"Mọi thứ thật nhanh. Tôi tự hào tuyên bố rằng hơn một năm trước, chúng ta có 14 ứng viên trong cuộc đua. Tôi đã đánh bại gần như toàn bộ, và chỉ còn một đối thủ mà tôi cần phải theo kịp", bà Nikki Haley phát biểu tại thành phố Fort Worth, bang Texas tối 4/3, nhắc đến cựu tổng thống Donald Trump.
Đây cũng là ngày Tòa án Tối cao Mỹ ra phán quyết có lợi cho ông Trump, khi bác bỏ phán quyết của tòa tối cao Colorado về việc loại tên cựu tổng thống khỏi phiếu bầu sơ bộ bang này. Tại điểm dừng ở thành phố Houston, bà Haley hoan nghênh quyết định của Tòa án Tối cao.
"Tôi sẽ đánh bại Donald Trump một cách công bằng. Tôi muốn tên ông ấy có trên lá phiếu", bà Haley tuyên bố.
Tuy nhiên, kết quả kiểm phiếu ban đầu ngày Siêu thứ ba 5/3, khi 15 bang tổ chức bầu cử sơ bộ đảng Cộng hòa, cho thấy ông Trump tiếp tục áp đảo bà tại 12 bang. Cùng với 8 chiến thắng trước đó, ông Trump ngày càng tiến gần hơn đến mốc đại biểu cần thiết để giành đề cử của đảng Cộng hòa.
Bà Haley mới có một chiến thắng ở thủ đô Washington và thêm bang Vermont trong ngày Siêu thứ ba. Nhưng đến nay, bà vẫn không tuyên bố bỏ cuộc. Việc cựu đại sứ Mỹ tại Liên Hợp Quốc quyết bám trụ đến cùng trong cuộc đua sau hàng loạt thất bại, trong đó có bang quê nhà Nam Carolina, là điều khiến nhiều người bất ngờ.
Ứng viên tổng thống đảng Cộng hòa Nikki Haley tại sự kiện vận động ở Fort Worth, bang Texas ngày 4/3. Ảnh: AP
Bà Haley tuyên bố tranh cử hồi tháng 2/2023, là ứng viên thứ hai của đảng Cộng hòa sau khi ông Trump có động thái tương tự vào tháng 11/2022. Từ tỷ lệ ủng hộ gần như 0% trong các khảo sát đầu chiến dịch, nữ ứng viên dần vươn lên qua các cuộc tranh luận mà ông Trump tẩy chay.
Khác với các ứng viên như Thống đốc Florida Ron DeSantis và cựu thống đốc bang New Jersey Chris Christie, bà Haley tìm ra cách công kích ông Trump đủ hiệu quả mà không khiến cựu tổng thống trút toàn bộ sự phẫn nộ vào mình. Sau bầu cử sơ bộ ở Iowa hồi tháng 1, với ông Trump thắng áp đảo, các ứng viên khác lần lượt bỏ cuộc, chỉ còn bà Haley ở vị trí thứ hai tiếp tục cạnh tranh.
"Chúng tôi liên tục nghe các lãnh đạo đảng Cộng hòa bảo rằng không thể để mất cử tri ủng hộ Trump, không thể công kích và không thể thắng nếu thiếu ông ấy. Nhưng điều thú vị là khi họ xoa dịu cử tri ủng hộ Trump, những cử tri khác lại mích lòng", Eric Levine, nhà tài trợ hàng đầu cho chiến dịch của bà Haley nói.
Theo ông Levine, đảng Cộng hòa đang quá quan tâm đến cử tri ủng hộ Trump, trong khi bà Haley dù thua nhưng vẫn nhận được 30-40% tổng phiếu bầu sơ bộ ở các bang. "Điều này giống như những cử tri chống Trump muốn nói rằng 'này, đừng bỏ quên chúng tôi chứ'", ông Levine cho biết.
"Ai cũng hiểu rằng phép toán chỉ là phép toán", Jayme Stevenson, đảng Cộng hòa, cựu thị trưởng thị trấn Darien, bang Connecticut, nói. Bà từng bỏ phiếu cho ông Trump năm 2016 và 2020 nhưng tuyên bố sẽ không làm vậy năm nay.
"Chúng ta đang có vòng sơ bộ đảng Cộng hòa với lượng lớn cử tri bảo thủ tham gia, nhưng tỷ lệ ủng hộ ông Trump không vượt 60% quá nhiều. Ông Trump khả năng cao sẽ đạt số đại biểu cần thiết để giành đề cử, nhưng lúc này cựu tổng thống vẫn còn ở xa mốc đó. Bà Haley vẫn có quyền ở lại cuộc đua, cho người dân thêm sự lựa chọn", Stevenson nói.
Một số cho rằng bà Haley đang cố thể hiện bản thân nhằm được ông Trump chọn làm cấp phó hoặc đặt nền móng để đại diện cho đảng thứ ba No Labels ra tranh cử. No Labels được thành lập năm 2010 theo đường lối trung dung và đang có ý định tìm ứng viên đại diện tranh cử trong trường hợp ông Trump và Tổng thống đương nhiệm Joe Biden giành đề cử của đảng Cộng hòa và Dân chủ.
Bà Haley đã công khai bác bỏ cả hai khả năng trên. Bà tuyên bố thẳng thừng sẽ không chấp nhận làm cấp phó cho ông Trump, trong khi nguồn tin thân cận nói nữ ứng viên hiểu rõ ứng viên đảng No Labels gần như không có cơ hội vào Nhà Trắng.
"Tôi liên tục nhận được những thắc mắc như vậy và tôi không hiểu được", Katon Dawson, cố vấn hàng đầu của bà Haley, nói. "Haley tranh cử vì bà ấy có khả năng. Các nhà tài trợ vẫn quyên tiền, cử tri nói họ muốn có sự lựa chọn và buộc Trump phải chịu trách nhiệm. Nếu khiến mọi người rời bỏ đảng Cộng hòa, chúng ta không có cửa thắng ở đâu cả".
Chiến dịch tranh cử của bà Haley ngày 4/3 cho biết họ huy động được 1 triệu USD kể từ đầu tháng, con số của tháng 2 là 12 triệu USD, tháng 1 là 16,5 triệu USD. Lượng tiền quyên góp được giảm, nhưng vẫn đủ để giúp bà Haley tiếp tục hành trình vận động tranh cử.
Cựu tổng thống Donald Trump tại sự kiện vận động ở Conway, bang Nam Carolina ngày 10/2. Ảnh: AFP
Với những thành viên theo khuynh hướng trung lập hoặc tự do trong đảng Cộng hòa, đây là thời khắc đen tối của họ. Mitch McConnell, lãnh đạo đảng Cộng hòa tại Thượng viện sẽ từ chức vào tháng 11. Ông Kevin McCarthy đã mất ghế Chủ tịch Hạ viện bởi nỗ lực do hạ nghị sĩ cực hữu Matt Gaetz dẫn đầu.
Những nghị sĩ bảo thủ truyền thống từng dẫn dắt đảng Cộng hòa như Mitt Romney và Liz Cheney nói họ không thể ủng hộ ông Trump làm ứng viên. Thế hệ lãnh đạo triển vọng, như Will Hurd, Mike Gallagher và Patrick McHenry, đều thông báo rời chính trường vào cuối nhiệm kỳ.
Bà Haley đang là tia hy vọng của họ, New York Magazine bình luận. Họ mong nếu ông Trump thất bại, đảng Cộng hòa có thể tìm ra đáp án và bắt đầu loại bỏ dần thành phần MAGA (chính sách "Nước Mỹ trên hết" của ông Trump). Nguồn tin thân cận bà Haley nói ứng viên này đang kiến tạo nền móng để tạo ra một đảng Cộng hòa mới, có thể vào năm 2028 hoặc cuộc bầu cử sau đó.
"Bà Haley liên tục nhận được 30-40% phiếu bầu, con số không thể xem nhẹ", Olivia Perez-Cubas, phát ngôn viên chiến dịch của bà Haley, nói. "Bà ấy đang đấu tranh vì tương lai của đảng Cộng hòa và các nguyên tắc bảo thủ truyền thống, như an ninh quốc gia, kỷ luật tài chính. Nếu không đi đúng hướng, đảng Cộng hòa vẫn sẽ thua, phe Dân chủ tiếp tục chiến thắng".
"Bằng việc tiếp tục ở lại cuộc đua, bà ấy đang thúc đẩy các cuộc tranh luận trong nội bộ đảng", Rob Godfrey, cựu trợ lý của bà Haley, nhận định. "Đây có thể là nền tảng cho các tranh luận sẽ có sau một năm, 4 năm và 8 năm nữa, trong nỗ lực thay đổi hướng đi của đất nước".
Như Tâm (Theo WSJ, Nymag)