Khi Nga phát động chiến dịch ở Ukraine đầu năm ngoái, đại úy không quân Vladyslav Saveliev đang tham gia Chương trình Lãnh đạo Hàng không (ALP) của không quân Mỹ tại căn cứ Columbus ở bang Mississippi. Anh muốn ngay lập tức hồi hương để bảo vệ đất nước.
"ALP được coi là giấc mơ thành hiện thực với nhiều phi công nước ngoài. Tuy nhiên, Vladyslav cảm thấy chán nản vì cậu ấy muốn về Ukraine chiến đấu, thay vì tiếp tục tham gia khóa đào tạo của Mỹ", đại tá về hưu Mỹ Jeffrey Fischer, cựu phi công quân sự am hiểu tình hình của Saveliev, cho hay.
Vladyslav Saveliev. Ảnh: Không quân Ukraine
ALP là chương trình học bổng của không quân Mỹ dành cho các quốc gia thân thiện với Washington. Do số học bổng có giới hạn, tính cạnh tranh rất cao, mỗi nước chỉ được cử một ứng viên tham gia chương trình mỗi năm. Việc một nước nhận được suất đào tạo phi công trong năm nay sẽ không bảo đảm họ có thêm suất trong năm tiếp theo.
Theo tài liệu của không quân Mỹ, học viên tham gia ALP là những người tốt nghiệp từ các học viện quân sự hàng đầu hoặc "có tiềm năng đảm nhận vị trí quan trọng của lực lượng vũ trang sở tại trong tương lai".
Phi công tham gia ALP được đào tạo ngôn ngữ và cung cấp kiến thức về văn hóa Mỹ, sau đó huấn luyện trên buồng mô phỏng và máy bay huấn luyện sơ cấp T-6 Texan II. Chương trình này nhằm đào tạo các phi công tiềm năng và xây dựng quan hệ giữa lãnh đạo không quân Mỹ với sĩ quan nước ngoài trong tương lai.
Saveliev là phi công có nhiều kinh nghiệm, từng làm nhiệm vụ tại Crimea và vùng Donbass trước khi Nga mở chiến dịch ở Ukraine. Điều này khiến phi công Ukraine trở thành người đặc biệt trong chương trình ALP, khi nhiều học viên cùng khóa thậm chí còn chưa bao giờ ngồi trên máy bay.
Phi công MiG-29 Ukraine trong một chuyến xuất kích hồi năm 2022. Ảnh: Drive
Một quan chức Mỹ giấu tên nói rằng chính phủ nước này đã đưa vợ và con gái Saveliev đến bang Mississippi sau khi chiến sự Ukraine bùng phát, nhấn mạnh đây là động thái khác thường. Cộng đồng quân nhân tại căn cứ Columbus cũng tìm cách hỗ trợ gia đình Savieliev ổn định cuộc sống bằng cách đăng thông báo quyên góp quần áo và vật dụng trong nhà cho họ.
Saveliev hoàn tất khóa học ALP hồi tháng 3 và nhanh chóng trở về Ukraine sau hai năm không ngồi trên buồng lái tiêm kích MiG-29. Fischer nói rằng Saveliev đã thiệt mạng khi thực hiện "một trong những nhiệm vụ chiến đấu đầu tiên kể từ lúc về nước".
"Phi công Vladyslav Saveliev, biệt danh 'Nomad', thiệt mạng trong nhiệm vụ chiến đấu ngày 2/6. Chúng tôi sẽ không bao giờ quên anh", Bộ tư lệnh không quân Ukraine cho biết trong thông báo hồi tuần trước.
Fischer cho rằng quãng thời gian ở Mỹ đã khiến Saveliev "lụt nghề" điều khiển tiêm kích MiG-29. Ông cho rằng chương trình đào tạo Mỹ sử dụng máy bay huấn luyện sơ cấp T-6 Texan II không giúp ích cho một phi công tiêm kích như Saveliev.
Đại tá về hưu Mỹ còn cho rằng không quân Ukraine đã để Saveliev tham chiến quá vội vàng. "Tuy nhiên, có thể hiểu được điều này vì Ukraine đang trong chiến sự. Mỗi phút hoạt động của tiêm kích đều quý giá", ông nói.
Trong một bài viết trên mạng xã hội, Dmytro Shkarevskyi, bạn của Saveliev, mô tả anh là "một người tuyệt vời". "Dù đi công tác dài ngày ở nước ngoài, anh ấy vẫn nhanh chóng lao vào trận chiến để bảo vệ Ukraine, bởi vì anh ấy không thể bình tĩnh quan sát từ xa", Shkarevskyi viết.
"Ước mơ lớn nhất của anh ấy là được đến Na Uy với bạn bè và gia đình. Chúng tôi sẽ thực hiện ước mơ của anh ấy, nhưng thật đáng buồn là sau khi anh ấy qua đời. Tro cốt của anh ấy sẽ được rải trên một vịnh của Na Uy", Shkarevskyi viết.
Vũ Anh (Theo Politico)