Chị Thu (39 tuổi, TP HCM) có con trai lớn 15 tuổi. Chị cho biết con thường chia sẻ chuyện tình bạn, thậm chí cả những rung động đầu đời. Chị Thu coi đây là cơ hội để lồng ghép kiến thức về sức khỏe giới tính, các bệnh lây truyền qua đường tình dục và nguy cơ sức khỏe liên quan đến HPV.

Tuy nhiên, chị nhận ra con trai mới chỉ hiểu đơn giản rằng "dùng bao cao su thì sẽ an toàn tuyệt đối", hay "HPV là bệnh của người lớn đã lập gia đình". "Con tôi sẵn sàng hỏi han, tìm hiểu những kiến thức còn thiếu và đôi khi sai lệch. Nếu cha mẹ không định hướng, tôi nghĩ con sẽ dễ rơi vào tình trạng tưởng rằng mình đã biết đủ, trong khi lại bỏ lỡ nhiều biện pháp dự phòng quan trọng để chủ động bảo vệ bản thân", chị Thu nói.

Anh Hùng (42 tuổi, Hà Nội) cho biết, gia đình anh có hai con, một trai 16 tuổi, một gái 14 tuổi, giai đoạn thay đổi tâm sinh lý. Vợ chồng anh nhận thấy con trai bắt đầu tò mò về tình yêu, còn con gái có nhiều bí mật riêng tư, ít cởi mở như trước. "Chúng tôi rất muốn trò chuyện cùng con về sức khỏe giới tính, sinh sản, về tình dục an toàn và nguy cơ viêm nhiễm, nhưng lại lo các con ngại ngùng, thậm chí tránh né", anh nói.

Thay vì trao đổi trực diện, vợ chồng anh tìm đến các kênh thông tin đáng tin cậy, gửi cho con đọc bài báo, xem chương trình truyền hình hoặc chia sẻ các clip giáo dục ngắn gọn. Anh tin rằng cách gián tiếp này phần nào giúp con bớt áp lực, từ đó hiểu rõ hơn về những rủi ro từ các tác nhân truyền nhiễm qua đường sinh dục như HPV và tầm quan trọng của dự phòng.

Đặc biệt, khi biết HPV lây truyền qua đường tình dục phổ biến trên toàn thế giới, với hơn 40 chủng HPV có thể gây bệnh tại các bộ phận sinh dục và hậu môn ở cả nam và nữ, anh Hùng càng quan ngại. Qua tìm hiểu trên các trang thông tin y khoa uy tín, anh còn biết được rằng, ngoài đường tình dục, HPV còn có thể lây khi tiếp xúc với vùng da - da hoặc da - niêm mạc đã nhiễm HPV, hoặc lây từ mẹ sang con trong quá trình sinh nở (dù hiếm gặp).

Mặc dù phần lớn trường hợp nhiễm HPV không có triệu chứng và tự đào thải, việc nhiễm dai dẳng có thể dẫn đến các bệnh như mụn cóc sinh dục, tiền ung thư và ung thư cổ tử cung, hậu môn sinh dục ở cả nam và nữ. Theo Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Mỹ (CDC), giai đoạn 2003 - 2006, gần 50% trường hợp nhiễm mới HPV xảy ra trong độ tuổi 15 - 24. Điều này đồng nghĩa, cứ hai ca nhiễm mới HPV thì có một ca thuộc về lứa tuổi 15 - 24.

Đặc biệt, một khảo sát tại châu Phi cho thấy, trong số 474 trẻ em gái vị thành niên khai báo chưa từng quan hệ tình dục, có 8,4% được xét nghiệm dương tính với HPV, trong đó 5,1% nhiễm các chủng nguy cơ cao.

Theo số liệu công bố từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) từ Báo cáo khảo sát hành vi sức khỏe học sinh toàn cầu Tại Việt Nam năm 2019, trong nhóm học sinh từng quan hệ tình dục năm 2013, 52,6% có sử dụng bao cao su và 64,2% dùng các biện pháp tránh thai khác. Nhưng đến năm 2019, tỷ lệ này giảm còn 42,4% và 44%. Xu hướng này phản ánh thực trạng đáng lo ngại, đó là ngày càng nhiều bạn trẻ quan hệ mà thiếu biện pháp bảo vệ, kéo theo nguy cơ lây nhiễm HPV và các tác nhân lây truyền qua đường tình dục khác.

Mai (18 tuổi, TP HCM) kể rằng cô từng nghĩ bao cao su chỉ để tránh thai, không hề biết nó còn giúp giảm nguy cơ lây HPV. "Khi đi khám phụ khoa vì viêm nhiễm, bác sĩ cho biết tôi dương tính với HPV sau khi thực hiện tầm soát ung thư cổ tử cung. Dù bác sĩ thực hiện thêm các biện pháp tầm soát khác và chưa phát hiện bất thường, tôi vẫn hối hận vì đã chủ quan", Mai chia sẻ.

Một trường hợp khác, Hưng (19 tuổi, Hải Phòng) đã có bạn gái nhưng không tìm hiểu kỹ về sức khỏe giới tính. "Em chỉ nghĩ bệnh lây qua đường tình dục không nghiêm trọng, lại dễ chữa. Sau khi đi khám vì mụn cóc sinh dục và được bác sĩ chỉ định thực hiện các xét nghiệm cần thiết, em mới biết mình mắc bệnh do nhiễm HPV", Hưng nói.

Theo khảo sát của Chương trình sức khỏe vị thành niên tại Việt Nam do Bộ Y tế, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Bộ Giáo dục và đào tạo thực hiện, tỷ lệ học sinh quan hệ tình dục lần đầu tiên trước 14 tuổi tăng từ 1,48% năm 2013 lên 3,51% năm 2019.

Nhằm mục tiêu nâng cao nhận thức, kêu gọi phòng ngừa các bệnh lý và ung thư do vi rút HPV gây ra, Bộ Y tế đã phát động chiến dịch truyền thông toàn quốc "Vì một Việt Nam không gánh nặng bởi HPV". Tham gia chiến dịch với vai trò người truyền cảm hứng, ca sĩ - diễn viên Hari Won đã chia sẻ về những biến cố sức khỏe mà cô đã trải qua, với mong muốn trở thành nguồn cảm hứng cho cộng đồng chủ động bảo vệ sức khỏe trước những nguy cơ rủi ro từ HPV.

Cụ thể, nữ ca sĩ khuyến khích trò chuyện về sức khỏe, bình thường hóa câu chuyện về HPV, thay vì né tránh. Hari Won chia sẻ, bản thân từng đối mặt với ung thư cổ tử cung nên hiểu rõ gánh nặng bệnh tật ảnh hưởng đến cuộc sống. Cô mong các bạn trẻ chủ động hơn, còn phụ huynh cởi mở hơn, để việc dự phòng HPV trở thành hành động thiết thực trong mỗi gia đình.

Các chuyên gia y tế cho rằng, để phòng vệ HPV và bệnh liên quan, gia đình nên bắt đầu giáo dục giới tính sớm, giúp con hiểu rõ nguy cơ và biết cách lựa chọn an toàn. Thay đổi hành vi lối sống: Hạn chế rượu bia, thuốc lá, tăng cường vận động thể lực, dinh dưỡng hợp lý. Quan hệ tình dục an toàn, lành mạnh khi đủ tuổi. Vắc xin HPV được Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) khuyến cáo cho trẻ em trai và gái từ 9 đến 14 tuổi. Phụ nữ từ 21 tuổi - 65 tuổi được khuyến cáo thực hiện tầm soát ung thư cổ tử cung định kỳ.

Ngoài ra, thay vì im lặng, các bạn trẻ nên mạnh dạn trao đổi với cha mẹ và tìm đến bác sĩ chuyên khoa khi có băn khoăn về sức khỏe sinh sản.

Thế Đan