Quân đội Nga tuần qua liên tục mở các cuộc tấn công vào loạt thành phố ở vùng Donbass, ngoài hai điểm nóng Bakhmut và Ugledar. Giới quan sát cho rằng đây là dấu hiệu cho thấy Nga sắp mở chiến dịch quy mô lớn trên toàn mặt trận, sau nhiều tháng hứng chịu các bước lùi liên tiếp trước quân đội Ukraine.
"Những cuộc tấn công gần đây có thể là đòn thăm dò nhằm kiểm tra sức mạnh phòng thủ, cách bố trí lực lượng và phản ứng của Ukraine trước khi Nga tung ra đòn đánh tổng lực", Mick Ryan, chiến lược gia từng là tướng quân đội Australia, nhận định.
Ryan cho rằng trong thời đại công nghệ tiên tiến với sự hỗ trợ của vệ tinh, máy bay trinh sát không người lái, việc tung ra các đòn thăm dò vẫn vô cùng cần thiết để có bức tranh toàn cảnh về tình hình chiến trường. "Sức mạnh và ý chí thực sự của đối thủ chỉ có thể được xác định bằng những cuộc đối đầu thực tế", ông nói.
Tổng thống Nga Putin thăm trung tâm huấn luyện ở tỉnh Ryazan ngày 20/10/2022. Ảnh: Reuters.
Nga đã chuẩn bị cho chiến dịch tiến công này từ tháng 9/2022, khi Tổng thống Vladimir Putin ban bố lệnh động viên một phần, huy động hơn 300.000 quân dự bị.
Giới quan sát cho rằng lệnh động viên này là nền tảng để Nga xây dựng lực lượng tiến công, bù đắp cho những tổn thất lớn trong 6 tháng đầu chiến sự. Nó cũng giúp Nga huy động năng lực sản xuất cần thiết để chuẩn bị vật lực cho chiến dịch.
Tới cuối tháng 9, ông tuyên bố sáp nhập 4 tỉnh ở Ukraine gồm Donetsk, Lugansk, Zaporizhzhia và Kherson, cung cấp lý do chính trị cho chiến dịch, theo Ryan.
Mảnh ghép cuối cùng để hoàn thiện kế hoạch là những thay đổi trong bộ máy chỉ huy được công bố hồi đầu tháng 1. Với quyết định bổ nhiệm tướng Valery Gerasimov làm tổng chỉ huy chiến dịch Ukraine thay thế tướng Sergey Surovikin, ông Putin dường như hy vọng đòn đánh mới sẽ hiệu quả và nhanh chóng hơn.
Tướng Gerasimov được cho là người dày dạn kinh nghiệm tác chiến và có khuynh hướng tấn công, trong khi tướng Surovikin, người xuất thân từ không quân, lại thiên về phòng ngự.
Sau thời gian dài chuẩn bị về nhân lực và vật lực, Nga có ba lý do chính để phát động chiến dịch tấn công mới tại Ukraine vào thời điểm này, theo chuyên gia Ryan.
Đầu tiên và quan trọng nhất là lý do chính trị. Tổng thống Putin đang rất cần một chiến thắng sau khi lực lượng Nga hứng chịu nhiều tổn thất trên chiến trường thời gian qua.
Chiến dịch tập kích tên lửa vào cơ sở hạ tầng năng lượng đã không khiến giới lãnh đạo Ukraine chùn bước. Ngược lại, nó thúc đẩy phương Tây tăng cường viện trợ hệ thống phòng không, xe tăng cho Ukraine.
Nga cần mở các đợt tấn công lớn để phá thế bế tắc trên chiến trường, giành thêm lãnh thổ và tạo động lực ở Ukraine. Tổng thống Putin cũng cần chứng minh cho người Nga thấy lực lượng của họ đang đạt tiến bộ trước đối thủ mà ông mô tả là "những kẻ theo chủ nghĩa phát xít mới" ở Ukraine, cũng như "kẻ thù phương Tây muốn tiêu diệt Nga".
"Nga cần có thứ gì đó để chứng minh kết quả của chiến dịch quân sự", Yuriy Sak, cố vấn Bộ Quốc phòng Ukraine, nói với CNBC. "Trong 6 tháng qua, thành quả duy nhất mà họ đạt được là kiểm soát Soledar, thành phố nhỏ đã biến thành đống đổ nát".
Lý do thứ hai thúc đẩy Nga mở đợt tấn công là nhằm ngăn chặn Ukraine tiến hành chiến dịch phản công trong tương lai. Tổng thống Volodymyz Zelensky đã nhiều lần tuyên bố sẽ phát động tấn công vào mùa xuân nhằm giành lại tất cả các vùng lãnh thổ Nga kiểm soát, trong đó có bán đảo Crimea.
"Nga sẽ tiếp tục tấn công trong những tuần tới, nhằm giành lại thế chủ động, đẩy Ukraine vào tình cảnh phải dồn lực lượng phòng thủ, thay vì chuẩn bị thế trận cho chiến dịch phản công", Ryan nói.
Cuối cùng, với đòn tấn công mới, Nga dường như muốn giành được vị thế tốt nhất ở miền đông và nam Ukraine, trước khi Kiev nhận được đầy đủ số xe tăng chủ lực, xe bọc thép hiện đại mà phương Tây cam kết.
Những khí tài hạng nặng này dự kiến sớm được chuyển giao tới Ukraine, nhưng binh sĩ Ukraine sẽ cần thời gian để học cách sử dụng chúng. Tới quý II năm nay, khi lính Ukraine vận hành thuần thục các xe tăng được chuyển giao, năng lực tiến công của họ sẽ được cải thiện hơn rất nhiều so với những gì họ từng thể hiện trong cuộc phản công ở Kharkov và Kherson cuối năm ngoái, theo Ryan.
Andriy Zagorodnyuk, cựu bộ trưởng quốc phòng Ukraine, nhận định lực lượng Nga trong vài tuần tới sẽ tiến hành loạt cuộc tấn công trên nhiều khu vực ở mặt trận miền đông. Từ Svatove ở phía bắc tới Ugledar ở phía nam, quân Nga có thể tiến hành các cuộc tấn công quy mô tiểu đoàn hoặc lữ đoàn nhằm chọc thủng phòng tuyến Ukraine.
Jamie Shea, chuyên gia về an ninh, quốc phòng quốc tế tại Viện Chatham House ở London, cho rằng Nga sẽ không dốc toàn lực trong giai đoạn đầu của chiến dịch mới. Thay vào đó, lực lượng Nga sẽ "tiến chậm từng bước", theo chiến thuật họ đã áp dụng để chiếm một số làng mạc, thị trấn ở Donbass trong vài tháng qua.
"Lực lượng Nga phải đảm bảo rằng họ đạt được ưu thế tuyệt đối về hỏa lực, tiến lên vài km, kiểm soát một ngôi làng, rồi tiếp tục tiến lên chiếm mục tiêu tiếp theo theo cách tương tự", Shea nói.
Nhưng khả năng thành công của Nga với chiến thuật này là một câu hỏi lớn. Chiến dịch tấn công đòi hỏi binh sĩ Nga phải được huấn luyện và trang bị tốt, trong khi phần lớn nhân lực được triển khai hiện nay là lính dự bị chưa có nhiều kinh nghiệm tác chiến.
"Do đó, khi Nga bắt đầu các cuộc tấn công lớn thời gian tới, họ có thể khó đạt được bước đột phá, như thọc sâu vào lãnh thổ Ukraine, phá hủy tuyến hậu cần, các tổ hợp pháo binh và sở chỉ huy, khiến tuyến phòng thủ của đối phương suy yếu", Ryan nhận định.
Binh sĩ Ukraine nã pháo về phía lực lượng Nga tại một điểm giao tranh gần Bakhmut, vùng Donetsk, ngày 24/1. Ảnh: Reuters.
Ukraine cũng đang củng cố thế trận phòng thủ và chuẩn bị cho chiến dịch phản công. Với sự hỗ trợ của vũ khí phương Tây trong thời gian tới, Kiev có thể sẵn sàng sớm triển khai kế hoạch của riêng họ.
Tuy nhiên, giới phân tích cho rằng Kiev cần phải cân bằng giữa nỗ lực phòng thủ với mong muốn tấn công. Để tiến hành được chiến dịch phản công, họ trước hết phải chặn được chiến dịch của Nga, đồng thời bảo tồn được nguồn lực quý báu của mình.
"Những tuần tới sẽ là khoảng thời gian không dễ dàng đối với các lãnh đạo quân sự Ukraine", Ryan cảnh báo.
Thanh Tâm (Theo CNBC, ABC, Atlantic Council)