Tổng thống Nga Vladimir Putin hôm 19/10 ban bố thiết quân luật ở 4 tỉnh sáp nhập từ Ukraine, gồm Donetsk, Lugansk, Kherson và Zaporizhzhia. Giới chức các tỉnh trên sẽ có thêm quyền hạn để đảm bảo an ninh và phản ứng nhanh với bất kỳ trường hợp khẩn cấp nào, cũng như hạn chế việc ra vào các khu vực.
Sắc lệnh mới đồng thời yêu cầu "huy động kinh tế" tại 8 khu vực tiếp giáp với Ukraine, bao gồm Cộng hòa Crimea, thành phố Sevastopol cùng với Krasnodar, Belgorod, Bryansk, Voronezh, Kursk và Rostov.
Tổng thống Putin chủ trì cuộc họp Hội đồng An ninh ngày 19/10. Ảnh: Reuters.
Các quan chức Ukraine cho biết lệnh thiết quân luật Tổng thống Putin ban bố sẽ không thể ngăn cản họ giành lại những phần lãnh thổ Nga đang kiểm soát, nhưng cảnh báo điều này có thể đồng nghĩa Moskva sẽ tăng cường kiểm soát đối với người Ukraine sống ở các khu vực trên cũng như mở rộng nỗ lực quân sự ở nước này.
Theo luật pháp Nga, thiết quân luật giúp tăng quyền lực của quân đội và cơ quan hành pháp. Nó cho phép quân đội áp đặt lệnh giới nghiêm, hạn chế đi lại, trưng dụng tài sản của người dân, giám sát thông tin liên lạc và ra lệnh cho công dân xây dựng lại các thành phố bị phá hủy.
"Về cơ bản, thiết quân luật là ngừng quản trị nền kinh tế theo cách thông thường", Max Bergmann, giám đốc chương trình châu Âu tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, cho hay.
Hiện chưa rõ các biện pháp thiết quân luật của Nga khác biệt thế nào so với điều kiện hiện nay, bởi quân đội Nga trên thực tế đang kiểm soát gần như mọi mặt đời sống tại 4 tỉnh sáp nhập.
Theo Bergmann, sắc lệnh của ông Putin đóng vai trò như một tuyên bố "chính thức hóa những gì đã và đang diễn ra trên thực địa", sau khi Nga tổ chức các cuộc trưng cầu dân ý sáp nhập lãnh thổ. Nó dường như là thông điệp rằng Nga trên thực tế đang kiểm soát 4 tỉnh Ukraine bằng biện pháp quân sự.
Văn phòng Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky đã nhanh chóng bác bỏ ảnh hưởng từ sắc lệnh thiết quân luật mà Tổng thống Putin đưa ra.
"Điều này không thay đổi bất cứ điều gì đối với Ukraine: Chúng ta vẫn tiếp tục giải phóng và giành lại các vùng lãnh thổ của chúng ta", Mykhailo Podolyak, cố vấn Tổng thống Ukraine, tuyên bố.
Eugene Finkel, phó giáo sư Trường Nghiên cứu Quốc tế Cao cấp Johns Hopkins, cũng tin rằng mệnh lệnh này sẽ không thay đổi đáng kể tình hình trên thực tế ở Ukraine.
"Nó chỉ mang lại cho Nga một số giá trị liên quan đến tính hợp pháp trong nước liên quan đến 4 tỉnh Ukraiine", ông nói. Nó có thể giúp lực lượng Nga huy động các nguồn lực tại chỗ để phục vụ hoạt động kiểm soát các khu vực trên, trong bối cảnh quân đội Ukraine sắp mở đợt phản công lớn ở Kherson, miền nam nước này.
Trong khi đó, giới chuyên gia đánh giá sắc lệnh của ông Putin có thể tác động nhiều hơn đến chính nước Nga, kéo nhiều thành phần xã hội Nga tham gia sâu hơn vào chiến dịch quân sự tại Ukraine. Đoạn cuối trong sắc lệnh của ông Putin quy định "các biện pháp khác có thể được áp dụng ở Nga trong thời kỳ thiết quân luật".
"Đây là một vấn đề lớn vì trên thực tế, những gì ông Putin đang làm thực sự đưa toàn bộ Liên bang Nga vào một mức độ thiết quân luật nhất định", Mark Galeotti, giáo sư danh dự tại Trường Nghiên cứu Slavonic và Đông Âu thuộc Đại học London, Anh, nhận xét.
Phó giáo sư Finkel cho rằng điều khoản cho phép áp dụng "các biện pháp khác" có thể là "cửa sau để thực thi các biện pháp thiết quân luật ở những nơi khác của Nga mà không thực sự gọi đó là thiết quân luật".
Theo giáo sư Galeotti, lệnh thiết quân luật có thể cho phép các quan chức Nga kiểm soát hoạt động sản xuất công nghiệp để hỗ trợ chiến dịch quân sự ở Ukraine.
Hai bình luận viên Maite Fernandez Simon và Mary Ilyushina của Washington Post cũng nhận định những biện pháp này dường như đồng nghĩa với một cấp độ kiểm soát mới đối với các ngành công nghiệp Nga, điều hướng chúng hỗ trợ quân đội trong tương lai.
"Thay vì công bố các động thái kiểm soát kinh tế quan trọng cùng lúc khiến dư luận Nga choáng ngợp, ý tưởng của chính quyền Tổng thống Putin là triển khai chúng dần dần", Bergmann, chuyên gia tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế, bình luận.
Sắc lệnh mới nhất của Tổng thống Putin "cho thấy Nga ngày càng nhận thức được rõ ràng rằng họ sẽ ở trong tình thế khó khăn liên quan đến xung đột Ukraine trong thời gian dài nữa", Galeotti nói.
Tổng thống Putin đã truyền đi thông điệp tương tự trong cuộc họp Hội đồng An ninh ngày 19/10, trong đó ông ra lệnh thành lập một hội đồng điều phối đặc biệt nhằm thực thi các biện pháp mới. "Chúng ta đang nỗ lực giải quyết các nhiệm vụ rất phức tạp, quy mô lớn để đảm bảo một tương lai ổn định cho nước Nga, tương lai của nhân dân chúng ta", ông nói.
Vũ Hoàng (Theo Washington Post, Hill)