Trong suốt 15 năm cầm quyền, Angela Merkel không thích đưa ra những bài phát biểu "đao to búa lớn". Thủ tướng Đức thường chỉ phát biểu trước toàn thể người dân mỗi năm một lần, trong thông điệp năm mới được ghi hình sẵn.
Nhưng hôm 18/3, bà phá lệ, khi xuất hiện trên sóng truyền hình trực tiếp để đưa ra bài phát biểu quan trọng nhằm cập nhật thông tin về Covid-19 và gióng lên hồi chuông cảnh báo về đại dịch cho người dân Đức. Đây là bài phát biểu không được lên kế hoạch từ trước và phát trực tiếp trên truyền hình đầu tiên của bà kể từ khi lãnh đạo nước Đức.
Bài phát biểu nhanh chóng gây chấn động, được ví như một cú hích giúp Thủ tướng Đức vụt tỏa sáng.
Thủ tướng Đức Angela Merkel phát biểu trên sóng truyền hình quốc gia tối 18/3 về Covid-19. Ảnh: Cabinet of Germany.
Trong bài phát biểu, Merkel, con gái một mục sư, có bằng tiến sĩ hóa học lượng tử, vừa trình bày những sự thật nghiệt ngã về đại dịch, vừa thể hiện tâm trạng đau buồn, đồng cảm. Bà đề cập tới xuất thân từ Đông Đức của mình và những khó khăn đã gặp phải khi bị mất quyền tự do di chuyển trong quá khứ. Nhưng bà giải thích vì sao đây là điều cần thiết và người dân Đức đã đứng về phía bà.
"Merkel không phải một nhà hùng biện vĩ đại nhưng thông điệp điềm tĩnh mà bà ấy đưa ra trước cả nước đã củng cố niềm tin của người dân. 80-90% người Đức tin bà có thể làm được", Wolfgang Merkel, giáo sư khoa học chính trị tại Đại học Humboldt ở Berlin, bình luận. "Khi người dân cảm thấy bất an cùng cực về tương lai, họ muốn tìm kiếm sự bảo vệ và cũng như cảm giác chắc chắn từ chính quyền".
Bài phát biểu mang đến một bước ngoặt quan trọng trong hình ảnh của Thủ tướng Merkel. Trước đó, hình ảnh của bà lu mờ khi bị phản ứng dữ dội vì chính sách "mở cửa" với người nhập cư, kế hoạch kế nhiệm sụp đổ và đảng của bà mất chỗ đứng nhanh chóng trên chính trường Đức.
Merkel từng tuyên bố sẽ nghỉ hưu vào năm 2021 và bà không còn là lãnh đạo đảng Liên minh Dân chủ Cơ đốc giáo (CDU). Thậm chí sức khỏe thể chất của bà cũng bị đặt dấu hỏi, khi bà nhiều lần run lẩy bẩy trong các sự kiện công khai.
Nhưng khi Covid-19 bùng phát trên toàn cầu, Merkel một lần nữa vươn lên mạnh mẽ.
"Bà ấy đã bắt đầu một cuộc phục hưng lớn, không chỉ ở Đức mà còn trên toàn thế giới, bởi lần đầu tiên trong vòng 150 năm, thế giới lại đối mặt với một cuộc khủng hoảng toàn cầu và người dân không tìm kiếm vai trò lãnh đạo ở Mỹ, họ nhìn về phía Merkel", Andrea Römmele, giáo sư tại Trường Hertie ở Berlin, nhận định.
Tỷ lệ tín nhiệm của Merkel đang tăng vọt, làm lu mờ tất cả những gương mặt còn lại trong chính phủ liên minh. Di sản của Merkel dường như đã được cứu vớt, bình luận viên Ivana Kottasova của CNN đánh giá.
"Bà ấy sẽ được nhớ tới như một nhà quản lý khủng hoảng thực thụ", Römmele nói, chỉ ra ba thử thách lớn mà Merkel đã dẫn dắt nước Đức vượt qua, gồm cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu 2007-2008, khủng hoảng nợ Eurozone 2010 và khủng hoảng di cư năm 2015. "Merkel thật đáng kinh ngạc. Mỗi khi có khủng hoảng, bà ấy lại thể hiện tốt nhất".
Hôm 6/5, Thủ tướng Merkel công bố kế hoạch gỡ bỏ một phần lệnh phong tỏa nhằm ngăn chặn Covid-19 lây lan, nhưng vẫn giữ thái độ thận trọng. "Chúng ta phải theo dõi sát tình hình để mọi chuyện không vuột khỏi tầm tay", bà nói. "Giai đoạn đầu tiên của dịch bệnh đã ở lại phía sau, nhưng chúng ta vẫn chỉ đang ở điểm khởi đầu và nó sẽ còn đeo bám chúng ta rất lâu nữa".
Đức đã nhận được sự tán dương toàn cầu nhờ cách họ ứng phó với Covid-19. Những con số tự thân nó đã cho thấy thành công của họ. Số ca tử vong vì nCoV tại Đức vẫn giữ ở mức tương đối thấp so với các quốc gia khác. Hệ thống y tế Đức tốt đến mức các bệnh viện có thể tiếp nhận cả bệnh nhân từ những nước châu Âu khác bị ảnh hưởng nặng nề hơn bởi dịch bệnh. Trong khi hầu hết các nước khác chật vật, Đức trở thành hình mẫu về khả năng xét nghiệm nCoV.
Việc so sánh giữa Đức và các nước khác trong nỗ lực chống dịch là một trong những nguyên nhân khiến tỷ lệ tín nhiệm của Thủ tướng Merkel tăng cao.
"Tôi không phải người ủng hộ nhiệt thành chính phủ này, nhưng họ thực sự đã kiểm soát thành công cuộc khủng hoảng, đặc biệt nếu bạn nhìn vào Anh hay Mỹ, những quốc gia điển hình cho thất bại trước Covid-19", Wolfgang Merkel cho hay.
Theo ông, Thủ tướng Merkel dường như đã nắm bắt được mức độ nghiêm trọng của đại dịch ngay từ sớm, điều này khiến bà tự tin phản ứng hơn khi khủng hoảng leo thang ở châu Âu.
"Ở Anh và Mỹ, trước mắt công chúng, giới lãnh đạo không chấp nhận rằng dịch bệnh là một thách thức lớn. Có những chính trị gia đã nói rằng 'Mọi chuyện rồi sẽ ổn' hay 'Chúng ta rồi sẽ vượt qua'", ông nói thêm.
Gero Neugebauer, nhà khoa học chính trị nổi tiếng Đức, cho rằng nền tảng khoa học của Merkel đã định hình phản ứng của bà trước cuộc khủng hoảng và giúp bà gia tăng uy tín.
"Merkel thận trọng hơn... dựa trên những kiến thức của bà về khoa học", Neugebauer nhận xét. "Mặt khác, bà ấy không hứng thú với việc đánh bóng hình ảnh bản thân mà chỉ muốn làm thật tốt công việc".
Vì đã công bố kế hoạch về hưu, Merkel không phải đối mặt với những áp lực chính trị như Thủ tướng Anh Boris Johnson, Tổng thống Pháp Emmanuel Macron hay Tổng thống Mỹ Donald Trump, người đang chạy đua vào Nhà Trắng nhiệm kỳ thứ hai.
Thủ tướng Đức đang trên đường rời khỏi chính trường nên không bị tác động bởi những yếu tố chính trị nảy sinh mỗi ngày. "Điều này cho phép bà thực hiện vai trò như một người mẹ cẩn thận, người đứng trên mọi cuộc tranh luận và cãi vã", Neugebauer nhận định.
Đức dự kiến tiếp nhận vai trò chủ tịch luân phiên Hội đồng Liên minh châu Âu vào tháng 7, đồng nghĩa Thủ tướng Merkel sẽ chủ trì cuộc họp của các lãnh đạo chủ chốt EU và đại diện cho châu Âu trên toàn cầu. Ursula von der Leyen, người đứng đầu Ủy ban châu Âu hiện nay, cũng là một đồng minh lâu năm của Merkel.
Sự tỏa sáng bất ngờ của Merkel trên trường chính trị đặt ra một câu hỏi rõ ràng: Liệu bà có cân nhắc tiếp tục chạy đua cho nhiệm kỳ thứ năm hay không? Tuy nhiên, các chuyên gia phân tích không tin vào khả năng này.
"Đã có những đồn đoán, nhưng tất cả chỉ là đồn đoán và tôi nghĩ nó ít có khả năng xảy ra", Neugebauer cho hay. "Tôi biết là 'không bao giờ được nói không bao giờ' nhưng Merkel hiện tại hiểu rằng bà ấy sẽ không được CDU ủng hộ. CDU đang chia rẽ".
"Bà ấy thường xuyên nói rằng không thể. Đây là kết thúc rồi", Wolfgang Merkel nhấn mạnh.
Vũ Hoàng (Theo CNN)