Phát biểu trên truyền hình ngày 6/3 từ thành phố Charleston, bang quê nhà Nam Carolina, bà Nikki Haley tuyên bố "đã đến lúc dừng chiến dịch tranh cử tổng thống". Bà chúc mừng cựu tổng thống Donald Trump khi ông giờ là ứng viên duy nhất của đảng Cộng hòa cho cuộc bầu cử tổng thống 2024.
"Rất có thể ông Trump sẽ là ứng viên đảng Cộng hòa khi đại hội toàn quốc của đảng chúng ta diễn ra vào tháng 7. Tôi chúc mừng ông ấy và chúc ông ấy mạnh khỏe", bà Haley nói.
Không giống nhiều người hình dung, cựu thống đốc Nam Carolinia đã từ chối ủng hộ Trump, người mà bà đã nhiều lần chỉ trích. Thay vào đó, bà để lại một thách thức mà cựu tổng thống sẽ phải hóa giải được nếu muốn giành chiến thắng trong cuộc bầu cử tháng 11.
"Bây giờ nhiệm vụ của ông Trump là giành được phiếu bầu của những người ủng hộ chúng tôi trong đảng và cả những người không ủng hộ ông ấy. Tôi hy vọng ông ấy làm được điều đó", bà nói.
Thông điệp của bà Haley khi tuyên bố dừng tranh cử. Video: CNN
Nhóm ủng hộ bà Haley chủ yếu là những người độc lập và ôn hòa, cũng như các cử tri có bằng đại học, vốn không muốn chứng kiến Trump trở lại sau những hỗn loạn mà ông gây ra trong nhiệm kỳ đầu tiên.
Họ không thể ngăn cản Trump trở thành ứng viên của đảng Cộng hòa, nhưng giới quan sát cho rằng những cử tri này có khả năng làm tổn hại triển vọng của ông trong cuộc tái đấu với Tổng thống Joe Biden, bởi đây không phải là nhóm nhỏ.
Khảo sát của AP VoteCast với các cử tri sơ bộ và họp kín của đảng Cộng hòa ở bang Iowa, New Hampshire và Nam Carolina cho thấy 61-76% những người ủng hộ Haley cho biết họ không hài lòng nếu Trump trở thành ứng viên và sẽ không bỏ phiếu cho ông vào tháng 11. Số cử tri này chiếm một phần đáng kể tại các bang, cụ thể là 20% ở Iowa, hơn 30% ở New Hampshire và 25% ở Nam Carolina.
Họ đã góp phần giúp bà Haley làm nên lịch sử khi trở thành người phụ nữ đầu tiên giành chiến thắng trong một cuộc bầu cử sơ bộ của đảng Cộng hòa. Bà đã đánh bại ông Trump trong vòng sơ bộ tại thủ đô Washington vào ngày 3/3 và bang Vermont ngày 5/3.
Các đồng minh của bà Haley nhấn mạnh cựu thống đốc đã vượt qua hầu hết kỳ vọng của giới chính trị về những gì bà có thể làm. Bà ban đầu từ chối ra tranh cử năm 2024, nhưng đã thay đổi quyết định sau khi Trump tuyên bố chạy đua. Lý do bà đưa ra là muốn giúp Mỹ thoát khỏi những khó khăn về kinh tế và "thay đổi thế hệ" lãnh đạo đất nước.
Dù chiến dịch của bà ban đầu tỏ ra chậm chạp trong nỗ lực thu hút các nhà tài trợ và người ủng hộ, Haley cuối cùng đã vượt qua tất cả các đối thủ Cộng hòa khác như Thống đốc Florida Ron DeSantis, cựu phó tổng thống Mike Pence, thượng nghị sĩ Tim Scott. Tiền tài trợ vẫn đổ về ngân sách của chiến dịch tới phút chót. Chiến dịch tranh cử của Haley cho biết họ đã huy động được hơn 12 triệu USD chỉ trong tháng 2.
Bà Nikki Haley thông báo ngừng chiến dịch tranh cử trong phát biểu tại bang Nam Carolina ngày 6/3. Ảnh: AFP
Các nhà tài trợ đảng Cộng hòa, cử tri độc lập và ôn hòa gọi bà là "Never Trump", hay người phụ nữ quyết chống lại Trump đến cùng. Tiếng nói của họ mạnh mẽ đến mức Trump từng tuyên bố sẽ cấm bất cứ ai từng tài trợ cho Haley tham gia phong trào MAGA (Làm nước Mỹ vĩ đại trở lại) của mình.
Khi Haley rời đường đua, câu hỏi đặt ra là những cử tri đã ủng hộ Haley sẽ quay sang lựa chọn ai cho cuộc bầu cử tháng 11. "Họ là những người sẽ định đoạt cuộc bầu cử này", chiến lược gia đảng Cộng hòa Kevin Madden nói.
Nhóm này có trình độ cao và quan điểm chính trị ôn hòa hơn so với mức trung bình của đảng Cộng hòa. Nhiều cử tri trong số đó là những người giàu có sống ở vùng ngoại ô. Họ được cho chia thành ba nhóm nhỏ hơn: không bao giờ ủng hộ Trump, nhóm cử tri độc lập và những người trung thành với đảng Cộng hòa.
Đối với nhóm đầu tiên, nhiều người đã thể hiện rõ lập trường của họ. Kelly Schofield, người ủng hộ trung thành của Haley, cho biết vẫn sẽ bỏ phiếu cho bà trong cuộc bầu cử tháng 11, dù chiến dịch tranh cử của Haley đã kết thúc.
"Tôi thực sự không thể nào bỏ phiếu cho đối thủ của bà ấy và đó là quyết định của tôi", Schofield nói. "Tôi không thấy an tâm khi trao lá phiếu của mình cho ứng viên còn lại của đảng".
Holt Moran, thành viên đảng Cộng hòa ở Nam Carolina, cho rằng ông Trump là "thảm họa" cho nước Mỹ. Moran đã rời đảng năm 2016, khi ông Trump trở thành ứng viên tổng thống.
Không nhiều người ủng hộ Haley tin rằng bà có thể đánh bại ông Trump, song họ vẫn lựa chọn bỏ phiếu cho bà. Điều này cho thấy mức độ thù địch của họ đối với cựu tổng thống.
Nhóm cử tri này mang lại cho đảng Dân chủ một số lý do để lạc quan. Chiến lược gia kỳ cựu đảng Dân chủ Simon Rosenberg cho biết một số cuộc thăm dò từ các bang bỏ phiếu sớm cho thấy "tỷ lệ lớn" cử tri Haley sẵn sàng bỏ phiếu cho ông Biden.
"Đây là những dấu hiệu cảnh báo rõ ràng đối với đảng Cộng hòa", Rosenberg nói và nhấn mạnh đảng Cộng hòa "đang chia rẽ". "Họ không thể thắng cử nếu không có liên minh toàn diện của đảng".
Tuy nhiên, nhiều nhà phân tích khác cảnh báo ác cảm của cử tri ủng hộ Haley đối với ông Trump không đồng nghĩa với khả năng họ sẽ bỏ phiếu cho Tổng thống Biden. Họ tin sự đối đầu đảng phái lâu nay giữa Dân chủ và Cộng hòa không dễ dàng bị phá vỡ như vậy.
Ngay cả khi tăng cường các cuộc công kích nhắm vào Trump, bà Haley vẫn giữ quan điểm rằng ông Biden là ứng viên "nguy hiểm hơn" với nước Mỹ. Bằng cách đó, bà vẫn thể hiện bản thân trung thành với đảng Cộng hòa, bất kể người được đề cử là ai.
Cựu tổng thống Donald Trump tại sự kiện vận động ở Richmond, bang Virginia ngày 2/3. Ảnh: AFP
Rất nhiều cử tri của bà Haley đã tuyên bố suốt vài tháng qua rằng họ muốn rời xa Trump, song giới quan sát lưu ý không thể đoán trước về những gì xảy ra vào tháng 11. Cử tri Cộng hòa vẫn thường chỉ trích ông Biden yếu kém trong các vấn đề biên giới và kinh tế.
Tim Ferguson, người ủng hộ đảng Cộng hòa và bà Haley, cho biết trong nhiều năm qua các cử tri thường lựa chọn bỏ phiếu cho người nào "ít tệ hại hơn".
"Tôi không thể bỏ phiếu cho ông Biden. Tôi sẽ bỏ phiếu cho ông Trump lần nữa dù không cảm thấy điều đó tốt hơn chút nào so với lần đầu", ông nói.
Theo cuộc thăm dò hồi tháng 2 của Morning Consult, 19% cử tri Mỹ không hài lòng với cả ông Biden và ông Trump. Một số chuyên gia cho rằng nhiều người trong số họ có thể lựa chọn không bỏ phiếu trong cuộc bầu cử tháng 11.
"Đây là cuộc đối đầu không ai mong muốn", Madden nói.
Những thay đổi đối với nền kinh tế Mỹ, diễn biến của hai cuộc xung đột ở Ukraine và Gaza, cũng như những sai lầm của hai ứng viên trong những chặng tiếp theo của cuộc tranh cử đều có thể tác động tới quyết định của nhóm cử tri độc lập.
Tình hình còn có thể phức tạp hơn với Trump liên quan tới những rắc rối pháp lý của ông. Các cuộc thăm dò cho thấy ông có thể mất một bộ phận cử tri Cộng hòa nếu bị kết án trong bất kỳ vụ truy tố nào.
Tuy nhiên, các chuyên gia cũng thừa nhận hiện còn quá sớm để dự đoán về kết quả bầu cử tổng thống năm nay, khi còn 8 tháng nữa ông Biden và ông Trump mới bước vào cuộc đối đầu trực tiếp.
"Câu trả lời thực sự cho bất kỳ câu hỏi nào là mọi thứ còn ở trước mắt và chúng tôi chưa biết", ông Madden nói.
Thanh Tâm (Theo AFP, BBC, CNN)