Cơ quan Biên phòng Ukraine ngày 13/9 thông báo quân đội nước này đã giành lại thị trấn Vovchansk sát biên giới Nga, đánh dấu chiến dịch phản công bất ngờ đã giúp Kiev tái kiểm soát gần như toàn bộ tỉnh Kharkov trong hơn một tuần.
Các thành phố chiến lược Batakliya, Kupiansk và Izyum lần lượt được giải phóng trong vài ngày cuối tuần trước. "Điều khiến chúng tôi bất ngờ là quân Nga thậm chí không chống trả", trung tướng Yevhen Moisiuk, phó tổng tham mưu trưởng quân đội Ukraine, cho biết.
Xe tăng Nga bị bỏ lại ở ngoại ô Izyum, tỉnh Kharkov, miền đông Ukraine, hôm 11/9. Ảnh: AFP.
Ukraine đang đứng trước cơ hội lớn để giành thêm lãnh thổ. Trận đánh tại Izyum cho thấy Nga đã dàn quân rất mỏng ở mặt trận đông bắc, sau khi điều chuyển những đơn vị thiện chiến và khí tài hiện đại xuống miền nam Ukraine, do đòn hỏa mù của Kiev trong vài tháng qua.
Bản đồ do Bộ Quốc phòng Nga công bố cho thấy Moskva muốn rút lực lượng về củng cố phòng tuyến dọc sông Oskil ở ranh giới Kharkov - Donbass. Trong khi đó, việc tái chiếm Izyum có thể giúp Ukraine giải tỏa áp lực tấn công của Nga vào thành phố Sloviansk, cũng như tính toán những bước đi tiếp theo, trong đó có kịch bản tiến sâu hơn vào vùng Donbass, giải phóng Lysychansk, mục tiêu bị Nga chiếm hồi tháng 7.
Cơ hội tiếp tục đà tiến cho quân đội Ukraine kéo dài được bao lâu sẽ tùy thuộc vào khả năng duy trì áp lực lên Kherson, mặt trận cách Kharkov khoảng 600 km về phía nam. Cầm chân được các đơn vị thiện chiến nhất của Nga ở miền nam càng lâu, Ukraine càng có thêm cơ hội tận dụng lợi thế quân số trong ngắn hạn ở miền đông.
Nếu Nga quyết định điều quân từ Kherson trở về bảo vệ Donbass, cơ hội sẽ mở ra cho Ukraine ở mặt trận miền nam, với điều kiện họ vẫn còn đủ nguồn lực để tiến hành một đợt phản công quy mô lớn tương tự những gì đã diễn ra ở Kharkov.
Theo quan chức Bộ Quốc phòng Mỹ, phòng tuyến của Nga ở Kharkov sụp đổ là hệ quả của tình trạng thiếu tổ chức, mạng lưới thông tin chỉ huy thiếu hiệu quả, thiếu hụt kéo dài về trang thiết bị quân sự lẫn quân số.
Tuy nhiên, giới chức quốc phòng Mỹ cho rằng những khó khăn lớn nhất với quân đội Ukraine vẫn ở phía trước. Mũi phản công ở mặt trận đông bắc đã không còn tính bất ngờ, các đơn vị Nga xung quanh giờ đây cũng đã chuyển sang thế phòng thủ.
Giới lãnh đạo Kiev buộc phải cân nhắc cẩn thận hơn về quyết tâm của Moskva đối với vùng Donbass, vốn được Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố công khai là trái tim của chiến dịch quân sự đặc biệt.
Một binh sĩ Ukraine làm nhiệm vụ bảo vệ ở thành phố Kharkov, tỉnh Kharkov ngày 29/8. Ảnh: AFP.
Bởi vậy, nhiều chuyên gia quân sự dự báo Ukraine sẽ tạm ngừng tiến quân sau khi giành lại khoảng 6.000 km2 lãnh thổ ở Kharkov.
Thiếu tướng Anh về hưu Tim Cross đánh giá mũi phản công chớp nhoáng ở Kharkov có ý nghĩa quân sự rất lớn với Ukraine. Dù vậy, nhiều thách thức mới cũng mở ra từ chính thành công này. Tiền tuyến mới giờ đây đã tăng đáng kể so với ban đầu, buộc họ phải đầu tư nhiều nguồn lực hơn.
"Bài toán đầu tiên là họ sẽ duy trì đà tiến như thế nào và lời giải vẫn nằm ở nguồn lực. Liệu họ có thể duy trì tốc độ, đảm bảo nguồn lực, chuyển thêm đạn dược, nhiên liệu và quân số đến tiền tuyến mới hay không, trong khi thương vong là điều không thể tránh khỏi", tướng Cross, một chuyên gia về hậu cần quân sự, nhận định.
Với kinh nghiệm quân sự của mình, Cross cho rằng mọi chiến dịch tấn công đều có "điểm tới hạn" nhất định, khi họ không đủ nguồn lực để tiến thêm. Khi điều này xảy ra, lực lượng chiến đấu sẽ tạm ngưng chiến dịch để huy động quân dự bị và củng cố mạng lưới hậu cần.
Theo ông, mũi tiến công của Ukraine ở Kharkov đang dần chạm tới điểm này, buộc họ phải tính tới kịch bản đề phòng Nga tổ chức phản kích và chiếm lại những vùng lãnh thổ mà họ vừa giành được.
Oleksiy Arestovych, cố vấn Tổng thống Ukraine, ngày 13/9 cho biết đợt phản công ở Kharkov dần chuyển sang trạng thái tiến triển chậm, do phần lớn lực lượng đang tập trung giành lại thành phố Lyman thuộc tỉnh Donetsk, nơi được xem là bàn đạp để quân đội Ukraine tiến vào Lugansk.
Jack Watling, chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu Quốc phòng và An ninh Hoàng gia Anh (RUSI), nhận định các đơn vị Ukraine có khả năng đã chịu thiệt hại đáng kể trong đợt phản công chớp nhoáng, dù Kiev chưa công bố số liệu thương vong trong những ngày qua.
"Tổn thất là điều không thể tránh khỏi trong mọi chiến dịch tấn công. Giới lãnh đạo chính trị Ukraine cần hiểu rằng họ không nên gây áp lực quá lớn lên tướng quân đội, cân nhắc khoan thư sức quân. Ukraine cũng cần tính toán bảo toàn lực lượng cho những đợt tiến công khác với quy mô lớn trong tương lai", ông nói.
Watling cho rằng phương án khả thi cho quân đội Ukraine hiện nay là chuyển thế trận phản công sang phòng thủ và duy trì quấy nhiễu phòng tuyến đối phương trong tương lai gần, trong khi vẫn giữ mục tiêu dài hạn là giành lại quyền kiểm soát lãnh thổ và buộc Nga ngồi vào bàn đàm phán trong tình thế bất lợi.
Khi mùa đông đến, lực lượng Nga ở Ukraine đã bị đảo lộn vị trí phòng thủ đáng kể sau thất bại tại Kharkov và sức ép ở chiến trường miền nam. Đây là thời điểm Nga có thể để lộ thêm nhiều điểm yếu mới trong mạng lưới hậu cần. Nếu Ukraine liên tục quấy nhiễu các tuyến tiếp vận, đồng thời khiến đối phương tiêu hao nguồn lực đáng kể trong giao tranh quy mô nhỏ, các đơn vị Nga có nguy cơ kiệt sức và phòng tuyến ở miền đông một lần nữa có thể sụp đổ.
Watling nhận định kịch bản trên đòi hỏi các đối tác phương Tây tiếp tục hỗ trợ Kiev theo ba hướng: cung cấp liên tục khí tài, viện trợ nhân đạo cho dân thường trong mùa đông và tăng cường thuyết phục giới lãnh đạo Nga rằng rút quân là con đường duy nhất để tránh kịch bản xấu hơn.
"Nếu chiến thuật này thành công trong thời gian tới, Ukraine có thể đạt thêm các bước tiến đáng kể trên chiến trường trong năm 2023", ông nói.
Cục diện chiến sự Ukraine sau đợt phản công chớp nhoáng của quân đội Ukraine ở Kharkov. Đồ họa: WP.
Thanh Danh (Theo Guardian, Vox, WP)