Cựu tổng thống Donald Trump ngày 23/1 chiến thắng bầu cử sơ bộ bang New Hampshire trước cựu đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc Nikki Haley. Cùng với thắng lợi trước đó ở Iowa, ông Trump đang thể hiện vị thế áp đảo trên đường đua đảng Cộng hòa.
Trong bài phát biểu mừng chiến thắng tại New Hampshire tối cùng ngày, ông Trump mỉa mai bà Haley và đề cập việc bà sẽ không được trao bất kỳ đại biểu nào của bang Nevada để đi dự Đại hội Toàn quốc đảng Cộng hòa. "Tôi có nghe Nikki nói 'tiếp theo là Nam Carolina', nhưng bà ấy quên rằng còn có Nevada. Và tôi xin thông báo chúng tôi vừa thắng Nevada, 100%", ông Trump cho biết.
Ông Trump tự tin giành chiến thắng tuyệt đối ở Nevada ngay cả trước khi vòng sơ bộ diễn ra bởi quy định bỏ phiếu khác thường của bang này. Các bang khác của Mỹ thường lựa chọn giữa họp kín và bỏ phiếu sơ bộ để chọn ứng viên cho đảng Cộng hòa và Dân chủ, nhưng Nevada lại tổ chức cả hai hình thức.
Cựu tổng thống Donald Trump phát biểu tại Nashua, bang New Hampshire ngày 23/1. Ảnh: AP
Họp kín có quy trình khác và phức tạp hơn bỏ phiếu. Cuộc bỏ phiếu sơ bộ sẽ do giới chức bang đảm nhận, tiến hành bằng hình thức bầu trực tiếp hoặc qua thư, trong khi họp kín do cơ quan điều hành của từng đảng tổ chức.
Họp kín yêu cầu cử tri phải dự trực tiếp, công khai lựa chọn của họ, nghe người đại diện cho ứng viên phát biểu rồi bỏ phiếu. Kết quả tại mỗi địa điểm bỏ phiếu sẽ gửi đến ủy ban đảng và được công bố sau khi hoàn tất quá trình kiểm đếm.
Trong hàng chục năm qua, cả đảng Dân chủ và Cộng hòa ở Nevada đều bầu sơ bộ bằng hình thức họp kín trong năm bầu cử. Tuy nhiên, cuộc họp kín của đảng Dân chủ hồi năm 2020 đã xuất hiện sai sót trong quá trình gửi kết quả, khiến hai ứng viên đảng này khi đó là Pete Buttigieg và Bernie Sanders phải yêu cầu kiểm phiếu lại.
Sự cố này thúc đẩy nghị viện Nevada, với phe Dân chủ chiếm đa số, năm 2021 thông qua đạo luật bỏ hình thức họp kín, chuyển sang bỏ phiếu sơ bộ.
Tuy nhiên, cơ quan điều hành đảng Cộng hòa ở Nevada (NRP) phản đối thay đổi này, bởi họ cho rằng bỏ phiếu qua thư "không đảm bảo". Thống đốc Nevada Joe Lombardo, thành viên đảng Cộng hòa, đề xuất siết chặt luật liên quan danh tính cử tri và áp một số hạn chế với bỏ phiếu qua thư, nhưng bị nghị viện bang bác bỏ.
Với luật này, đảng Dân chủ và Cộng hòa ở Nevada cùng tổ chức bầu sơ bộ bằng hình thức bỏ phiếu vào ngày 6/2. Nhưng NRP quyết định vẫn sẽ tổ chức họp kín vào ngày 8/2 và chỉ công nhận kết quả họp kín để phân bổ 26 đại biểu bang dự Đại hội Toàn quốc đảng Cộng hòa.
Cử tri Cộng hòa có thể tham gia bỏ phiếu sơ bộ, nhưng kết quả chỉ mang tính tượng trưng. NRP còn tuyên bố ứng viên tham gia bỏ phiếu sơ bộ sẽ không có tên trong phiếu bầu họp kín.
Trong cuộc bầu cử năm nay, bà Haley, thượng nghị sĩ Tim Scott, cựu phó tổng thống Mike Pence và một số ứng viên còn lại của đảng Cộng hòa chọn tham gia hình thức bỏ phiếu sơ bộ, đồng nghĩa từ bỏ cạnh tranh đại biểu ở Nevada.
Ông Trump cùng Thống đốc Florida Ron DeSantis, doanh nhân Vivek Ramaswamy, cựu thống đốc New Jersey Chris Christie, Thống đốc Bắc Dakota Doug Burgum và mục sư Binkley chọn hình thức họp kín tại Nevada.
Điều này đồng nghĩa ông Trump "bất chiến tự nhiên thành", bởi DeSantis cùng các ứng viên nổi bật khác đã tuyên bố rút lui và đối thủ cạnh tranh duy nhất của ông trong cuộc họp kín là Binkley, một ứng viên không mấy nổi bật.
Scott nói bỏ phiếu sơ bộ giúp ứng viên được nhiều cử tri biết đến hơn, bác thông tin cho rằng ông ngại đối đầu ông Trump trong họp kín. Bà Haley không bình luận về quyết định từ bỏ họp kín.
Cựu đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc Nikki Haley phát biểu tại North Charleston, bang Nam Carolina ngày 24/1. Ảnh: AP
Jim DeGraffenreid, thành viên ủy ban NRP, nói họ đã liên hệ với hầu hết ứng viên trước hạn chót nộp hồ sơ ghi danh họp kín và ông "rất bất ngờ" trước lựa chọn của bà Haley.
"Vẫn còn phải xem cử tri sẽ phản ứng thế nào", ông tiếp tục. "Ai nắm rõ quy trình cũng hiểu giành đại biểu là mục tiêu của mọi cuộc bầu cử sơ bộ. Do đó, tôi cảm thấy bối rối khi một số ứng viên lại chọn hình thức không mang lại đại biểu nào".
Zachary Guymon, chiến lược gia của NRP, nhận định bà Haley chọn bỏ phiếu sơ bộ vì biết mình không thể đánh bại ông Trump ở Nevada trong họp kín.
"Họ cho rằng ông Trump sẽ thống trị cuộc họp kín và tốt hơn nên nhường Nevada thay vì bị bẽ mặt", Joshua Putnam, nhà khoa học chính trị tại FrontloadingHQ, bình luận. Mặt lợi là ứng viên thắng hình thức bỏ phiếu sơ bộ có thể tuyên bố họ nhận được nhiều phiếu hơn người thắng họp kín.
Quy định bầu cử sơ bộ phức tạp ở Nevada đã khiến một số cử tri bang này bối rối và phẫn nộ. Một số người ngạc nhiên khi ông Trump và ông DeSantis không có tên trên phiếu bầu sơ bộ qua thư, cho rằng đây là "gian lận bầu cử".
Một phiếu bầu sơ bộ qua thư tại bang Nevada không có tên Trump. Ảnh: X@JoAnneR55863728
Chủ tịch NRP Michael McDonald thừa nhận "đáng tiếc" khi không đề cập thông tin họp kín trên hàng triệu lá phiếu bầu qua thư đã gửi đến cử tri, khiến văn phòng chính quyền phải nhận hàng loạt cuộc gọi và thư thắc mắc.
McDonald cũng bác cáo buộc cho rằng NRP tổ chức họp kín nhằm mang lại lợi thế cho Trump. Ông cho rằng cáo buộc này do phe ông DeSantis nêu ra và được phía đội ngũ của bà Haley thúc đẩy. "Có thể phía bà Haley đã hối hận khi quyết định chọn hình thức bỏ phiếu sơ bộ và đang tìm lý do biện minh cho sai lầm chiến lược đó", ông nói.
Như Tâm (Theo CBS News, Washington Examiner)