gaza và bị liệt danh sách tổ chức khủng bố ở Anh cùng nhiều quốc gia khác.
Hamas cùng các nhóm vũ trang nhỏ hơn trong 3 năm qua đã tổ chức 4 cuộc diễn tập gọi là Strong Pillar. Mỗi cuộc tập trận đều được quay lại và đăng tải trên mạng xã hội. Dựa theo biểu tượng riêng biệt mà các nhóm mang khi huấn luyện, BBC xác định có 10 nhóm gồm cả PIJ tham gia cuộc diễn tập.
Sau cuộc tấn công Israel ngày 7/10, 5 trong số 10 nhóm đăng video tuyên bố đã tham gia vào cuộc tấn công. Ba nhóm khác đăng bài viết trên Telegram xác nhận tham gia.
Vai trò của các nhóm đã trở thành tâm điểm chú ý vì Hamas gặp khó khăn trong việc tìm hàng chục con tin phụ nữ và trẻ em mà các nhóm vũ trang khác bắt cóc trong cuộc tấn công ngày 7/10. Ba nhóm gồm PIJ, Lữ đoàn Mujahideen và Lữ đoàn Al-Nasser Salah al-Deen đều tuyên bố bắt cóc con tin Israel.
Các tay súng Hamas cướp xe từ quân đội Israel chạy về Dải Gaza vào ngày 7/10. Ảnh: AFP
Dù có hệ tư tưởng không hoàn toàn giống nhau, các nhóm có một điểm chung là sẵn sàng sử dụng bạo lực chống Israel.
Trong cuộc diễn tập đầu tiên ngày 29/12/2020, các chỉ huy che mặt đưa ra mệnh lệnh từ trong boongke và các thành viên bắt đầu phóng rocket. Họ sau đó leo lên nóc chiếc xe tăng mô phỏng gắn cờ Israel, bắt lính lái tăng và kéo anh ta đi như tù nhân. Họ cũng tiến hành đột kích các tòa nhà.
Video và lời kể nhân chứng sau cuộc tấn công ngày 7/10 cho thấy cả hai chiến thuật đã được sử dụng để bắt binh lính và dân thường Israel.
Thủ lĩnh chính trị của Hamas Ismail Haniyeh tuyên bố cuộc diễn tập đầu tiên là "thông điệp mạnh mẽ và dấu hiệu đoàn kết" giữa các phe phái vũ trang ở Gaza.
Cuộc diễn tập Strong Pillar thứ hai được tiến hành gần một năm sau đó, vào 26/12/2021. Ayman Nofal, chỉ huy Lữ đoàn Izzedine al-Qassam, tên chính thức của cánh vũ trang Hamas, cho biết mục đích cuộc diễn tập là "khẳng định sự đoàn kết của các phe phái kháng chiến".
Ông nói thêm cuộc diễn tập cho "kẻ thù hiểu những bức tường và biện pháp kỹ thuật ở biên giới Gaza sẽ không bảo vệ được họ".
Một tuyên bố khác của Hamas cho hay "cuộc diễn tập quân sự chung được thiết kế để mô phỏng việc giải phóng khu định cư gần Gaza", đề cập tới các cộng đồng Israel gần biên giới.
Hamas bắt con tin trong cuộc diễn tập và cuộc tấn công Israel ngày 7/10. Ảnh: BBC
Cuộc diễn tập Strong Pillar thứ ba được tiến hành vào ngày 28/12/2022. Hình ảnh tuyên truyền cho thấy thành viên nhóm vũ trang thực hành chiến thuật lùng sục từng căn nhà và đối phó xe tăng.
Israel đã nhận được tin báo về cuộc diễn tập này, nên giới quan sát thắc mắc tại sao các cơ quan tình báo của Tel Aviv không giám sát chặt chẽ những động thái của Hamas.
Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF) từng tiến hành các cuộc không kích làm gián đoạn hoạt động huấn luyện của Hamas. Hồi tháng 4, IDF đánh bom địa điểm sử dụng cho cuộc diễn tập Strong Pillar đầu tiên.
Nhiều tuần trước cuộc tấn công, binh sĩ trinh sát Israel gần biên giới Gaza đã cảnh báo về hoạt động của máy bay không người lái ở độ cao bất thường và Hamas đang diễn tập mô phỏng chiếm các trạm giám sát. Tuy nhiên, truyền thông Israel cho biết cảnh báo đã bị bỏ qua.
"Có rất nhiều tin tình báo về các cuộc diễn tập của Hamas và nó chỉ xảy ra cách hàng rào biên giới với Israel vài trăm mét", tướng Amir Avivi, cựu phó chỉ huy IDF ở Gaza, nói. Ông thêm rằng dù quân đội Israel biết về các cuộc tập trận, họ không biết nhóm huấn luyện nhằm mục đích gì.
Năm 2022, thành viên Hamas đã thực hành xông vào căn cứ quân sự Israel giả định được xây cách cửa khẩu Erez 2,6 km, nơi do lực lượng IDF kiểm soát.
Trại huấn luyện nằm ở phía bắc Gaza, cách trạm quan sát của Israel khoảng 1,6 km, một phần trong hàng rào an ninh mà Tel Aviv đã chi hàng trăm triệu USD để xây dựng.
Căn cứ giả định nằm trên bãi đất được đào sâu vài mét, nên các đội tuần tra Israel ở biên giới khó có thể nhìn thấy bằng mắt thường. Tuy nhiên, khói bốc lên từ bãi diễn tập là bằng chứng rõ ràng. Hamas đã sử dụng địa điểm này để huấn luyện đổ bộ tòa nhà, bắt con tin và phá hủy hàng rào an ninh.
Dựa theo hình ảnh vệ tinh và thông tin công khai khác, BBC xác định Hamas có 14 địa điểm huấn luyện trên khắp Gaza. Họ thậm chí từng diễn dập hai lần tại một địa điểm cách trung tâm phân phối viện trợ của Liên Hợp Quốc chưa tới 1,6 km.
Các vị trí huấn luyện và diễn tập của Hamas. Đồ họa: BBC
Ngày 10/9, bộ chỉ huy trung tâm của nhóm Hamas công bố hình ảnh trên trang Telegram cho thấy những người đàn ông mặc quân phục đang tuần tra các cơ sở quân sự dọc hàng rào biên giới Gaza. Hai ngày sau, cuộc diễn tập Strong Pillar thứ tư được tổ chức.
Video tuyên truyền về cuộc diễn tập cho thấy thành viên nhóm vũ trang đột kích các tòa nhà và bắn vào mục tiêu giả bên trong, cũng như huấn luyện đổ bộ vào một bãi biển bằng thuyền và thợ lặn. Israel cho biết họ đã đẩy lùi âm mưu đổ bộ bằng thuyền của Hamas ở bờ biển nước này ngày 7/10.
Tuy nhiên, Hamas không công khai việc huấn luyện với xe máy và dù lượn trong các video về cuộc diễn tập Strong Pillar.
Ba ngày sau cuộc đột kích 7/10, Hamas mới công bố một video huấn luyện cho thấy hàng rào biên giới bị phá hủy để xe máy có thể đi qua, chiến thuật mà họ sử dụng để tiếp cận các cộng đồng miền nam Israel.
Vào ngày xảy ra cuộc tấn công, Hamas mới công bố video các tay súng đã nhảy dù xuống một khu định cư giả định ở phía bắc Rafah, miền nam Gaza. BBC xác định video được quay trước ngày 25/8/2022 và được lưu trữ trong tệp máy tính Eagle Squadron, tên mà Hamas sử dụng cho sư đoàn đường không của họ. Điều đó cho thấy kế hoạch đổ bộ bằng dù lượn đã được diễn tập trong hơn một năm.
Hamas diễn tập phá hàng rào an ninh và cuộc tấn công thực tế. Ảnh: BBC
Trước cuộc tấn công ngày 7/10, Hamas được cho có khoảng 30.000 tay súng ở Gaza, theo IDF. Hamas có thể đã thu hút vài nghìn thành viên từ các nhóm vũ trang nhỏ khác.
IDF ban đầu ước tính khoảng 1.500 tay súng tham gia cuộc tấn công ngày 7/10. Song Time of Israel hồi đầu tháng 11 đưa tin IDF xác định con số này lên tới gần 3.000. Bất kể con số chính xác là gì, giới quan sát tin nó chỉ là một phần nhỏ trong tổng số tay súng đang hoạt động ở Dải Gaza. Họ cho rằng không thể xác định chính xác số tay súng từ các nhóm vũ trang nhỏ tham gia cuộc tấn công và cuộc diễn tập Strong Pillar.
Hisham Jaber, cựu tướng quân đội Lebanon và hiện là nhà phân tích tại Trung tâm Nghiên cứu Trung Đông ở Anh, cho rằng dù Hamas đã mất vài năm xây dựng sự ủng hộ giữa các phe phái để thực hiện cuộc tấn công, chỉ có nhóm này biết về kế hoạch đột kích cuối cùng.
"Mỗi nhóm thực hiện phần kế hoạch mà họ thấy phù hợp", Andreas Krieg, giảng viên về nghiên cứu an ninh tại Đại học Kings College ở London, nói.
Ông Krieg cho biết đã nói chuyện với một số người thuộc Hamas. Họ cho biết cảm thấy bất ngờ trước sự yếu kém của hệ thống phòng thủ Israel. Ông nhận định hệ thống giám sát của Israel có thể đã để lọt các tay súng vì thành viên Hamas liên lạc bằng hình thức ngoại tuyến.
Hugh Lovatt, nhà phân tích Trung Đông tại Hội đồng Đối ngoại châu Âu, nói Israel có thể đã biết về các cuộc diễn tập nhưng "đưa ra kết luận sai", cho rằng chúng chỉ là hoạt động bình thường của các nhóm vũ trang trên lãnh thổ Palestine, thay vì "dấu hiệu của cuộc tấn công quy mô lớn".
Thanh Tâm (Theo BBC)