Thức dậy từ 4 giờ sáng, trong căn bếp tối chật chội, chị em bà Chau đang hoàn thành nốt việc nhào bột và nấu nướng. Nhưng phải đến 11h trưa, công việc mới hoàn thành. Sau đó đến công đoạn còn khó khăn hơn nữa, là đem bán số đồ ăn vừa làm ra.

Bà Chau Chung Muoi năm nay đã 70 tuổi. Còn em gái bà - Dao Muoi năm nay 61. Ngày nắng cũng như ngày mưa, cả hai vẫn đều đặn đẩy xe đi khắp các con phố đông đúc tại TP HCM.

Nếu có thể bán hết số đồ ăn đó trong ngày, thường là từ 6h đến 9h tối, họ sẽ kiếm được 100.000 - 200.000 đồng. Đó là cách họ kiếm sống hàng chục năm nay, và có lẽ đến cuối đời. “Tôi đã nghĩ đến việc nghỉ làm rồi đấy chứ. Nhưng nếu thế thì lấy đâu ra tiền mà sống”, bà Dao Muoi cho biết.

Dù tốc độ tăng trưởng kinh tế nhanh từ thập niên 90 đã đưa Việt Nam từ nhóm nước nghèo nhất thế giới lên ngưỡng trung bình, không phải ai cũng được hưởng thành quả này. Ví dụ như những người già nghèo khổ.

Theo số liệu của Liên Hợp Quốc (UN), ngày càng nhiều người Việt Nam phải làm việc kiếm sống ở tuổi xế chiều. Khoảng 40% người trong độ tuổi 70 - 74 vẫn đang đi làm.

Khoảng 7 trên 10 lao động lớn tuổi ở các đô thị Việt Nam làm những việc trong các lĩnh vực như bán hàng rong, lái taxi, đồng nát. Đây đều là những công việc khá vất vả với thu nhập thấp. Việc này cũng có nghĩa họ cả đời sẽ mắc kẹt trong nghèo khó, và không có tiền tiết kiệm về già.

Dân số Việt Nam vẫn còn khá trẻ - chỉ hơn 10% là từ 60 trở lên. Tuy nhiên, tốc độ già hóa đang tăng rất nhanh. Theo tính toán của Ngân hàng Thế giới (WB), đến năm 2030, gần một phần năm dân số sẽ bước vào tuổi già. Đến năm 2050, con số này có thể tăng lên 30%.

“Tốc độ già hóa tại Việt Nam hiện nằm trong nhóm nhanh nhất thế giới, nhưng nó lại diễn ra trong bối cảnh mức thu nhập thấp hơn nhiều các nước cũng già hóa khác”, WB cảnh báo trong một báo cáo năm 2016.

Theo số liệu chính thức, khoảng 11% dân số Việt Nam hiện sống dưới mức nghèo khổ. Tại các vùng thành thị, chuẩn nghèo chính thức là 900.000 đồng một người mỗi tháng.

Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng số người nghèo thực sự có thể còn lớn hơn. Do rất nhiều người chỉ có thu nhập nhỉnh hơn mốc này. “Nếu nâng chuẩn thêm 20%, lên 1,08 triệu đồng, tỷ lệ nghèo khổ sẽ tăng gấp đôi, lên 22%”, Nguyễn Ngọc Quỳnh - nhà phân tích tại Quỹ Dân số Liên Hợp Quốc (UNFPA) cho biết.

Chính quyền cũng có hỗ trợ cho những người già nghèo khổ mà không có lương hưu. Tuy nhiên, giới phân tích cho biết khoản trợ cấp này không đáng kể, và chỉ khoảng 20% số người là được nhận.

Điều kiện có trợ cấp là trên 80 tuổi. Hoặc nếu từ 60 - 79 tuổi, họ phải được xác nhận là người nghèo.

Hai chị em bà Chau rơi vào trường hợp thứ 2, nên được trợ cấp 14 USD hằng tháng. Tuy nhiên, họ khó có thể sống chỉ bằng số tiền này.

Dù vậy, họ vẫn còn khá may mắn vì ngoài tiền trợ cấp, cả hai còn có căn nhà cha mẹ để lại. Thế nên, họ không phải đi thuê. Và nhờ được xác nhận là người nghèo, họ cũng được khám chữa bệnh miễn phí tại các bệnh viện, phòng khám công.

Tại một khu lao động khác, 38 người cao tuổi lại đang chen chúc trong một căn phòng còn nhỏ hơn nhà của bà Chau. Nó nhỏ đến nỗi những người sống tại đây, có cả người khuyết tật, phải thay phiên nhau ngủ trên sàn nhà.