Ông Trump dần cạn kiên nhẫn với Nga

Hơn hai tháng sau nhậm chức, Tổng thống Mỹ Donald Trump cùng các quan chức chính quyền chưa thể hiện thực hóa cam kết sớm chấm dứt xung đột Ukraine. Dù Ukraine sẵn sàng chấp nhận thỏa thuận ngừng bắn toàn diện, Nga chỉ mới đồng ý với một số cam kết ngừng giao tranh ở quy mô nhỏ hơn nhiều.

Hai bên đã nhất trí ngừng tập kích hạ tầng năng lượng của nhau, nhưng các cuộc không kích vẫn tiếp diễn, dù với tốc độ chậm hơn. Kiev và Moskva tuần trước cũng thảo luận với Mỹ về ngừng bắn trên Biển Đen, nhưng Nga lại nêu điều kiện phương Tây gỡ bỏ rào cản với xuất khẩu lương thực và phân bón, đồng thời gỡ một số biện pháp trừng phạt Moskva, để thỏa thuận này có hiệu lực.

Tổng thống Phần Lan Alexander Stubb, sau khi dành nhiều giờ gặp gỡ và chơi golf cùng người đồng cấp Mỹ tại Mar-a-Lago ở Florida ngày 29/3, cho biết ông Trump đang mất dần kiên nhẫn với chiến thuật trì hoãn của Tổng thống Nga Vladimir Putin về xung đột Ukraine.

"Khi bạn dành 7 giờ với một người, ít nhất bạn có thể hiểu được ít nhiều về hướng đi của người đó", ông Stubb nói.

Tổng thống Stubb, người đã dành hai ngày tiếp đón Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky ở Helsinki và cũng đã tới Anh gặp Thủ tướng Keir Starmer, gần đây nổi lên như một mắt xích quan trọng trong nỗ lực của châu Âu nhằm giải quyết xung đột Ukraine. Giống như Thủ tướng Starmer, ông Stubb cho rằng hợp tác thay vì quay lưng với ông Trump là cách tốt nhất để thuyết phục Mỹ không từ bỏ Ukraine.

"Lệnh ngừng bắn một phần đã bị Nga cản trở và tôi nghĩ Tổng thống Mỹ đang cạn dần kiên nhẫn với Nga. Tôi nghĩ đó là tin tốt để chúng tôi hợp tác và đàm phán. Đây là những gì tôi cảm nhận được vào cuối tuần qua", ông nói.

Tổng thống Phần Lan thêm rằng thông điệp mà ông muốn truyền đạt trong các cuộc trò chuyện với ông chủ Nhà Trắng là "chúng ta cần lệnh ngừng bắn và cần thời hạn cho lệnh ngừng bắn đó, đồng thời cũng phải đặt ra cái giá phải trả nếu vi phạm".

Ông Stubb đề xuất hạn chót cho việc đạt lệnh ngừng bắn hoàn toàn là ngày 20/4, khi ông Trump tròn 3 tháng tại vị. "Nếu lúc đó Nga không chấp nhận hoặc cản trở, họ cần gánh hậu quả. Và hậu quả đó phải là các biện pháp trừng phạt mạnh tay nhất", ông nói.

"Đừng đánh giá thấp chiến thuật trì hoãn của ông Putin", Tổng thống Phần Lan nói. "Khi người Nga nói đồng ý về lệnh ngừng bắn nhưng sau đó thêm các điều kiện, tôi nghĩ đây không phải là cách chúng ta nên đàm phán".

Ngày 30/3, Tổng thống Trump trong cuộc phỏng vấn với NBC News nói rằng "rất tức giận" trước những bình luận gần đây của ông Putin về Tổng thống Zelensky và Ukraine.

"Bạn có thể hiểu rằng tôi đã rất, rất tức giận khi ông Putin nói về tính chính danh của ông Zelensky, bởi nó khiến mọi thứ không đi đúng hướng", ông Trump nói.

Tổng thống Putin ngày 27/3 cho rằng Ukraine cần lập chính quyền lâm thời, do Liên Hợp Quốc kiểm soát, để ký thỏa thuận hòa bình vì ông Zelensky "đã hết nhiệm kỳ hợp pháp" từ tháng 5/2024. Ông Trump cho rằng điều này sẽ chỉ khiến việc ký thỏa thuận hòa bình bị trì hoãn.

Ông chủ Nhà Trắng thậm chí tuyên bố sẽ áp thuế với các bên mua dầu Nga nếu cảm thấy Moskva cản trở nỗ lực chấm dứt xung đột. "Nếu tôi và phía Nga không thể đạt thỏa thuận về chấm dứt đổ máu ở Ukraine và nếu tôi nghĩ đó là lỗi của Nga, tôi sẽ áp thuế thứ cấp đối với tất cả dầu xuất khẩu từ họ", ông nói.

Glen Howard, chủ tịch tổ chức nghiên cứu Quỹ Saratoga tại Washington, nói rằng nỗi khó chịu của ông Trump với Nga dường như đang gia tăng. Howard chỉ ra bài đăng mạng Truth Social của Tổng thống Mỹ ngày 29/3 có đề cập tới "cuộc chiến của Nga" và nỗ lực gia tăng ảnh hưởng của Trung Quốc là lý do khiến Mỹ phải theo đuổi lợi ích chiến lược ở Greenland.

Giới quan sát nhận xét điều này cho thấy thay đổi trong lập trường của ông Trump. Trong cuộc họp báo ở dinh thự Mar-a-Lago về kết quả đàm phán Mỹ - Nga tại Riyadh, Arab Saudi ngày 18/2, ông từng chỉ trích Kiev đáng lẽ "không nên bắt đầu cuộc chiến", đảo ngược lập trường của người tiền nhiệm Joe Biden và các đồng minh phương Tây rằng Nga là bên bắt đầu xung đột.

Khi được hỏi liệu ông có tin người đồng cấp Putin muốn hòa bình hay không, Tổng thống Trump đầu tháng này khẳng định "tôi tin ông ấy", thêm rằng Nga "dễ làm việc" hơn Ukraine trong vấn đề giải quyết xung đột.

Ông Trump vài ngày qua bắt đầu thay đổi giọng điệu về Nga và người đồng cấp Putin. Ông Trump cho biết quan chức Mỹ đã truyền đạt nỗi thất vọng của ông tới phía Nga, đồng thời nói dự kiến điện đàm tiếp với ông Putin.

Việc ông Trump tuyên bố áp thuế quan thứ cấp với dầu xuất khẩu từ Nga được cho là có thể tác động lớn tới thị trường toàn cầu, khi Moskva là một trong những bên xuất khẩu dầu hàng đầu.

Ông chủ Nhà Trắng giải thích đòn thuế này có nghĩa "nếu bạn mua dầu từ Nga, bạn không thể làm ăn tại Mỹ", thêm rằng mức thuế các nước phải chịu có thể lên tới 25-50%. Song ông không nói rõ cách thức thực hiện đòn thuế quan này.

Lĩnh vực năng lượng của Nga vốn là xương sống cho nền kinh tế nước này và việc giáng đòn vào nó sẽ ảnh hưởng nặng nề tới Moskva hơn hầu hết các biện pháp trừng phạt mà phương Tây đã áp với Nga cho đến nay. Doanh thu từ dầu khí chiếm hơn 30% ngân sách của nước Nga trong những năm qua.

"Lĩnh vực quan trọng nhất này của Nga đang chịu biện pháp trừng phạt không quá mạnh tay, nên Moskva vẫn có thể kiếm tiền từ xuất khẩu năng lượng. Nếu ông Trump nghiêm túc về việc gây áp lực với Nga, nhắm mục tiêu vào dầu mỏ của nước này chính là một cách", Edward Fishman, cựu quan chức phụ trách về lệnh trừng phạt tại Bộ Ngoại giao Mỹ, nói.

Những dấu hiệu về nguồn cung dầu dư thừa trên toàn cầu có thể cho phép chính quyền ông Trump theo đuổi biện pháp trừng phạt đối với dầu Nga. Dầu thô Brent vài tuần gần đây dao động quanh mức 70 USD mỗi thùng, giảm so với mức hơn 80 USD mỗi thùng hồi đầu năm.

Áp đặt thuế quan thứ cấp dường như là cách tiếp cận mới trong "kho vũ khí" kinh tế toàn cầu của ông Trump. Tuy nhiên, giới chuyên gia lưu ý để công cụ này có thể thành công, những khách hàng mua dầu Nga như Ấn Độ và Trung Quốc phải tin rằng mối đe dọa này là thực sự nghiêm trọng.

"Họ phải có động lực để hợp tác với Mỹ", Fishman nói.

Thùy Lâm (Theo WSJ, Guardian, NBC News)