Chỉ còn Tổng thống Trump, các phụ tá hàng đầu và một nhóm nhỏ nhân viên ở lại Nhà Trắng để vạch ra kế hoạch chống Covid-19. Tất cả đều hiểu rằng quyết định trong những ngày tới không chỉ định hình di sản của họ mà còn có thể quyết định họ có giữ được công việc sau khi nhiệm kỳ của Trump kết thúc cuối năm 2020 hay không.
Thông qua các cuộc phỏng vấn với nhân viên Nhà Trắng và các cố vấn, hai ký giả Meridith McGraw và Caitlin Oprysko của Politico mô tả những diễn biến ở Nhà Trắng kể từ khi Mỹ bắt đầu mạnh tay chống dịch.
Tổng thống Mỹ Trump họp báo tại Nhà Trắng ngày 30/3. Ảnh: AFP.
Khởi đầu: Ngày 2/1
Nhiễm: 0
Dow Jones: 28.868,80
Giống như nhiều người Mỹ, Nhà Trắng ban đầu không nhận ra mức độ nghiêm trọng của vấn đề. Ngay từ ngày 2/1, Robert Redfield, giám đốc Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh (CDC) đã liên lạc với Hội đồng An ninh Quốc gia để thảo luận về tình hình ở Trung Quốc liên quan đến một loại bệnh về đường hô hấp bí ẩn. 10 ngày sau, Trung Quốc ghi nhận ca tử vong đầu tiên.
Thế rồi, như một đám cháy trên đồng cỏ khô, nCoV nhanh chóng lây lan rộng khắp. Mỹ ghi nhận ca nhiễm đầu tiên ngày 21/1. Vài ngày sau, Trump thành lập tổ công tác đặc biệt để chống dịch. Tuy nhiên, khi phát biểu công khai, Tổng thống và cố vấn khẳng định tình hình được kiểm soát. Ông ra lệnh cấm hầu hết người nhập cảnh từ Trung Quốc từ đầu tháng hai.
Trong nội bộ, một số quan chức Nhà Trắng theo dõi tình hình ở nước ngoài cảm thấy thất vọng vì các quan chức cấp cao, bao gồm Tổng thống, coi nhẹ vấn đề. Họ đánh giá lệnh hạn chế đi lại là chưa đủ và thúc giục Trump có hành động quyết liệt hơn, dẫn chứng các dự báo cho thấy tình hình dịch ở Mỹ có thể diễn biến giống Italy, nơi ghi nhận số ca tăng đột biến vào giữa tháng hai.
Trump bắt đầu nhận thức mức độ nghiêm trọng của vấn đề vào cuối tháng hai, trong chuyến bay kéo dài 18 giờ trở về từ Ấn Độ. Ông theo dõi những bản tin dồn dập về dịch bệnh. Theo quyền chánh văn phòng Nhà Trắng Mick Mulvaney, Trump không ngủ trên suốt chuyến bay.
Vài phút sau khi hạ cánh vào sáng 26/2 tại Washington D.C., Trump thông báo sẽ tổ chức họp báo về Covid-19. Ông chỉ định Phó tổng thống Mike Pence phụ trách tổ công tác chống Covid-19 và dự đoán số ca nhiễm ở Mỹ sẽ sớm "giảm về 0".
Nhưng tình hình thật sự hoàn toàn trái ngược. Đầu tháng ba, Mỹ ghi nhận hơn 1.000 ca nhiễm. WHO tuyên bố Covid-19 là đại dịch. Thị trường chứng khoán lao dốc, thậm chí phải tạm dừng giao dịch trong 15 phút ngày 9/3.
Trump và phụ tá vội vàng tìm cách trấn an người dân bằng bài phát biểu từ phòng Bầu dục. Đây là lần thứ hai trong nhiệm kỳ Trump làm điều này, sau bài phát biểu ngày 8/1/2019 về đóng cửa chính phủ và đề xuất xây tường biên giới với Mexico.
"Nếu tối nay Trump không nói 'tình hình hiện giờ thật tệ và có nguy cơ trở nên tồi tệ hơn, các bạn cần thực hiện mọi biện pháp phòng ngừa cần thiết' thì ông ấy có thể phải chào tạm biệt nhiệm kỳ hai", một quan chức chính quyền giấu tên nói.
Nhưng Trump không nói vậy. Thay vào đó, Tổng thống tuyên bố cấm tất cả người nhập cảnh từ châu Âu và cho biết các công ty bảo hiểm đồng ý chi trả cho việc điều trị nCoV. Các nhà đầu tư hoang mang thắc mắc liệu hàng hóa từ châu Âu có còn được phép vào Mỹ hay không. Các công ty bảo hiểm bất ngờ, bởi họ chỉ đồng ý trả tiền xét nghiệm, không phải toàn bộ chi phí điều trị.
Nhà Trắng sau đó vội vàng làm rõ những phát ngôn gây sốc của Trump. Chứng khoán tiếp tục lao dốc, giao dịch một lần nữa bị dừng 15 phút ngày 12/3.
Một quan chức Nhà Trắng nói rằng đây là tuần thay đổi tất cả. Chỉ trong vòng vài phút tối 11/3, tài tử Hollywood Tom Hanks thông báo dương tính với nCoV, Hiệp hội Thể thao Đại học Quốc gia Mỹ (NCAA) hủy giải bóng rổ, giải bóng rổ nhà nghề Mỹ NBA cũng bị đình chỉ. Cuộc sống thường ngày của người Mỹ bị đảo lộn.
Trump và các phụ tá quyết định cần phải có hành động mạnh tay để làm chậm tốc độ nCoV lây lan. Đại học Hoàng gia London công bố báo cáo với kết luận nếu không bị kiềm chế, Covid-19 có thể khiến 2,2 triệu người chết ở Mỹ. Báo cáo này đã khiến thái độ của Tổng thống thay đổi. Ngày 16/3, Trump tuyên bố khởi động "15 ngày làm dịch chậm lây lan".
Ngày thứ nhất: 16/3
Nhiễm: 6.400
Tử vong: 83
Dow Jones: 20.188,52
Chính quyền Trump đưa ra một loạt khuyến cáo khi khởi động chiến dịch 15 ngày, yêu cầu người ốm, người cao tuổi và người có bệnh lý ở nhà, toàn bộ hộ gia đình phải ở nhà nếu có người thân nhiễm nCoV. Tổng thống cũng yêu cầu công chúng không tụ tập quá 10 người - biện pháp gắt gao gấp 5 lần so với chỉ dẫn của CDC một ngày trước đó.
"Với vài tuần tập trung hành động, chúng ta có thể xoay chuyển tình thế nhanh chóng", Trump nói. "Chính phủ sẵn sàng thực hiện tất cả biện pháp cần thiết".
Tổng thống yêu cầu Bộ trưởng Tài chính Steven Mnuchin vạch ra một gói kích thích với quốc hội để thúc đẩy kinh tế. Mnuchin cảnh báo các thượng nghị sĩ Cộng hòa trong bữa ăn trưa tại tòa nhà quốc hội: Hãy hành động ngay bây giờ, nếu không, tỷ lệ thất nghiệp có thể lên tới hai chữ số.
Ngày thứ ba: 18/3
Nhiễm: 13.700
Tử vong: 150
Dow Jones: 19.898,92
Đường phố ở các thành phố lớn như San Francisco và New York bắt đầu vắng lặng. Tại Nhà Trắng, Tổng thống ra thông điệp mới: Đất nước đang trong một cuộc chiến.
Ông ký Luật Sản xuất Quốc phòng, đạo luật thời chiến trao cho ông quyền chỉ đạo các nhà sản xuất chế tạo thiết bị cần thiết trong khủng hoảng. Tuy nhiên, Trump nhấn mạnh rằng ông chỉ kích hoạt nó "trong kịch bản tồi tệ nhất".
Nước Mỹ đang phải đối mặt với "kẻ thù vô hình", Trump nói. Tại Nhà Trắng, kẻ thù đã ở rất gần. Trump và nhiều quan chức thân cận đã tiếp xúc với những người nhiễm nCoV. Ivanka Trump và quyền chánh văn phòng Nhà Trắng Mulvaney phải tự cách ly. Ngay cả thư ký báo chí Stephanie Grisham cũng làm việc tại nhà.
Nhà Trắng tăng cường "hàng phòng thủ". Các bác sĩ đo thân nhiệt của người ra vào. Tại Cánh Tây, những người hắt hơi và ho đều bị dè chừng. Những lọ nước khử trùng tay được đặt xung quanh Nhà Trắng. Trước khi bất cứ ai tiếp xúc với Tổng thống, họ phải đo thân nhiệt một lần nữa. Phòng họp báo của Nhà Trắng, vốn thường chật kín phóng viên, giờ chỉ còn một nhóm nhỏ nhà báo.
Nước Mỹ cũng tăng cường "hàng phòng thủ". Trump và Thủ tướng Canada Justin Trudeau thông báo Mỹ - Canada nhất trí đóng biên, cấm tất cả hoạt động đi lại không thiết yếu.
Quốc hội vội vã dựng "hàng phòng thủ" kinh tế cho người Mỹ. Thượng viện ủng hộ gói hỗ trợ để tăng cường trợ cấp thất nghiệp, đảm bảo nghỉ làm có lương và xét nghiệm nCoV miễn phí.
Ngày thứ tư: 19/3
Nhiễm: 19.100
Tử vong: 206
Dow Jones: 20.087,19
Trump bước lên bục phát biểu, quyết tâm cho thấy sự tiến bộ của công tác chống dịch. Với Stephen Hahn, lãnh đạo Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm đứng bên cạnh, Trump nói hai loại thuốc chống sốt rét chloroquine và remdesivir đã cho thấy những dấu hiệu tích cực trong điều trị nCoV.
Tuy nhiên, Hahn sau đó nói rằng họ vẫn chưa chắc chắn về mức an toàn và hiệu quả của các loại thuốc này.
Tuy Trump kêu gọi mọi người đoàn kết trong khủng hoảng, ông vẫn "chĩa mũi dùi" về phía truyền thông. "Tôi bất ngờ khi đọc những thứ họ viết", ông nói.
Tổng thống có vẻ bực bội khi các phóng viên hỏi lý do ông gọi nCoV là "virus Trung Quốc". Không lãnh đạo thế giới nào gọi như vậy và WHO từ lâu đã khuyến cáo không gắn tên một quốc gia hay địa điểm với một căn bệnh để tránh dẫn đến kỳ thị. Tuy nhiên, Tổng thống và các quan chức cấp cao nhiều lần nhấn mạnh virus khởi phát từ Trung Quốc và chỉ trích nước này đã che giấu dịch trong giai đoạn đầu.
Ngày thứ chín: 24/3
Nhiễm: 65.800
Tử vong: 780
Dow Jones: 20.704, 91
Lời kêu gọi của các thống đốc và quan chức y tế công cộng đề nghị Trump kích hoạt Luật Sản xuất Quốc phòng cuối cùng đã được đáp ứng. Người đứng đầu Cơ quan Quản lý Khẩn cấp Liên bang (FEMA) Peter Gaynor thông báo cơ quan đã được "bật đèn xanh" sử dụng luật để bổ sung vật tư y tế.
Một số bang lo lắng họ thiếu máy thở để điều trị các ca bệnh nặng. Thống đốc New York Andrew Cuomo bày tỏ thất vọng về Trump. "Ông định để 26.000 người chết", Cuomo nói sau khi Trump chỉ đồng ý cung cấp 4.000 máy thở trong khi bang này yêu cầu 30.000 máy. Trump đáp trả rằng "liệu Cuomo có thật sự cần từng ấy máy không?"
Các bang California, Illinois, New York, New Jersey, Connecticut đã yêu cầu người dân ở nhà. Nhưng Trump khiến mọi người bất ngờ khi nói ông muốn chấm dứt "cách biệt cộng đồng" để mở cửa trở lại nền kinh tế trước Lễ Phục sinh 12/4. Kỳ hạn đầy tham vọng này khiến các quan chức y tế lo lắng. Họ cảnh báo việc kết thúc sớm cách biệt cộng đồng để nối lại hoạt động kinh tế bình thường sẽ kéo dài cuộc khủng hoảng vì tạo ra các cụm dịch mới.
Các bang như Ohio, Nam Dakota và Maryland cho rằng phải đến tháng 5 đỉnh dịch mới qua. Một số bang ở Trung Tây nước Mỹ bàn bạc với nhau kế hoạch duy trì "cách biệt cộng đồng" nếu Tổng thống sớm dỡ bỏ các hạn chế quốc gia.
Ngày 11: 26/3
Nhiễm: 101.700
Chết: 1.295
Dow Jones: 22.552,17
Người Mỹ thức dậy vào ngày 26/3 với một con số gây sửng sốt: 3,3 triệu người nộp đơn thất nghiệp trong tuần qua. Chưa bao giờ đất nước nhìn thấy con số như vậy.
Đến cuối ngày, Mỹ nhận thêm một con số gây sửng sốt khác: Hơn 1.000 người đã chết vì nCoV. Mỹ vượt qua Trung Quốc, trở thành vùng dịch lớn nhất thế giới trong khi vẫn đang cố gắng tăng cường khả năng xét nghiệm. Tính đến 26/3, nước này tiến hành khoảng 552.000 xét nghiệm, nhưng giới chức bang vẫn phàn nàn về tình trạng thiếu hụt vật tư y tế.
Tối hôm trước, Thượng viện đã thông qua gói kích thích 2.000 tỷ USD, hỗ trợ cho người lao động và gia đình Mỹ bằng cách phát tiền cho hầu hết người Mỹ, cho doanh nghiệp nhỏ vay và tăng trợ cấp thất nghiệp.
Buổi chiều, Tổng thống gửi một lá thư đầy lạc quan đến các thống đốc bang, nói rằng Nhà Trắng đang tìm cách giảm bớt hạn chế khi khả năng xét nghiệm đã được cải thiện.
Ngày 15: 30/3
Nhiễm: 163.479
Chết: 3.148
Dow Jones: 21.636,78
Ngày 30/3 đánh dấu kết thúc chiến dịch "15 ngày làm chậm sự lây lan" của Covid-19, nhưng tình hình dịch ở Mỹ vẫn diễn biến phức tạp, khi số ca nhiễm đã gấp đôi Trung Quốc đại lục. Trump tuyên bố 30 ngày tiếp theo là thời kỳ quan trọng để khống chế Covid-19 và kêu gọi người Mỹ góp sức giành chiến thắng trong cuộc chiến.
Trump thừa nhận mục tiêu đưa cuộc sống trở lại bình thường vào dịp Lễ Phục sinh 12/4 là việc không thể xảy ra và đã quyết định kéo dài "cách biệt cộng đồng" đến ngày 30/4 vì đỉnh dịch có thể không đến trong hai tuần tới.
"Cách biệt cộng đồng có thể cứu hơn một triệu người Mỹ. Chúng ta sẽ giành chiến thắng lớn", Trump nói. Hơn 250 triệu dân Mỹ tại 30 bang và thủ đô Washington D.C. đã được lệnh ở nhà, chỉ ra ngoài khi cần thiết như đi mua thực phẩm và thuốc men.
Anthony Fauci, chuyên gia về bệnh truyền nhiễm hàng đầu của chính phủ, người đã trở thành tiếng nói đáng tin cậy đối với công chúng, nhấn mạnh nỗi lo lắng đang tràn ngập khắp nước Mỹ.
"Chúng ta không thể đề ra các mốc thời gian", ông nói. "nCoV làm việc đó".
Phương Vũ (Theo Politico)