Theo kết luận điều tra của Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an, Phan Quốc Việt, Chủ tịch HĐQT kiêm Tổng giám đốc Công ty Việt Á bị đề nghị truy tố về tội Đưa hối lộ và Vi phạm quy định về đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng.
Như vậy, trong vụ đại án liên quan Việt Á mà Bộ Công an chủ công, C03 đề nghị truy tố 38 người, sau gần hai năm điều tra. Cảnh sát cáo buộc suốt quá trình nghiên cứu, sản xuất, kinh doanh kit test, Việt đã tổ chức đưa hối lộ 6 quan chức, tổng cộng hơn 82 tỷ đồng.
Công ty Cổ phần Công nghệ Việt Á đăng ký kinh doanh lần đầu năm 2007 tại TP HCM, vốn điều lệ 1.000 tỷ đồng, trong đó vợ chồng Phan Quốc Việt chiếm hơn 70%. Ngành nghề kinh doanh chính của Việt Á là buôn bán máy móc, phụ tùng, sản xuất hóa chất cơ bản.
Cơ quan điều tra cáo buộc, để phục vụ hoạt động kinh doanh, Việt mở và điều hành 15 công ty và một cửa hàng tên là Âu Lạc. Việt chủ yếu dùng pháp nhân của các công ty này để làm "quân xanh", cung cấp báo giá khi hợp thức hồ sơ đấu thầu các gói mua sắm kit test, sinh phẩm, vật tư tại các tỉnh.
Sau khi được thanh toán tiền theo hợp đồng, Việt chỉ đạo nhân viên dưới quyền chi phần trăm ngoài hợp đồng cho các cơ sở y tế bằng hình thức chuyển tiền từ tài khoản của cửa hàng Âu Lạc. Dòng tiền từ đây đến tài khoản của các nhân viên phụ trách vùng của Việt Á để rút tiền mặt.
Phan Quốc Việt lúc chưa bị bắt. Ảnh: Việt Á
Để phục vụ cách làm ăn chớp nhoáng giữa đại dịch, Việt dùng mối quan hệ cá nhân để xin cùng tham gia nghiên cứu kit xét nghiệm Covid-19. Anh ta bị cơ quan điều tra cáo buộc ngay từ đầu đã có mục đích "biến kit xét nghiệm từ sản phẩm nghiên cứu thuộc sở hữu nhà nước thành sở hữu của công ty".
Từ đây, Việt giao tổ nghiên cứu của Việt Á tiếp tục phát triển để sản xuất kit test. Phòng sản xuất kit Việt Á được đặt tại khu phố Bình Đường 2, thành phố Dĩ An, Bình Dương, đủ máy móc, thiết bị, nhân viên sản xuất, kiểm tra chất lượng.
Sau khi sản xuất thử nghiệm lô hàng 200.000 kit xét nghiệm đầu tiên bán cho Bộ Y tế, Việt bắt đầu chi tiền cho nhiều quan chức để được hỗ trợ cấp số đăng ký lưu hành nhanh nhất, sớm đưa vào kinh doanh. Từ thời gian này, tham vọng của Việt Á trong thị trường kit test ngày càng hiện rõ.
Điển hình, đầu năm 2020, Bộ Y tế ra văn bản đề nghị các cơ sở y tế trên cả nước liên hệ Công ty Phù Sa để mua sinh phẩm xét nghiệm. Nhận thấy thị trường bán kit xét nghiệm bị đối thủ chen chân, Việt lập tức nhờ người tác động để "loại", tạo thuận lợi cho Việt khuấy đảo thị trường.
Quá trình thương mại hóa kit xét nghiệm, Việt được Bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long và Nguyễn Huỳnh (thư ký của ông Long) "dọn đường" bằng cách giới thiệu với lãnh đạo một số địa phương. Chẳng hạn, Hải Dương, khi Việt Á gặp khó trong việc đưa máy xét nghiệm vào tỉnh này, ông Long đã giới thiệu Việt với Bí thư Tỉnh ủy Hải Dương Phạm Xuân Thăng.
Đồng thời, ông Long nhắn tin số điện thoại của ông Thăng cho Huỳnh để chuyển tới cho Việt liên hệ. Sau khi Việt Á được cung cấp kit test để xét nghiệm tận thu ở Hải Dương, ông Long nói với Huỳnh: "Tốt rồi", kết luận điều tra nêu.
Theo kết luận, để sản xuất kit xét nghiệm, Việt Á dùng 11 loại hóa chất mua của các công ty với tổng số tiền là hơn 360 tỷ đồng. Như vậy, chi phí nguyên vật liệu trực tiếp để sản xuất kit test là hơn 41.500 đồng.
Cùng với các chi phí khác như nhân công 32.400 đồng, chi phí sản xuất chung 27.700 đồng, bán hàng là 16.200 đồng, quản lý doanh nghiệp 8.100 đồng, tài chính 4.000 đồng, lợi nhuận 5% dự kiến 6.500 đồng, thuế 6.80 đồng, nên tổng giá thành để ra lò một kit xét nghiệm Việt Á là hơn 143.400 đồng, theo tính toán của cơ quan điều tra.
Việt Á được Bộ Y tế hiệp thương giá 470.000 đồng/kit test, nghĩa là cao gấp 3 lần chi phí sản xuất. C03 xác định, Bộ Y tế công bố giá kit xét nghiệm lên Cổng thông tin để tạo mặt bằng giá cho Việt Á bán hàng là không có căn cứ. Từ việc làm này của một số quan chức Bộ Y tế bị cáo buộc đã tạo điều kiện cho Việt nâng khống giá, gây thiệt hại cho Nhà nước.
Cựu bộ trưởng Y tế Nguyễn Thanh Long. Ảnh: Hoàng Phong
Về chất lượng kit xét nghiệm Việt Á, C03 đã trưng cầu giám định và kết luận sản phẩm đảm bảo 4 tiêu chí là giới hạn phát hiện, độ nhạy, độ đặc hiệu và độ chính.
Trong năm 2020 và 2021, Việt Á đã sản xuất 8,7 triệu kit test và tiêu thụ được 8,3 triệu kit. Doanh nghiệp được nhà nước thanh toán 2.250 tỷ đồng và hưởng lợi 1.235 tỷ đồng. Cảnh sát xác định lợi nhuận định mức Việt Á được hưởng khi kinh doanh kit test chỉ là 5%. Thế nhưng Việt Á lại bán kit với giá gấp 3 lần chi phí sản xuất. Bởi thế hơn 1.235 tỷ đồng chênh lệch giữa giá bán và giá sản xuất bị quy kết là "hưởng lợi bất chính".
Trong vụ án này, Việt và đồng phạm bị cáo buộc thông thầu để tiêu thụ gần 680.000 kit test tại CDC Hải Dương, Bắc Giang, Nghệ An, Bình Dương, gây thiệt hại 222 tỷ đồng.
Ngoài ra, công an các địa phương đã khởi tố 111 người trong "chùm" 32 vụ án khác liên quan Việt Á. Trong đó công an 15 tỉnh thành đã khởi tố 15 vụ án vi phạm về đấu thầu và xác định Việt Á tiêu thụ 560.000 kit test, gây thiệt hại 180 tỷ đồng. Như vậy, Việt cùng đồng phạm còn bị cáo buộc vi phạm đấu thầu trong khi tiêu thụ hơn 1,2 triệu kit test tại các cơ sở y tế, gây thiệt hại 402 tỷ đồng.