F1 là cuộc đua kết hợp giữa người và máy. Các đội chế tạo những chiếc xe nhanh và hiệu quả nhất, còn tay lái sẽ chứng thực sức mạnh của chiếc xe trên đường đua. Phần người lẫn phần máy đều quan trọng, nhưng ở mức độ khác nhau.
Vettel sẽ rời Ferrari cuối mùa này. Ảnh: MSM.
Cuộc đua F1 lần đầu được tổ chức tại trường đua Silverstone, Anh, năm 1950. Người Anh thường nhận họ là cội nguồn của nhiều môn thể thao, trong đó có đua xe ô tô và cả bóng đá. Bóng đá là cuộc chơi giữa 22 cầu thủ, và không bị ảnh hưởng nhiều bởi yếu tố máy móc. Nhưng các cầu thủ cần được dẫn dắt bởi HLV. HLV với một đội bóng đá cũng giống như tay đua với chiếc xe F1. HLV Guus Hiddink từng nói với tạp chí The Blizzard năm 2014 rằng: "Một HLV giỏi có thể cải thiện 10% đến 15% sức mạnh đội bóng so với một HLV bình thường". Nói cách khác, vai trò của HLV trong thành quả của một đội bóng chiếm từ 10% đến 15%.
Tầm quan trọng giữa người và máy trong F1 cũng chênh lệch tựa như vậy. "Với F1, chiếc xe chiếm 75%, còn tay đua chỉ giữ 25% trong thành tích cuộc đua", Phil Hill - nhà vô địch F1 năm 1961 - từng nói với Motorsports Hall of Fame năm 1990. Đến tháng 12/2017, tay đua Australia Daniel Ricciardo nói với ESPN: "F1 vẫn là cuộc đua của 75% máy và 25% người. Hy vọng trong tương lai hai yếu tố này sẽ cân bằng".
Ricciardo là đồng đội của Vettel tại Red Bull, mùa giải 2014. Năm đó, F1 lần đầu áp dụng động cơ hybrid V6, thay cho động cơ V8 cũ. Hybrid kết hợp giữa động cơ đốt trong và động cơ điện, tạo ra một cỗ máy hiệu quả hơn. Do chỉ còn sáu xilanh, cục năng lượng được thiết kế nhỏ gọn hơn, nhưng đòi hỏi cấu tạo phức tạp. Mercedes đi tiên phong trong cuộc chuyển giao, khi họ dành những năm cuối kỷ nguyên V8 để nghiên cứu hybrid V6. Mercedes hái quả ngọt ngay tức thì, khi Lewis Hamilton và Nico Rosberg thắng 16 trên 19 chặng. Ba chiến thắng còn lại thuộc về Ricciardo. Vettel vô địch bốn năm liền trước đó, nhưng không thắng nổi một chặng trong năm 2014.
Chuỗi bốn chức vô địch của Vettel trong giai đoạn 2010-2013 cũng dựa trên sự áp đảo của chiếc xe Red Bull. Đội đua Áo trình làng F1 từ mùa 2006. Một trong những nước cờ đầu tiên của Red Bull là trải thảm đón Adrian Newey về làm giám đốc kỹ thuật, kèm theo mức lương 10 triệu USD mỗi mùa.
Newey (trái) đứng sau thành công của Vettel tại Red Bull. Ảnh: RB.
Newey là một trong những kỹ sư giỏi nhất lịch sử F1. Những chiếc xe do ông thiết kế đã 10 lần vô địch F1. Ông cũng là kỹ sư duy nhất vô địch F1 với ba đội khác nhau: Williams, McLaren và Red Bull. Newey còn được biết tới với biệt danh "Phù thuỷ khí động".
Có hai yếu tố ảnh hưởng đến sức mạnh của chiếc xe F1: Động cơ và khí động học. Trong kỷ nguyên V8, khí động học giữ vai trò thiết yếu. Đầu tư vào cải tiến khí động hiệu quả hơn dành thời gian cho động cơ. Red Bull không sản xuất động cơ, mà mua lại từ Ferrari, rồi đến Renault và Honda. Sau vài năm chế tạo, Newey dần tạo ra chiếc xe phù hợp nhất với động cơ V8. Năm 2009, ông ra mắt chiếc RB5. Chiếc xe này giúp Red Bull thắng chặng đầu tiên trong lịch sử, ở Thượng Hải, Trung Quốc, ngày 19/4/2009. Người bước lên bục cao nhất chính là Vettel - tay đua khi đó 22 tuổi.
Red Bull thắng thêm năm chặng mùa đó, giúp Vettel giật vị trí á quân, sau Jenson Button của Brawn. 2009 là mùa giải bản lề cho Red Bull, giúp họ thống trị bốn năm tiếp theo. Đội đua Áo thắng 41 trên 77 chặng giai đoạn 2010-2013.
Tài năng của Vettel thể hiện rõ nhất ở mùa 2012, khi Ferrari so kè quyết liệt với Red Bull. Sau chặng thứ 13 ở Italy, Vettel chỉ đứng thứ tư và kém đỉnh bảng của Fernando Alonso tới 39 điểm. Sau đó, anh thắng liền bốn chặng để dẫn lại tay đua Ferrari 13 điểm. Khoảng cách này được tái lập trước chặng cuối ở Brazil.
Ngày 25/11/2012, trời mưa như trút nước tại trường đua Jose Carlos Pace. Mưa chỉ ngớt khoảng 10 phút trước vòng đua chính GP Brazil. Vettel xuất phát thứ tư, nhưng bị đồng đội Mark Webber chèn trên đường vào Turn 1. Đến Turn 4, anh lại va chạm với Bruno Senna, trong tình huống không ai có lỗi. Tai nạn khiến hông xe Vettel hư hại, còn anh rơi xuống vị trí thứ 22. Vettel cố gắng vượt từng chiếc xe, dù xe an toàn nhiều lần phải xuất hiện vì trời mưa lớn. Hệ thống radio của Red Bull thậm chí gặp lỗi, khiến Vettel mất nhiều thời gian vào pit hơn. Đến gần cuối chặng, Vettel vượt qua Michael Schumacher để chiếm P6. Vị trí thứ sáu tại Brazil đảm bảo cho Vettel vô địch cả mùa, khi Alonso không thể thắng chặng.
Vettel với chiếc RB6 năm 2012. Ảnh: RB.
Sau khi Red Bull mất vị thế ở kỷ nguyên hybrid, Vettel ra đi. Anh thế chỗ kình địch Fernando Alonso tại Ferrari vào cuối năm 2014, khi cả hai vẫn còn hợp đồng với đội chủ quản. Ferrari là đội duy nhất đủ tiềm lực cạnh tranh Mercedes trong kỷ nguyên hybrid, dù đội đua Italy cần vài năm để bắt kịp đối thủ. Chiếc W06 và W07 của Mercedes áp đảo trong giai đoạn 2015-2016, với 35 chiến thắng trên 40 chặng. Mùa 2015, Vettel giật được ba chiến thắng từ Mercedes. Nhưng một năm sau, anh lại trắng tay.
Ferrari chỉ thăng tiến từ năm 2017, đủ sức cạnh tranh Mercedes kể từ đó. Kết quả các chặng cũng phụ thuộc nhiều hơn vào các tay đua. Nhưng, Vettel liên tục bị Hamilton đánh bại. Nguyên nhân đến từ sai lầm của Vettel, của Ferrari cũng như tài năng của Hamilton.
Trong ba mùa vừa qua, Vettel mắc sai lầm nghiêm trọng và bị mất điểm ở 14 chặng. Đó là Canada 2017, Azerbaijan 2017, Singapore 2017, Azerbaijan 2018, Pháp 2018, Đức 2018, Italy 2018, Mỹ 2018, Bahrain 2019, Canada 2019, Anh 2019, Italy 2019, Mỹ 2019 và Brazil 2019. Tại Red Bull, Vettel hiếm khi mắc lỗi. Nhưng gần đây anh liên tục đánh rơi điểm vì va chạm với các xe khác. Tại chặng Azerbaijan 2017, Vettel đâm vào đuôi xe Hamilton khi xe an toàn chuẩn bị rời đi. Vettel tố Hamilton phanh gấp và khiến anh không kịp phản xạ. Nhưng, dữ liệu đo từ xa cho thấy chiếc W08 của Hamilton không phanh lại. Vettel sau đó phải công khai xin lỗi.
Vettel (trái) lép vế trước Hamilton trong kỷ nguyên hybrid. Ảnh: XPB.
Sai lầm của Vettel đến từ nhiều hoàn cảnh khác nhau. Anh va vào đồng đội Kimi Raikkonen ở Singapore 2017, cố vượt đối thủ rồi bị xoay vòng tại Mỹ 2018 hay rời đường đua thiếu an toàn và bị phạt thêm giây ở Canada 2019. Đến chặng Brazil 2019, Vettel và đồng đội mới Charles Leclerc tranh chấp quyết liệt trên đường đua, khiến cả hai không thể cán đích.
Riêng mùa 2019, Vettel mắc lỗi lớn ở sáu chặng. Sai lầm nối tiếp sai lầm khiến Vettel mất sự tự tin vốn có, như thời kỳ 2010-2013. Sự tự tin và tâm lý thi đấu ảnh hưởng lớn tới màn thể hiện của một tay đua. Sau sai lầm của Vettel tại Silverstone tháng 7/2019, Max Verstappen nói với Autobild: "Trước đây Vettel hiếm khi mắc lỗi ở Red Bull. Chắc anh cũng chưa quên cách lái xe được. Không hiểu sao những chuyện như vậy cứ xảy ra với Vettel".
Có lúc Vettel vẫn chứng tỏ được bản lĩnh, như khi về nhất tại Hungary 2017 với vô-lăng bị lỗi, hay dùng lốp mềm cũ chạy 39 vòng để cán đích đầu tiên ở Bahrain 2018. Những điểm sáng chỉ chấm phá trên bức tranh sầu muộn của Vettel tại Ferrari.
Mùa 2019, Vettel chỉ thắng duy nhất chặng Singapore. Chiến thắng đến bất ngờ với tay đua 32 tuổi, bởi đường đua Marina Bay vốn không phải tôn bật chiếc xe Ferrari. Với một số cải tiến, đội đua Italy loé lên cơ hội nhỏ nhoi cạnh tranh chức vô địch với Mercedes. Nhưng cũng chính Ferrari dập tắt tham vọng của họ lẫn Vettel, ở chặng đua tiếp theo tại Nga. Vettel khởi đầu xuất sắc trên đường đua Sochi, khi vươn từ vị trí thứ ba lên dẫn đầu ở góc cua đầu tiên. Nhưng sau đó lỗi kỹ thuật chiếc SF90 khiến Vettel phải bỏ cuộc. Trong ba mùa gần nhất, Vettel bảy lần mất điểm vì lỗi kỹ thuật xe Ferrari. Đó là ở Anh 2017, Hungary 2017, Malaysia 2017, Nhật Bản 2017, Áo 2019, Đức 2019 và Nga 2019.
Ferrari cũng nhiều lần khiến Vettel thất bại. Ảnh: XPB.
Ferrari là đội đua giàu thành tích nhất lịch sử F1, với 16 chức vô địch. Không như các đội F1 đời đầu như Lotus, Cooper, Maserati hay Mercedes, Ferrari được thành lập chỉ để đua xe. Sau này, chủ tịch kiêm nhà sáng lập Enzo Ferrari mở thêm mảng kinh doanh xe hơi phổ thông, để tích luỹ kinh phí đầu tư vào đua xe. Các đội khác hầu hết hoạt động như một mảng đua xe thể thao của hãng xe lớn.
Truyền thông Italy nhiều lần phanh phui chuyện nội bộ đấu đá ở Ferrari. Tháng 9/2014, chủ tịch Luca Cordero di Montezemolo phải từ chức vì căng thẳng với người kế nhiệm Sergio Marchionne. Montezemolo làm chủ tịch Ferrari từ năm 1991, ba năm sau khi Enzo Ferrari qua đời. Montezemolo mang về cho Ferrari tám chức vô địch, trong thời kỳ ông làm chủ tịch. Montezemolo tạo ra bộ sậu với lãnh đội Jean Todt và giám đốc kỹ thuật Ross Brawn. Todt và Brawn phối hợp ăn ý để mang lại thành công cho Ferrari ở cả trong lẫn ngoài đường đua.
Người kế nhiệm Marchionne từng góp công lớn đưa Fiat trở thành hãng xe hơi hàng đầu thế giới trong thời kỳ khủng hoảng năm 2008-2009. Marchionne được kỳ vọng để vực dậy Ferrari ở F1. Ông ngăn Montezemolo tái ứng cử chủ tịch Ferrari năm 2014. Sau khi ổn định được ghế chủ tịch, Marchionne bổ nhiệm Maurizio Arrivabene làm lãnh đội tháng 11/2014. Arrivabene chọn Vettel thay thế Alonso. Ông tin tưởng tay đua Đức dù anh khởi đầu không suôn sẻ.
Tương lai của Vettel tại Ferrari bắt đầu mờ mịt, kể từ tháng 7/2018, không phải vì chuyên môn. Khi đó, sức khoẻ của Marchionne giảm sút và ông phải nhường ghế chủ tịch lại cho John Elkann. Cũng trong tháng đó, Marchionne chết vì ung thư. Sau khi làm chủ tịch, Elkann bổ nhiệm Mattia Binotto làm lãnh đội thay Arrivabene. Một bộ sậu mới được hình thành ở Ferrari.
Nội bộ lục đục khiến Ferrari thường vấp phải những vấn đề về truyền thông. Những cuộc tranh cãi giữa Vettel và Leclerc thường được bàn tán trên báo chí, trong mùa 2019. Binotto coi Leclerc là hạt nhân trong đội, trong dài hạn. Vettel nếu muốn ở lại, phải chấp nhận giảm lương. Cuối cùng anh chọn đường ra đi.
Sáu năm của Vettel với Red Bull tràn ngập hạnh phúc và vinh quang. Còn sáu năm ở Ferrari chỉ để lại nỗi buồn và tiếc nuối. Vettel vẫn còn cơ hội kiếm danh hiệu đầu tiên, và cũng là cuối cùng, với Ferrari mùa này. Anh từng nói, theo IMDB, rằng: "Tôi không thể thay đổi những gì đã xảy ra. Nhưng tôi có thể thay đổi những gì chưa xảy ra".
Xuân Bình tổng hợp