Ngay trước khi Thống đốc Ron DeSantis cán đích ở vị trí thứ hai trong cuộc bầu cử sơ bộ tại bang Iowa hồi tuần trước, nghị sĩ Francis Rooney, bạn cũ và đồng nghiệp của ông tại quốc hội, đã chỉ ra những vấn đề lớn mà ứng viên này gặp phải và lý do ông không thể hạ gục cựu tổng thống Donald Trump.
"Nền tảng ủng hộ của Trump có vẻ như đã mở rộng gấp đôi khi tất cả các cáo trạng với ông ấy được đưa ra", Rooney, cựu đại sứ Mỹ tại Vatican, nhận định. Ông Trump gần đây đối mặt 91 cáo buộc trong 4 vụ truy tố ở cấp bang và liên bang, liên quan đến cuộc bạo loạn Đồi Capitol và nỗ lực lật ngược kết quả bầu cử tổng thống năm 2020.
Thống đốc Florida Ron DeSantis nói chuyện với người ủng hộ tại hạt Rockingham, bang New Hampshire, ngày 17/1. Ảnh: AFP
Ngay trước cuộc bỏ phiếu kín ở Iowa, Bob Vander Plaats, nhà vận động chính trị nổi tiếng tại địa phương, cũng nêu lên hai nhiệm vụ mà Thống đốc DeSantis phải làm được để thuyết phục cử tri bỏ phiếu cho mình.
Một mặt, DeSantis phải khiến những người ủng hộ cựu đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc Nikki Haley tin rằng ông chính là giải pháp. Bà Haley khi đó là một trong ba ứng viên mạnh nhất trong vòng sơ bộ của đảng Cộng hòa, cùng với ông Trump và DeSantis.
Mặt khác, Thống đốc Florida còn phải thuyết phục các cử tri ủng hộ cựu tổng thống Mỹ rằng "nếu bạn muốn mọi điều tốt đẹp từ Trump nhưng không đi kèm những yếu tố giật gân kịch tích, thì tôi chính là lựa chọn của các bạn".
Các đánh giá từ Plaats và Rooney là lời giải thích chung nhất cho câu hỏi tại sao một ứng viên triển vọng từng được mệnh danh là "Thống đốc của nước Mỹ" lại phải sớm dừng cuộc đua vào Nhà Trắng và quay sang ủng hộ Trump. Quyết định này vừa được ông công bố ngày 21/1, vài ngày sau khi có kết quả bầu sơ bộ ở Iowa.
Hơn một năm trước, sau chiến thắng vang dội giúp ông tái đắc cử vị trí Thống đốc Florida, DeSantis được coi là một ngôi sao bảo thủ đang lên với thành tích và số tiền gây quỹ khổng lồ, biến ông trở thành hy vọng đối với những người Cộng hòa mong muốn rời xa Trump.
Nhưng trên hành trình của mình, ông đã có những bước đi sai lầm, đồng thời không thể làm gì để ngăn đà trỗi dậy của cựu tổng thống.
Các nhà quan sát chính trị và những người thân cận với DeSantis đã nhìn thấy những dấu hiệu của một chiến dịch vận động tranh cử kém hiệu quả khi ông liên tục thất bại trong các cuộc thăm dò dư luận và đối mặt với hàng loạt tin tức tiêu cực.
Thống đốc Florida bị nhìn nhận là người vụng về trong ứng xử với công chúng, quản lý ngân sách tài trợ yếu kém, không biết cách vận động ủng hộ từ những nhà tài trợ lớn hay các đồng minh chính trị, cũng như không thể làm nổi bật hình ảnh bản thân khi so sánh với Trump.
Mặt khác, DeSantis, người từng nổi tiếng toàn quốc như một bức tường thành chống lại các chính sách phong tỏa thời Covid-19, cũng bị định hướng hình ảnh bởi chính chiến dịch tranh cử của cựu tổng thống Trump.
Theo giới quan sát, chiến dịch tranh cử và ủy ban hành động chính trị của Trump đã không ngừng công kích DeSantis một cách bài bản và hiệu quả, dù tốn kém, nhiều tháng trước khi Thống đốc Florida tham gia cuộc đua Nhà Trắng, vào thời điểm mà ông bị cấm phản ứng với những lời chỉ trích theo luật bầu cử liên bang.
Sau đó vào tháng 5/2023, ông chỉ tuyên bố tranh cử tổng thống bằng thông báo ngắn gọn trên mạng xã hội X, thay vì phô diễn những phẩm chất riêng có của mình trong một sự kiện trực tiếp.
DeSantis tiếp tục đánh mất sức hút trong những tháng tiếp theo. Đến tháng 7, chiến dịch tranh cử của ông phải công bố các đợt sa thải và thay đổi lãnh đạo mà họ mô tả là để "nạp lại đạn". Tháng 11, bắt đầu xuất hiện những thông tin rò rỉ về đấu đá bên trong tổ chức Never Back Down, siêu ủy ban hành động chính trị ủng hộ DeSantis tranh cử.
"Rất nhiều thông tin sai sự thật đã bị rò rỉ với những mục đích khác nhau", Scott Wagner, chủ tịch kiêm giám đốc điều hành ủy ban Never Back Down, nói về chiến dịch tranh cử của DeSantis sau khi kết quả bầu cử sơ bộ ở Iowa được công bố.
Giới chuyên gia nhận định tính toán sai lầm lớn nhất của DeSantis có thể bắt nguồn từ năm 2019, khi ông sa thải cố vấn chính trị Susie Wiles, cáo buộc bà làm rò rỉ tài liệu gây quỹ, điều mà bà phủ nhận.
Trump sau đó tuyển mộ Wiles, một người dày dạn kinh nghiệm và có mối quan hệ sâu rộng ở Florida, để điều hành chiến dịch tranh cử tổng thống của mình cùng với Chris LaCivita. Họ cũng có lợi thế khi đưa vào các chuyên gia dày dạn kinh nghiệm khác mà DeSantis đã sa thải, trong đó có cựu trợ lý Justin Caporale, cựu phó chánh văn phòng James Blair hay nhà vận động chính trị Florida Brian Hughes.
Một thành viên giấu tên thuộc đảng Cộng hòa ở bang Florida, người biết về mối quan hệ giữa DeSantis và Wiles, nói rằng Thống đốc đã "sa thải những người hiểu rõ mọi thứ về ông ấy".
"Đó chính là những người đã tiến hành chiến dịch hạ bệ DeSantis", người này nói thêm.
Mặt khác, ngay cả những người ủng hộ trung thành của DeSantis cũng cho biết rào cản lớn nhất mà ông không thể vượt qua chính là cựu tổng thống Trump.
"Vấn đề chúng tôi gặp phải là cả Trump và DeSantis đều có cùng nền tảng ủng hộ, nhưng Trump chính là người đã tạo ra nền tảng đó.... Tôi không nghĩ chiến dịch của DeSantis phạm phải sai lầm nào chết người nào, vấn đề là chúng tôi đang chống lại Donald Trump. Nếu Trump không tranh cử, Ron DeSantis sẽ được đề cử", một nhân viên gây quỹ cho Thống đốc Florida nói.
Một số người cho rằng việc Thống đốc DeSantis cố lôi kéo nhóm cử tri ủng hộ cựu tổng thống Trump là sai lầm chí mạng.
"DeSantis đã cố gắng thu phục những người luôn đứng về phía Trump, về cơ bản họ giống như một giáo phái", nhà thăm dò dư luận Sarah Longwell đánh giá. "Đây là một sai lầm chiến lược. Ông ấy không thể có được những người đó".
Longwell giải thích khi làm như vậy, DeSantis đã xa lánh những cử tri mà bà cho là có xu hướng muốn xa rời Trump.
Cựu tổng thống Donald Trump tại sự kiện vận động ở Indianola, bang Iowa, ngày 14/1. Ảnh: AFP
Những người khác cho rằng DeSantis nên chỉ trích cựu tổng thống quyết liệt hơn. Trong số này có lãnh đạo phe Cộng hòa tại bang New Hampshire Jason Osborne, người cho biết ông đã có nhiều cuộc thảo luận với DeSantis, khuyến khích ông sớm công kích những hành động Trump đã làm trong thời kỳ nắm quyền ở Nhà Trắng.
"Tôi từng hy vọng về một chiến dịch thực sự nhắm tới hồ sơ của ông Trump, có rất nhiều thứ để khai thác", Osborne nói về chiến dịch tranh cử của Thống đốc DeSantis. "Nhưng mọi quyết định nhân sự đều sai. Mọi tương tác với quốc hội đều sai".
Trong các cuộc vận động tranh cử gần đây, DeSantis mới nhắm vào những thất bại của Trump trong nhiệm kỳ tổng thống, như chính sách đối phó Covid-19, nợ gia tăng, không hoàn thành bức tường biên giới phía nam và việc Trump không có khả năng xóa bỏ tình trạng quan liêu trong chính quyền.
Ông dường như nghĩ rằng con đường dẫn đến chiến thắng là đánh bại Trump ở phía cánh hữu, thể hiện qua việc ký lệnh cấm phá thai kéo dài 6 tuần ở Florida, cam kết xóa bỏ tội phạm băng đảng ma túy và thề tiêu diệt "những con virus đầu độc xã hội". Ông cũng theo đuổi lập trường "nước Mỹ trên hết", gọi xung đột Nga - Ukraine là một "tranh chấp lãnh thổ".
Các quan điểm này đã thu hút nhiều cử tri Cơ đốc giáo theo đạo Tin lành, những người có ảnh hưởng trong cuộc họp kín ở Iowa, giúp DeSantis giành được ủng hộ từ Thống đốc Iowa Kim Reynolds. Nhưng chúng lại khiến một số nhà tài trợ giàu có tránh xa ông.
Một nhà phân tích chính trị ủng hộ DeSantis và theo dõi các cuộc thăm dò về Trump cho rằng Thống đốc Florida rất khó tìm ra được một lập luận đủ mạnh để lôi kéo những người nhiệt thành ủng hộ cựu tổng thống.
"Mối liên hệ giữa họ không nằm ở các nguyên tắc hay chương trình nghị sự nước Mỹ trên hết, mà nằm ở cảm tình với Trump", người này nói. "Không logic nào có thể thuyết phục được họ".
Vũ Hoàng (Theo Independent, Reuters, AFP, Politico)